حاشیه‌نشینی در شهرهای خشک

مژگان رضایی | کارشناس برنامه‌ریزی شهری:

آب این مایه حیات، با زندگی همه جانداران در ارتباط است. شهرها تولد خود را مرهون وجود رودخانه‌های بزرگ و عظیم می‌دانند، اما عدم‌مدیریت صحیح آن، جوامع بشری را با مشکلات عدیده مواجه ساخته است. باید اذعان داشت مشکلات هیچ‌گاه خلق‌الساعه نبوده و آینده‌نگری می‌تواند از بسیاری از مشکلات جلوگیری به‌عمل آورد. پیش‌بینی محققان دانشگاه کلرادو، حاکی از آن است که ذخایر آب شیرین جهان هر سال کاهش می‌یابد و تا ٢۵سال دیگر نیمی از جمعیت جهان با مشکل کمبود آب شیرین مواجه خواهند بود.

حال نکته اساسی اینجاست که اگرچه مهاجرت علل متعددی همچون جنگ، بیماری، قحطی، تحصیل، درمان و... دارد ولی عمده‌ترین مهاجرت‌ها در کشورهای در حال توسعه حول محور یافتن مکانی باکیفیت برای زندگی بهتر با تأکید بر اشتغال، رفاه، سلامت و برخورداری از امکانات تفریحی مناسب صورت می‌گیرد. جغرافی‌دانان، اقتصاددانان‌ و جامعه‌شناسان نیز معتقدند علل تأثیرگذار بر مهاجرت روستاییان به شهرها در ایران از 4بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جمعیت شناختی و طبیعی، قابل بررسی است که از این بین بعد اقتصادی نقش عمده‌ای ایفا می‌کند و روستاییان در تلاش برای بهبود زندگی خویش و درآمدزایی بیشتر دست به مهاجرت می‌زنند. اما این مهاجران هم در مبدأ و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی ازجمله برخوردار نبودن از مسکن مناسب، بیکاری یا کم کاری به‌علت نداشتن تجربه و تخصص لازم، ناهماهنگی فرهنگی، کمبود درآمد، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط‌زیست، تخلیه روستاها و غیره را به‌وجود می‌آورند و چون توان استقرار در محدوده شهری را باتوجه به گرانی ندارند، رو به اطراف و حاشیه شهرها می‌آورند و مسئله حاد حاشیه‌نشینی و زاغه‌نشینی شکل می‌گیرد.

واقعیت آن است که این رویه نه‌تنها زندگی با کیفیت بهتر را در اختیار این افراد نخواهد گذاشت بلکه عزت زندگی روستانشینی قبل از این رویداد را هم از بین خواهد برد و این گروه در چرخه مسائل و آسیب‌های متعددی همچون فقر، بزهکاری و عدم‌امنیت، انواع بیماری‌ها و... قرار می‌گیرند. باید دانست که اما آنچه امروزه دور از ذهن نیست، مهاجرت گروه‌های متعدد انسانی وابسته به شرایط اقلیمی است که می‌تواند موج بعدی مهاجرت‌ها را رقم بزند؛ چنان‌که شرایط موجود محیط طبیعی در خوزستان می‌تواند موج جدیدی را برای حرکت جمعیت انسانی به مکانی بهتر برای زیستن فراهم کند. امروزه جهانی شدن محدود به حوزه مرزها نشده و می‌توان ادعا کرد که آن ‌را در‌نوردیده؛ پس با تکیه بر فناوری اطلاعات و تأمین زیرساخت مناسب می‌توان امکانات آموزشی، رفاهی و اشتغال را به‌صورت نسبی برای اغلب مناطق کشور فراهم کرد. مسائل و مشکلات در هیچ کشوری منوط به زمان حال نبوده و با مطالعه، برنامه‌ریزی و نگاه به آینده می‌توان مانعی برای ایجاد آن بود و مسیرهای نوینی را برای رسیدن به توسعه پایدار ساخت.