زندگی
دندان مصنوعی زیر قیمت بازار
در لابراتوارهای دندانسازان تجربی چه می‌گذرد؟
رابعه تیموری- روزنامه نگار
ظاهرشان با سایر پلاک‌های مسکونی خیابان‌های خوش، شهید نواب و شهید هاشمی تفاوتی ندارد و تا از اهالی محل سراغ دندانپزشکان و دندانسازان تجربی را نگیری، پی نمی‌بری که پشت درهای بسته این خانه‌ها و آپارتمان‌های قدیمی عده‌ای به ساخت دندان و درمان دندان درد بیماران مشغولند؛ افرادی که هیچ‌وقت بر صندلی‌های دانشکده‌های دندانپزشکی تکیه نزده‌اند، اما زیر سقف این واحدهای مسکونی با یدک کشیدن عنوان نه چندان دقیق «دندانساز تجربی» انواع و اقسام خدمات ریز و درشت نه‌چندان دقیق صنف را به بیماران و متقاضیان ارائه می‌دهند. نام این دندانسازان تجربی و نشانی لابراتوارها و مطب‌های خانگی‌شان در سایت‌های معتبر یا بنگاه‌های مشاور املاک رسمی یافت نمی‌شود، اما تعداد زیادی از پلاک‌های بافت مسکونی محدوده نواب به محل فعالیت پر اما و اگر آنها تبدیل شده است.
صاحبخانه پرهنر
در میان اهالی قدیمی خیابان خوش، کمتر کسی است که آقای دندانساز را نشناسد. از وقتی که در یک خانه ویلایی قدیمی زندگی می‌کرد تا امروز که مالک و صاحبخانه یک مجتمع چند طبقه است، به ساخت دندان مصنوعی مشغول بوده و حاصل هنرش توفیق همه‌‌چیزخواری را برای لب و دهان بسیاری از قدیمی‌های محل مستدام کرده است. آقای صاحبخانه بند و بساط کارش را در تک واحد نقلی طبقه همکف مجتمع پهن کرده، اما از تابلو یا نوشته‌ای که تغییر کاربری واحد را شرح دهد خبری نیست. یخچالی قدیمی و کتری‌های روحی دودگرفته روی اجاق گاز، تنها وسایل پخت‌وپزی هستند که در آشپزخانه اپن آپارتمان به چشم می‌خورند. روی سنگ قطور سکوی آشپزخانه انواع قالب‌های گچی دندان در اندازه‌های مختلف چیده شده و دستگاه‌های ریخته‌گری، ساکشن و کوره پرسلن روی کابینت‌های فلزی به چشم می‌خورند. آقای دندانساز پشت میز کارش مشغول وارسی بسته‌های رزین آکریلیک درجه چندی است که تازه به دستش رسیده است. هزینه ساخت دندان در لابراتوارهای دندانسازی مجاز گران از آب درمی‌آید و دندانپزشکانی که می‌خواهند یک‌دست دندان باصرفه برای بیماران‌شان سفارش دهند، مشتری پروپا قرص کارگاه دندانسازی او هستند.
دندان دست دوم
پیرمردی که از ساعتی پیش در مبل رنگ و رورفته انتهای راهرو فرو رفته، به سفارش یکی از دندانپزشکان محل به او مراجعه کرده، اما انگار از اندازه‌گیری فک تا تعیین جنس لثه‌های بیمار بر عهده دندانساز است و دندانپزشک فقط زحمت معرفی بیمار را کشیده است. در فک بالا و پایین بیمار دیگر تکیه گاهی نمانده که قائم دندان‌های ساییده او باشد و باید برای ساخت یک دست دندان تازه سر کیسه را شل کند. قیمت پودرهای آلژینات و آلیاژهای ساخت تاج دندان آنقدری بالا رفته که برای آقای دکتر به صرفه نباشد که چند دست دندان درجه یک 30میلیونی یا چند دست دندان درجه دو 15میلیونی یک اندازه به‌عنوان نمونه کار بسازد و آنها را با تراش و قوس و گوشه دادن به فک و دهان مشتریانش میزان کند، اما گاهی بازماندگان مراجعان متوفی یا مراجعان سن و سال دار آقای دندانساز که تکانده شدن گوشت صورتشان سایز فک‌شان را تغییر داده، انتظار دارند او دست‌سازه دست دومش را با قیمتی پایین‌تر به مشتریانی دیگر بفروشد و قیمت این دست دندان کارکرده را در تعیین هزینه ساخت یک‌دست دندان نو محاسبه کند، اما او فقط وقتی این اجناس مستعمل را از کشوی میزش بیرون می‌آورد که مشتری به قصد خرید دندان تعمیری ارزان قیمت در کارگاهش را بزند. آقای دندانساز تا پیش از دهه60 فقط به کشیدن دندان مشغول بوده، اما در اوایل این دهه مراکز دولتی و غیردولتی مختلف دوره‌های مهارت آموزی 40روزه‌ای برگزار کردند که هرکس از امتحان پایانی آن سربلند بیرون آمده، مدرک دندانسازی دریافت کرده است. او پس از گذراندن این دوره به دندانسازی مشغول شده است.
قانونی که اجرا نشد
سابقه طولانی فعالیت دندانسازان تجربی سبب شده مجلس شورای اسلامی در سال 1364با وضع قوانینی الزامات و محدودیت‌های شاغلان این حرفه را مشخص کند تا فعالیت‌های غیرقانونی و زیرزمینی آنها ساختاری قابل نظارت پیدا کند، اما این قوانین در مرحله اجرا عقیم‌مانده و عملیاتی‌نشدن آن مسیر نظارت بر کار دندانسازان زیرزمینی را بسته است. براساس قوانین کسب‌وکار حرفه دندانسازی، برای تاسیس لابراتوار دندانسازی، داشتن مدرک کاردانی یا کارشناسی دانشگاهی در رشته پروتزهای دندانی الزامی است، اما برای افرادی که با شرکت در آزمون ویژه وزارت بهداشت مدرک تکنسین تجربی دندانسازی دریافت می‌کنند و مراحل تأیید صلاحیت را پشت سر می‌گذارند، امکان دریافت مجوز فعالیت دندانسازی وجود دارد، اما این دندانسازان تجربی حق دخالت در درمان را ندارند و خدمات این حوزه فقط باید توسط متخصصان و تحصیلکرده‌‌های آکادمیک این حرفه ارائه شود. نصب تابلویی با عنوان «دندانساز تجربی» بر سر در مطب‌ها و کارگاه‌های دندانسازی الزامی است و وزارت بهداشت و درمان با وجود تأخیر چندین ساله در اجرای قانون مصوب دهه60 بارها بر غیرقانونی بودن فعالیت دندانپزشکان و دندانسازان زیرزمینی بدون شناسه تأکید کرده است.
باتجربه‌های منصف
مطب مجهز آقای هندی فقط چند کوچه با این لابراتوار خانگی فاصله دارد. تصویر یک دست دندان سفید و براق که کنار زنگ آیفون و روی در ورودی واحد غربی طبقه دوم چسبانده شده، تنها تابلوی مطب او به شمار می‌آید، اما مطبش مجهز است و علاوه بر دم و دستگاه ساخت دندان که در اتاقک انتهای مطبش چیده شده 2یونیت دندانپزشکی هم در پذیرایی ال‌مانند آپارتمان قرار گرفته است. تقریبا همه بیماران آقای هندی که در پاگرد ورودی آپارتمان به انتظار رسیدن نوبت‌شان نشسته‌اند، همسن و سال یا مسن‌تر از او هستند. هیچ‌یک از یونیت‌ها خالی نیستند و منشی جوان آقای هندی منتظر است تا هر دو بیمار بی‌حس شدن سر و صورتشان و تأثیر داروی بی‌حسی را به او خبر دهند، ولی اعتماد به نفس او به صبر و تحملش می‌چربد و درحالی‌که از امتحان لقی و کیپ بودن دست دندان بیمارش تازه فارغ شده با دم و دستگاه دندان‌کشی‌اش به سراغ آنها می‌رود. صورت سبزه و ته لهجه عجیب و غریب آقای هندی میانسال که مخلوطی از گویش‌های مختلف فارسی و زبان انگلیسی است، او را در میان اهالی به نام دکتر هندی مشهور کرده، ولی در مطب و کارگاهش مدرک و گواهینامه‌ای به چشم نمی‌خورد که تخصص و تبحرش را به طب سنتی یا مدرن سرزمین هندوستان گره بزند. زور بازوی آقای دکتر و شاید هم کارکشتگی‌اش به داد بیمار می‌رسد و چندان طول نمی‌کشد که گره دست‌های مشت کرده بیمار باز می‌شود و آهی فروخورده و از سر راحتی جای اصوات نامفهوم ته گلویش را می‌گیرد. حساب و کتاب حق‌الزحمه آقای دندانساز حکمت، تحمل این درد را آسان می‌کند و نه فقط دستمزد طبابتش که نرخ دندانسازی او هم از همکاران تحصیلکرده‌اش پایین‌تر است.
در همینه زمینه :
