تب «دیگر» شدن

سیاوش مستور

چرا می‌خواهیم جور دیگری باشیم؟ جور دیگری بودن چه جذابیتی دارد؟ شکل دیگری‌شدن واقعا چقدر می‌ارزد؟ چقدر از این شکل دیگری‌شدن فقط برای زیبایی است؟‌ لزوم و اهمیت جور دیگری‌شدن چیست؟ هزینه و فایده آن چقدر است؟ دلایل اجتماعی، اقتصادی و روانشناختی گسترش جراحی‌های زیبایی چیست؟‌ 

این سؤالات و مشابه‌های آنها پرسش‌های معمول و مهم درباره لزوم جراحی‌های زیبایی است؛ سؤال‌هایی که باید بدون پیش‌داوری به آنها اندیشید و پاسخ‌های متفاوت‌شان را یافت. قطعا برخی از جراحی‌های زیبایی می‌توانند خوشایند و حتی مفید باشند. اگر جوانی با یک جراحی ساده و متناسب بینی، چهره‌ای دلنشین‌تر پیدا می‌کند، حتی اگر اصل دستکاری در چهره و اندام با سلیقه بسیاری از ما همخوان نباشد، واقعا جای هیچ خرده‌گیری ندارد؛ چراکه همین عمل ساده با تمام رنج و دردش جدا از جذاب‌ترشدن فرد به اعتمادبه‌نفس‌ او هم می‌افزاید. اما واقعا حد این تقاضا برای زیباترشدن تا کجاست؟ اصلا آیا همه جراحی‌های زیبایی واقعا به «زیبایی» منجر می‌شوند؟ تعریف زیبایی آن‌قدر گسترده و متفاوت است که باید لب برجسته، چشم کشیده و بینی سربالا را تنها به‌عنوان یک سلیقه بپذیریم! وقتی عده‌ای عکس فلان بازیگر یا خواننده را نزد پزشک می‌برند و تقاضای مشابه‌سازی صورت خود با آن تصویر را دارند، آیا تنها باید معیارهای زیبایی‌شناسی- هرچند سطحی- را در این رفتار جست‌وجو کرد؟ وقتی چهره‌های به‌اصطلاح عروسکی مصنوعی به‌عنوان معیار زیبایی، به‌وسیله صداوسیما، رسانه‌های مکتوب و فضای مجازی به روش‌های مستقیم و غیرمستقیم تبلیغ و ترویج می‌شوند، آیا نباید حد نگرانی از افت سلیقه عمومی به یک بحران هویتی افزایش یابد؟ 

روزگاری جراحی زیبایی در ایران فقط به عمل بینی خانم‌ها مختص می‌شد اما امروز این جراحی‌ها از فرق سر تا انگشت پا با قابلیت تغییر به فرم‌های درخواستی گسترش یافته‌‌اند و زنانه و مردانه هم ندارند. البته کماکان حدود 60درصد جراحی‌های زیبایی کشور به بینی مربوط می‌شود که ظاهرا بالاترین عمل زیبایی این عضو از بدن در جهان است.

گزارش انجمن بین‌المللی جراحی پلاستیک (ISAPS) که ژوئن ۲۰۱۷ (خرداد ۱۳۹۶) منتشر شد، نشان می‌دهد ایالات متحده آمریکا با ۴/۲۱۷/۸۶۲ مورد، رتبه اول را در تعداد جراحی زیبایی در جهان در اختیار دارد و پس از آن برزیل، ژاپن، ایتالیا و مکزیک در رتبه‌های اول تا پنجم عمل‌های جراحی زیبایی تهاجمی و کم‌تهاجمی سال ۲۰۱۶ قرار گرفته‌‌اند و درمجموع 1/41درصد از کل عمل‌های پلاستیک جهان را به‌خود اختصاص داده‌اند. روسیه، هند، ترکیه، آلمان و فرانسه در رتبه‌های ششم تا دهم جای دارند و ایران هم با ۱۵۱/۴۳۹ جراحی در رتبه بیستم این جدول جای گرفته است.

البته برخی کارشناسان با توجه به انجام‌شدن حجم قابل ملاحظه‌ای از جراحی‌‌های زیبایی در کلینیک‌ها و مراکز غیرمعتبر به‌وسیله افرادغیرمتخصص، معتقدند که این آمار درباره ایران نمی‌تواند دقیق باشد و تعداد جراحی‌های زیبایی باتوجه به شواهد بیرونی و بروز آن در جامعه بسیار بیش از این عدد است.

در هر صورت، آمار جراحی‌های زیبایی و تمایل به جوان‌ماندن در جامعه ایرانی، باوجود هر بحران و گرفتاری اقتصادی روند صعودی خود را همچنان ادامه می‌دهد. علاقه‌مندان به جور دیگر شدن هم توجه چندانی به بالارفتن قیمت ارز و سکه و هشدارهای متخصصان درباره خطر عمل‌های غیرضروری در محیط‌های غیرتخصصی ندارند. بنابراین بررسی جدی، همه‌جانبه و به‌دور از مطلق‌نگری به چنین پدیده اجتماعی‌ای اهمیت ویژه‌ای دارد و طبعا یکی از وظایف رسانه‌هاست.