در میانه تلاش‌های مجلس شورای اسلامی برای تنظیم سیاست جامع مهاجرتی از طریق بررسی «لایحه ساختار و وظایف سازمان مهاجرت»، موضوع حضور اتباع خارجی غیرمجاز در بازار کار ایران بار دیگر به یکی از محورهای مهم گفت‌وگوهای سیاسی و تخصصی بدل شده است. این در حالی است که بخشی از فعالان حوزه ساخت‌وساز، از کاهش دسترسی به نیروی کار ساده پس از تشدید روند شناسایی و اخراج اتباع غیرقانونی ابراز نگرانی کرده‌اند. با این‌حال مهرداد لاهوتی، نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگویی با رد این نگاه هشدارآمیز، بر ضرورت بازنگری در ساختار نیروی انسانی صنعت ساختمان و گذار به شیوه‌های نوین ساخت‌وساز تأکید کرد. او می‌گوید: «اتباع برادران ما محسوب می‌شوند و ما نگاه انسانی به این موضوع داریم، اما در هیچ‌کجای جهان ورود غیرقانونی افراد به خاک کشور دیگر پذیرفته نمی‌شود. اگر قرار است کسی در ایران فعالیت کند، باید تحت چارچوب‌های قانونی و رسمی باشد.»
مجلس و رویکرد قانون‌محور به مدیریت مهاجرت
اظهارات لاهوتی در شرایطی مطرح می‌شود که مجلس شورای اسلامی، به‌طور هم‌زمان، هم در حال حمایت از سیاست‌های کنترل حضور اتباع غیرمجاز است و هم در مسیر تدوین سیاست‌های جامع برای ساماندهی امور مهاجرتی گام برمی‌دارد. در همین راستا، لایحه «ساختار و وظایف سازمان مهاجرت» که هم‌اکنون در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی مجلس قرار دارد، تلاشی برای ایجاد نهادی تخصصی و هماهنگ در حوزه مدیریت اتباع خارجی است؛ نهادی که مأموریت خواهد داشت به‌صورت یکپارچه، ساماندهی امور مهاجران، کنترل مرزها، صدور مجوزهای اقامت و اشتغال و نیز نظارت بر فعالیت‌های اتباع را مدیریت کند. به گفته برخی نمایندگان، این لایحه پاسخی به خلأهای قانونی و ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی در مواجهه با پدیده مهاجرت غیرقانونی است؛ پدیده‌ای که آثار چندوجهی بر اقتصاد، امنیت، فرهنگ و خدمات عمومی دارد.
کارگر غیرمجاز یا فرصت نیروسازی؟
لاهوتی با تأکید بر اینکه خروج اتباع غیرقانونی نباید به‌عنوان تهدید تلقی شود، تصریح می‌کند: «ما نباید چشم امید به نیروی کار ارزان‌قیمت و غیرقانونی داشته باشیم. این نگاه نادرست است. باید به سمت نیروسازی داخلی حرکت کنیم و با آموزش مهارت به جوانان، نیاز کشور را از داخل تأمین کنیم.» او با رد ادعای برخی فعالان بخش مسکن درباره کمبود نیروی کار ساختمانی، اظهار داشت: «ما با یک برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم این خلأ را به فرصت تبدیل کنیم. مهارت‌آموزی، توسعه آموزش‌های فنی و ارتقای بهره‌وری در اولویت است. جای نگرانی نیست.»
صنعتی‌سازی؛ نقطه رهایی صنعت ساختمان
یکی از محورهای اصلی سخنان لاهوتی، عبور از الگوهای سنتی ساخت‌وساز و حرکت به‌سمت صنعتی‌سازی است؛ الگویی که به‌گفته او، نیاز به نیروی انسانی ساده را به‌شدت کاهش می‌دهد و سرعت و کیفیت ساخت را افزایش می‌بخشد. وی می‌گوید: «اگر به‌سمت صنعتی‌سازی حرکت کنیم، بخش بزرگی از نیاز ما به نیروی کار کاهش می‌یابد. وابستگی به نیروی غیرمجاز نتیجه‌ای جز کندی توسعه و افت استانداردها ندارد.» او همچنین هشدار می‌دهد که تداوم حضور کارگران بدون مجوز، ضمن ایجاد اختلال در نظام اشتغال کشور، می‌تواند پیامدهای اجتماعی و امنیتی نیز به‌همراه داشته باشد.
موضع روشن مجلس: ساماندهی، نه تساهل
آنگونه که از روند قانون‌گذاری در مجلس پیداست، قوه مقننه با محوریت کمیسیون‌های اجتماعی، امنیت ملی و امور داخلی، رویکردی مبتنی بر ساماندهی فعال و قانون‌محور را در قبال مسئله اتباع خارجی در پیش گرفته است. از یک‌سو حمایت از برخورد با ورود و اشتغال غیرقانونی در اولویت است و از سوی دیگر، طرح‌ها و لوایحی همچون ایجاد سازمان مهاجرت، می‌کوشند زمینه جذب هدفمند و کنترل‌شده نیروی کار خارجی را فراهم کنند. نمایندگان مجلس بارها تأکید کرده‌اند که حضور اتباع خارجی در ایران نباید به‌صورت رهاشده، غیرمجاز و بی‌ضابطه ادامه یابد؛ بلکه باید در چارچوب سیاست‌گذاری‌های کلان، منافع ملی و ظرفیت‌های واقعی کشور انجام شود.
کلام پایانی
این دست سخنان را باید در بستر سیاست کلان مجلس در قبال مسئله مهاجرت ارزیابی کرد؛ سیاستی که در آن، نه تساهل در برابر ورود و اشتغال غیرمجاز جایی دارد و نه نگاه صرفاً امنیتی و دفعی. بلکه رویکرد غالب، ساماندهی، قانون‌مداری و استفاده هدفمند از ظرفیت‌های انسانی، چه داخلی و چه خارجی است.
مهاجرت زیر تیغ قانون
در همینه زمینه :
