اما و اگرهای لایروبی نهرها

ولید آلبوناصر| شادگان- خبرنگار:

با وجود کم آبی ناشی از خشکسالی‌های پی درپی و سدسازی روی رودخانه هاى خوزستان، لایروبی انهار همچنان یکی از خواسته‌های کشاورزان است.کشاورزان انتظار دارند وقتی حقابه‌ای به آنان اختصاص داده می شود، کامل به زمین هایشان برسد و این ممکن نیست مگر با هموار کردن مسیر گذر آب. شادگان شهرستانی است که اقتصادش بر پایه کشاورزی است. گرچه حدود یک میلیون نخل آن در نتیجه بی آبی خشک شده است، با داشتن 2 میلیون نخل دیگر همچنان جزو صادرکنندگان عمده خرما به شمار می رود.

این نخل‌ها امسال تنها یک نوبت آبیاری شده‌اند. البته نخل‌های پایین دست که در بخش خنافره قرار دارند و تعدادشان از نخل‌های موجود در نخلستان‌های دیگر بیشتر است، طعم همین یک نوبت را هم نچشیده اند. 
برخى از کشاورزان، به‌ویژه نخلداران شادگان، لایروبى انهار بدون اختصاص حقابه زمین ها را محکوم به شکست مى دانند. آنان معتقدند مسئولان به جاى لایروبى باید فکرى برای اختصاص حقابه کنند.


خطر نابودی در کمین محصولات

«زایر جاسم» نخلداری است که باغ نخلش در فیه شاوردی واقع در انتهای نهر فلاحیه در بخش خنافره است. او به همشهری می‌گوید: به دلیل ناهموار بودن مسیر رودخانه، به‌خصوص در ابتدای آن، آب به نخلستان من نرسید.
او با اشاره به پروژه ساحل سازی در ابتدای رودخانه فلاحیه شادگان و کارگاهی بودن آن بخش از عدم برداشت گل  و لای ناشی از حفارى های سد گله می‌کند و می گوید: اگر یک نوبت آبیاری دیگر به ما ندهند، هیچ محصولی برداشت نخواهیم کرد.


هراس از نبود آب

«لطیف عساکره» هم کشاورزی است که در روستای نهر حمود کشاورزی می‌کند. نهر این روستا اخیرا لایروبی شده است.
او از لایروبی این نهر ابراز خرسندی می کند و
می گوید: امسال توانستم نخل هایم را آبیاری کنم، ولی اگر جریان آب در این نهر همیشگی نباشد، بار دیگر علف های هرز رشد می‌کنند و این نهر را می‌بندند و باز نخل‌ها و مزارع تشنه می‌شوند و محصولات از بین می‌روند.
لطیف می گوید: امسال مجبور شدم محصول نخل هایم را در مرحله رطب برداشت کنم، چون مطمئن بودم دیگر آبی برای آبیاری نمی‌رسد و محصول به مرحله خرما نمی رسد و خشک می شود.


هزینه لایروبی بالاست

در آبیاری زمین‌ها و درخت‌ها به شیوه سنتی، آب توسط رودخانه و انهار به مزارع و نخلستان ها می رسد. برای هموار شدن مسیر رسیدن آب، کشاورز ناچار است نهرهای مزرعه را هر سال لایروبی کند. جهاد کشاورزی هم مجبور است نهرها و رودخانه‌ها را هر سال لایروبی کند که هزینه خیلی بالایی می طلبد.
«حمد دریس» کارشناس کشاورزی اداره امور آب شادگان می گوید: آبیارى به صورت سنتی هدررفت زیادی دارد. به دلیل خشکسالی و سدسازی ها، آب را سهمیه‌بندی کرده‌اند و
هر بار که سد را باز می‌کنند، به دلیل برداشت‌های بی رویه آب در بالادست، اغلب اوقات آبی به زمین های پایین دست نمی رسد. وی تاکید می کند که کشاورزان باید با حمایت جهاد کشاورزی، شیوه آبیاری را تغییر دهند و آن را مکانیزه کنند تا با مقدار کمی آب بتوان کل زمین را آبیاری کرد. این کارشناس کشاورزی به هزینه بسیار بالای لایروبی انهار اشاره می کند و می گوید: با توجه به این مسئله بهتر است شیوه‌های آبیاری تغییر کند تا مشکلات با هزینه کمتری حل شوند.


لایروبی فنی و محاسبه شده

از آنجا که آبیاری در شهرستان شادگان به‌ویژه نخلستان ها به صورت «ثقلی» (آبیاری بر اساس شیب زمین و بدون پمپاژ) انجام می شود، لازم است انهار به صورت شیب دار لایروبی شوند تا مسیر رسیدن آب با مشکل مواجه نشود و مقدار کم آبِ رهاشده به نخل های تشنه برسد.
مدیر جهاد کشاورزی شادگان در این باره می گوید: در گذشته بدون در نظر گرفتن شیب و بر اساس طول نهر لایروبی می‌کردند که همین موجب نرسیدن آب به نخیلات پایین دست می شد.
«جبار حمادی» می افزاید: امروز در لایروبی‌ها حدود 5/1 متر از رسوب‌ها با در نظر گرفتن شیب از رودخانه جراحی به سمت نخیلات برداشت می شود که امیدواریم با لایروبی به این شیوه، حقابه تا پایین دست برسد و تمام نخیلات آبیاری شوند.


آبیاری ۹ هزار نخل

بخشدار مرکزی هم با اشاره به نرسیدن آب به نخیلات پایین دست انهار اظهار می کند: با پایان یافتن لایروبی و جاری شدن آب در رودخانه جراحی ۹ هزار نخل و ۵۰۰ هکتار از اراضی بخش مرکزی آبیاری می‌شوند.
«ابراهیم غبیشاوی» ۸۰ درصد لایروبی را مربوط به بخش مرکزی عنوان می کند و می‌افزاید: انهار عطیه، محروگی، مسیر، گاهن و ذیل ام الصخر 
در حال لایروبی هستند.
*** ‌
هرچند لایروبى انهار شادگان سالانه انجام مى گیرد و هزینه هاى زیادى براى این کار اختصاص داده می شود، مشکلات آبیارى هنوز حل نشده است و لایروبى موجب افزایش حقابه نمى شود. بنابراین به نظر مى رسد که جهاد کشاورزى باید با آموزش شیوه‌هاى نوین آبیارى، کشاورز را در مدیریت مقدار کم آب یارى کند تا خودش و نخل هایش سرپا بمانند.