قلب تپنده تعزیه در تهران قدیم

امروز نامش را عظیم‌ترین نمایش‌خانه تاریخ ایران گذاشته‌اند و می‌گویند جز چند نشان در «تالارهای کاخ گلستان» چیزی از این بنای عظیم که روزی مکان اصلی اجرای تعزیه و سوگواری‌های عاشورایی بود، باقی نمانده است.
یحیی ذکاء در کتاب تاریخچه ساختمان‌های ارگ سلطنتی تهران، تاریخ ساخت تکیه دولت را سال
 ۱۲90-1285 ذکر کرده و ساخته شدن آن را به دوستعلی‌خان معیرالممالک و فرمان ناصرالدین‌شاه نسبت داده که ۳۰۰ هزار تومان خرج ساخت آن شده است. معماری زیبا و منحصربه‌فرد تکیه دولت در زمان خود موجب شده است برخی پژوهشگران از آن به‌عنوان نخستین آمفی‌تئاتر ایران یاد کنند. البته شکوه و عظمت این بنا خیلی‌ها را به تحسین واداشته بود.
تکیه دولت بنا بر اقوال ،حدود ۳ هزار مترمربع مساحت داشته که در ۳ یا ۴ طبقه بنا شده بود. در طبقه اول وزرا و حاکمان ولایات و طبقه دوم بانوان حرم ساکن می‌شدند که ناصرالدین‌شاه هم در این طبقه جایگاه داشت و در طبقه سوم هم نقاره‌چی‌ها حضور داشتند.
این تکیه با اتفاقات تاریخی نیز پیوند جالبی دارد و شاید کمتر کسی از آن باخبر باشد. از اهمیت این مکان همین بس که جنازه مظفرالدین‌شاه را قبل از انتقال به عتبات طی مراسمی در تکیه دولت چرخاندند و در سوگ او عزاداری مفصلی گرفتند. جالب اینکه مجلس مؤسسانی که ۱۵ آذر ۱۳۰۴ برای برکناری احمدشاه و نشاندن رضاشاه به حکومت موقت برپا شد، در همین تکیه دولت بود. بد نیست بدانید منبر تکیه دولت هم دارای شهرت و اعتبار خاصی بود. این منبر که نقل است به سفارش معیرالممالک در یزد ساخته شده بود، دارای ۲۰ پله بود و به‌اندازه یک طبقه تکیه دولت ارتفاع داشت. در زمان مشروطیت این منبر را به میدان توپخانه منتقل کردند که شیخ فضل‌الله نوری روی آن سخنرانی می‌کرد.

در کتاب المآثر و الآثار، از اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات ناصرالدین‌شاه آورده شده: «تکیه دولت از بناهای بسیار عالی دولتی است که مدور و چهارطبقه ساخته‌شده و همه از آجر است و هشت دایره از چوب‌های کلفت و آهن برای سقف آن ساخته‌اند که در صنعت نجاری آن مهارت بسیار به‌کار رفته است. در ایام محرم پارچه‌ای از کرباس به روی آن طاق‌های چوبی می‌کشند که از آسیب باران و آفتاب مصون باشند و در اطراف تکیه هم بعضی بناهای عالی ساخته‌اند و این بنا و تکیه در میان شهر همچون کوه عظیمی است. از پنج فرسنگی تهران این آثار پیداست.»
در بیشتر سال‌ها تعزیه‌خوانی تکیه دولت از یازدهم تا آخر محرم و گاهی تا آخر ‌ماه صفر همچنان ادامه داشت و حتی در ماه‌هایی غیر از محرم و صفر نیز در آنجا تعزیه اجرا می‌شد. بانیان مجلس این تعزیه‌ها رجال دولت بودند که هرکدام هزینه برگزاری چند روز تعزیه را بر عهده می‌گرفتند؛ البته شکوه و جلال این تعزیه‌ها به پای تعزیه‌های دهه اول محرم نمی‌رسید. با این‌ حال سرنوشت تکیه دولت برخلاف بسیاری از بناهای تاریخی از دودمان قاجار فراتر نرفت ، پس از روی کار آمدن پهلوی به فراموشی سپرده شد و پس از مخروبه شدن آن بیشتر عرصه آن را به ساخت شعبه بانک ملی بازار اختصاص دادند.