در آغوش سیدالکریم
صحن حرم حضرت عبدالعظیم حسنیع از گذشته تاکنون مزار بزرگمردان تاریخ ایران بوده و هست
فاطمه عباسی
زیر سقف گنبد کهن حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، تاریخ ایران معاصر آرام گرفته؛ تاریخی که در هر گوشه این صحن، نامی بزرگ از آن به جا مانده است. گویی زمان در این خاک متبرک ایستاده تا بار امانتی از بزرگ‌ترین مردان این سرزمین را به دوش بکشد. شاه عبدالعظیم تنها یک زیارتگاه نیست؛ آرامستان شکوهمندی است برای آنانی که سرنوشت ملت را ورق زدند. طی روزهای گذشته، صحن و سرای حرم حضرت عبدالعظیم حال و هوای دیگری داشت؛ موجی از سوگ و اشک، در آیین وداع با سپهبد حسین سلامی، فرمانده دلیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دکتر مجید طهرانچی، دانشمند برجسته هسته‌ای که پیکرهایشان پس از حمله اخیر رژیم صهیونیستی، در جوار حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد، فضای حرم را خون آلود کرد. این صحنه‌های به‌یادماندنی، حلقه‌ای دیگر بر زنجیره‌ای استوار از افتخار و وفاداری ایرانیان افزود. اهالی ری و تهران و حتی شهرهای دور، این روزها دوباره خطوط تاریخ را دنبال کردند؛ همانجا که سال گذشته، پس از سانحه تلخ بالگرد رئیس‌جمهور، حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه در کنار بزرگان پناه گرفت. سنتی دیرپا که قرن‌هاست در این خاک مقدس، مردانِ نامی امت را به آغوش می‌کشد و نامشان را جاودانه می‌سازد. پیش از این هم، حرم شاه عبدالعظیم جایگاه ابدی رجال نام‌آشنای بسیاری بود؛ از قائم‌مقام فراهانی، دولتمرد خردمند عصر قاجار، تا ستارخان، سردار ملی مشروطه؛ از شهید شیخ محمد خیابانی تا شهید طیب حاج‌رضایی و حاج محمد اسماعیل رضایی؛ از ادیب‌الممالک فراهانی تا آیت‌الله‌های بلندآوازه‌ای چون شاه‌آبادی، کاشانی، حسن آشتیانی، ابوالحسن شعرانی، حاج آقا مجتبی تهرانی، میرزا عبدالکریم حق‌شناس، عزیزالله خوشوقت و استادان، علما و شعرای بزرگی مثل عباس اقبال آشتیانی، عبدالعظیم قریب گرکانی، آیت‌الله احمد آشتیانی و امیری فیروزکوهی. در تاریخ شفاهی ری، روایت است که بیش از 50تن از بزرگان فرهنگ، سیاست، دین و ادب این ملت، خانه آخرشان را در جوار حضرت عبدالعظیم یافته‌اند؛ مردانی که هرکدام، سنگ‌بنای بخشی از هویت ایرانی را نهاده‌اند و اکنون خاطره‌شان با هر قدم زائر، دوباره زنده می‌شود و این رسم دیرینه همچنان ادامه دارد. امروز، شاه عبدالعظیم به‌عنوان نماد احترام و قداست، میزبان نسل به نسل مردانی از جنس ایثار، اندیشه و آزادی است. مدفن این بزرگان نه‌تنها یادآور نام‌های پرآوازه تاریخ ما که پیوندی زنده میان گذشته، حال و آینده ملت ایران است؛ روایتی که حالا با نام و یاد سپهبد حسین سلامی و شهید طهرانچی، بار دیگر دل‌ها را از غرور و غم لبریز کرده است؛ جایی که هر خاکسپاری، ارزش فداکاری را به یاد این سرزمین می‌آورد و مردم را به تداوم راه بزرگان خود فرا می‌خواند. شاه عبدالعظیم، همچنان مأمن خاطرات و نام‌های ماندگار ایران است؛ آینه‌ای برای تاریخ و هویت ما.
آیت‌الله عزیزالله خوشوقت/ بسیاری که محضر علامه طباطبایی را درک نکرده بودند، هر آنچه را که می‌خواستند ببینند و بشنوند در محضر آیت‌الله عزیزالله خوشوقت درک می‌کردند؛ روحانی خوشرو و مردمداری که در خانواده‌ای اهل زنجان رشد کرده بود، انفاس ملکوتی داشت و از محضر علمایی همچون سیدحسین بروجردی و امام‌خمینی (ره) تلمذ کرده بود. شاگردی علامه طباطبایی، درهایی از معرفت و حقیقت را روی ایشان باز کرده بود که هر کسی قدرت دیدنش را نداشت. ایشان شاگردان زیادی داشت و در جمع مردم عادی و جوانان هم به گسترش معرفت اسلامی می‌پرداخت. آیت‌الله خوشوقت در اسفند 1391بعد از بیماری شدیدی در سفر عمره به تهران آورده شد و در همین شهر از دنیا رفت و مهمان حرم حضرت عبدالعظیم شد.
حاج آقا مجتبی تهرانی/ یکی از علمای نامداری که در حرم حضرت عبدالعظیم دفن شده، آقا مجتبی تهرانی، عالم و عارف نامدار و استاد اخلاق است که تهرانی ها، خاطرات خوش زیادی از مجالس بحث و درس و سلوک عارفانه او داشتند. ایشان در خانواده ای عالم متولد شد و پدرش ایشان، آیت الله میرزا عبدالعلی تهرانی، در زمان پهلوی اول، یکی از علمی سرشناس تهران بود. آقا مجتبی تهرانی، در مشهد و قم در محضر اساتید بزرگ زمان از جمله آیت الله العظمی بروجردی، آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی تلمذ کرد و از نزدیکان و معتمدان امام خمینی بود. علاوه بر بحث و درس، مجالس آموزش اخلاق و عرفان آقا مجتب تهرانی، طالبان زیادی در تهران داشت و از تعداد از کسبه و طلاب و مردم عادی، پای صحب های ایشان می نشستند. آقا مجتبی تهرانی، در سال 1391 درگذشت و در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد.
قائم‌مقام فراهانی/ قائم‌مقام پیش از همه علاج درد ایران را شناخت و اگر بدخواهی درباریان حسود و فتنه خارجی‌ها نبود، چه بسا ایران مسیر دیگری را طی می‌کرد. صدراعظم محمدشاه، سیاستمداری کاردان، واقع‌گرا و فسادناپذیر بود که نخستین برنامه‌های اصلاحی ایران را شروع کرد. مخالفت‌های او با نفوذ خارجی‌ها اما به قیمت جانش تمام شد؛ حسادت رقبا و سعایت انگلیسی‌ها، شاه را به او بدبین کرد و در سال 1214، بعد از حبس، خفه و پیکرش بدون غسل و کفن، مهمان شاه عبدالعظیم شد.قائم مقام نخستین رجل نامی تهران بود که در حرم عبدالعظیم دفن و خاکسپاری بزرگان در شهر ری، بعد ازاو به سنت تهرانی ها تبدیل شد.
ستارخان/ استبدادستیزی و برافراشتن بیرق آزادی در ایران، مدیون رشادت‌های ستارخان و دیگر هم رزم تبریزی‌اش، باقرخان است. سردار ملی، یکی از افراد موثر پیروزی مشروطه در ایران دوران قاجار است و اگر رشادت و پایمردی او و یارانش در تبریز نبود، چه بسا مشروطه در همان روزها به‌دست فراموشی سپرده می‌شد. این سردار ملی اما اجازه نداد استبداد محمدعلی شاه، تبریز، آخرین سنگر آزادیخواهی را فتح کند و 11ماه مقاومت جانانه کرد. بعدها، با پیشروی نیروهای او و دیگر آزادیخواهان ایرانی به سمت تهران، مشروطه به ثمر کامل نشست. این سردار پرافتخار، در انتهای قرن پیش در تهران درگذشت و در منزل ابدی‌اش در حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شد.
آیت‌الله حق‌شناس/ آیت الله میرزا عبدالکریم حق‌شناس، یکی از محبوب‌ترین روحانیونی است که تهرانی‌ها در دهه‌های اخیر دیده‌اند و به همان اندازه، مورد اعتماد بزرگ‌ترین مدرسان و علما هم بوده است. ایشان متولد تهران بوده و سال‌ها در قم، از محضر بزرگانی همچون آیت‌الله خوانساری و آیت‌الله‌العظمی بروجردی بهره برده بود. در میانسالی ایشان، وقتی یکی از علمای سرشناس تهران درگذشت، به خواسته مردم و به توصیه حضرت امام‌خمینی (ره) و با تأیید آیت‌الله بروجردی به تهران فرستاده شد. از آن زمان تا پایان عمر، انس و الفتی در جلسات بین ایشان و مردم شکل گرفت که تا آخرین روز حیات ادامه داشت. ایشان علاوه بر تدریس به طلاب و کسبه، به تهذیب نفس جوانان و مردم عادی هم مشغول بود. آیت‌الله حق‌شناس در سال 86درگذشت و در شاه عبدالعظیم به خاک سپرده شد.
آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی/ تأثیر مهم آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی بر فضای فقه شیعه را از آنجا می‌توان دریافت که وی یکی از استادان مهم و تأثیرگذار حضرت امام‌خمینی(ره) بوده است. او در اصفهان، تهران و نجف تحصیل کرد و به چنان مقام علمی و معرفتی‌ای رسید که امام‌خمینی(ره) از ایشان به عنوان فقیه و عارف کامل یاد می‌کرد. آیت‌الله شاه‌آبادی، سال‌ها در تهران و همچنین قم سکونت داشت و شاگردان زیادی تربیت کرد. ایشان علاوه بر درس و بحث به امور جاری مردم هم توجه نشان می‌داد و امام‌خمینی(ره) همیشه از مبارزات ایشان با ظلم و ستم رضاشاه صحبت می‌کردند. ایشان در انتهای دهه 20 در تهران درگذشت و پیکرش در حرم شاه عبدالعظیم به خاک سپرده شد.
