
تبارشناسی با 20 میلیون تومان
درباره موج عجیب آزمایشهای ژنتیک که ربطی به بیماری و درمان ندارد

سحر جعفریانعصر-روزنامهنگار
پیش از آنکه به مخزن کوچک کیتهای نمونهگیری بزاق ویژه تستهای تبارشناسی، کمی آب دهان بیندازند و بعد چند میلیون تومان هزینه کنند تا یکی دو ماه بعدترش در دفترچه آنالیز همان تست بخوانند: «اجداد شما، 40نسل قبل از مدیترانه به فلات ایران کوچ کردهاند»، اغلب پز «بچه ناف تهرون» بودن را میدادند. حالا اما به دلایل ادا و اطواری و با پشتوانه علمی تست تبارشناسی، دستشان در افاده بازتر شده است؛ آزمایشی با قیمت میانگین 20میلیون تومان که این روزها جزو خدمات آزمایشگاهی پرطرفدار آزمایشگاههای محدود ژنتیک در مرکز و شمال پایتخت است و متقاضیان آن ضمن اثبات خوشژنی بهدنبال رد و نشانی از نژادهای دیگر از سرزمینهای دور در رشتههای در هم تنیده مولکولهای دیانایهایشان هستند.
خودم خانیآبادنو، اجدادم آمریکایشمالی
تعداد آزمایشگاههایی که تکنیسینهایشان مدام مولکولهای دیانای آنهایی را که دنبال رد و نشان ایل و تبارشان هستند، زیر و رو میکنند، انگشتشمار است. در مقابل اما شمار آنها که پیگیر نشان جغرافیایی اجدادی، روابط خویشاوندی با دیگر ملیتها، ردگیری مسیر مهاجرتی ژنهای مادری و پدری و یافتن سلبریتی همژن خود هستند، بسیار و رو بهفزونی است؛ همانها که پیشتر سرشان با اپلیکیشنهای موبایلی ویژه تشخیص ملیت، گرم بود و از بازشناسی چهرهشان به قرار 35درصد ایتالیایی، 20درصد آلمانی و مابقی نیز نژادهای دیگر، حسابی بهوجد میآمدند. برخی از آنها، این روزها مشغول انجام آزمایش گران و مهیج اصل و نسبشناسیاند؛ باخبر شدن از اینکه اگر از چند نسل قبل بومی محله خانیآبادنو بودهاند، خیلی قبلتر از آن، اجدادی بالادست آمریکای شمالی یا حتی درجزیره دورافتاده موتوئو داشتهاند و جالبتر اینکه درصدی ژن نهفته نئاندرتال دارند.4دهه پیش تست تبارشناسی بیشتر بهکار دانشمندان و پژوهشگران حوزه باستانشناسی و انسانشناسی میآمد. کمی بعد بهتدریج در دسترس عموم قرار گرفت که سر سبیل شاه نقاره میزدند. با فعالیت شرکتهای پزشکی خصوصی، نسلشناسی فراگیرتر هم شد؛ آزمایشی که نه سخت و دردناک است و نه خون و سوزن و سرنگ و گارو لازم دارد؛ فقط سواب دهانی (کیت نمونهگیری بزاق) و کمی آب دهان نیاز است.
سفر قسطی با دیانای تا سرزمین نئاندرتالها
از سر تبلیغات اینترنتی «نقد و اقساط، ایل و تبارت را بشناس» یکی از معدود آزمایشگاههای ژنتیک کشور است که وسوسه به جان بسیاری از افراد حتی آنها که توش و توان مالیشان قد نمیدهد، میافتد تا نمره تلفن آزمایشگاه را بگیرند. کمی بعد از وسوسه، گوش به اپراتوران خوشصدای آزمایشگاه میسپارند: «ما هلدینگ تجهیزات و خدمات تخصصی آزمایشگاهی هستیم که چکاپ تبارشناسی را برای اولینبار بهطور تخصصی با روش ژنوتایپینگ (خرد کردن ساختمان دیانای) انجام میدهیم. پیک آزمایشگاه به هر نشانی که تشریف داشته باشید سواب دهانی میآورد و آسان و سریع کمی از آبدهانتان را استخراج میکند. از نتایج آنالیز دیانای شما یک دفترچه دیجیتال با نام داستان نیاکانتان تهیه میشود؛ شامل اینها که پیشینه نژادتان چیست؟ قومیت و ملیتتان چه ترکیبی دارد؟ خط مهاجرت ژن مادری و پدریتان از کدام کشورها گذشته است؟ چند درصد ژن نئاندرتال دارید و با کدام سلبریتیها همژن هستید؟ 2تا 3ماه زمان میبرد و همهشان تقدیمتان میشود 22میلیونتومان. شرایط اقساط هم داریم که بعد از پرداخت آخرین قسط، دفترچه دیجیتال برایتان ارسال میشود.»