گزارش
صنایع‌دستی در بن‌بست تجارت
کارشناسان: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به صنایع‌دستی نگاه تجاری ندارد / مسئولان: برای تجاری‌سازی و شکل‌گیری زنجیره ارزش صنایع‌دستی در تلاش هستیم
سیده زهرا عباسی- روزنامه‌نگار
14شهر و روستای جهانی صنایع‌دستی، ۲۹۹رشته فعال در ۱۸گروه و رتبه سوم تولید صنایع‌دستی در جهان، همه و همه کافی بود تا وقتی ایران در سال2010 پیشنهاد تعیین روزی به‌عنوان «روز جهانی صنایع‌دستی» را مطرح کرد، با موافقت شورای جهانی صنایع‌دستی روبه‌رو شود تا 10ژوئن یعنی 20خرداد روز جهانی صنایع‌دستی شود. تلویزیون اینترنتی همشهری به بهانه این روز در برنامه‌ای با عنوان «سهم صنایع‌دستی در اقتصاد» با حضور فرزاد اوجانی، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی و محمدامین گُزار، کارشناس گروه گردشگری و صنایع‌دستی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به گفت‌وگو درباره سهم صنایع‌دستی ایران از اقتصاد و موانع تجاری‌شدن آن پرداخت.
نقطه‌عطف؛ تغییر رویکرد صنایع‌دستی
کارشناس گروه گردشگری و صنایع‌دستی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به بیان موضوع تجاری‌سازی و برندینگ صنایع‌دستی پرداخت و گفت: سال1345 برای نخستین‌بار سازمان صنایع‌دستی با رویکرد اقتصادی و سال1360 سازمان صنایع‌دستی ذیل وزارت صنعت در اوج کارهای توسعه‌ای کشور و با رویکرد اقتصادی شکل گرفت. سال1369 یک اتفاق مهم می‌افتد؛ سازمان صنایع‌دستی وقت تصمیم می‌گیرد 10شرکت منطقه‌ای بازرگانی تأسیس کند که بسیار مهم هستند. تفکر مسئولان این بوده که سبک بازاریابی هر محصول متفاوت است و این شرکت‌ها را برای بازاریابی و تجاری‌سازی تخصصی شکل می‌دهند. نتیجه این نگاه آن است که در سال1373 حدود 2میلیارد و 100میلیون دلار صادرات صنایع‌دستی داریم. حتی سال1378 قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان و فرشبافان تدوین می‌شود که محل تأمین اعتبار آن قانون یک‌ونیم‌درصد از صادرات فرش دستباف ایران است.محمدامین گُزار ادامه داد: در سال1383 سازمان صنایع‌دستی شکل می‌گیرد و هدفش را کیفیت تعیین می‌کند. اینجا شاهد یک نقطه‌عطف هستیم. از سال1383 و مشخصا از سال1384 که شرکت سهامی صنایع‌دستی منحل می‌شود و سال1385 که سازمان صنایع‌دستی در بدنه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام می‌شود، یک تغییر نگاه داریم. از این به بعد ماهیت صنایع‌دستی صنعت نیست، بلکه ماهیت هنری دارد که ابعاد اقتصادی هم دارد. از این سال هرچه جلوتر می‌آییم عملا نگاه هنری بیشتر غالب می‌شود و نگاه تجاری کنار می‌رود و کمرنگ می‌شود، و دقیقا مشکل از همین‌جا شروع شد.او با اشاره به فعالیت 570هزار شاغل صنایع‌دستی جز فرش، حمایت اقتصادی شامل بیمه و تسهیلات و حمایت از زنجیره ارزش صنایع‌دستی با رویکرد فروش و صادرات را 2چالش مهم در حوزه تجاری‌سازی صنایع‌دستی اعلام کرد.
تفکر بازرگانی نداریم
در ادامه برنامه تلویزیون اینترنتی همشهری با عنوان «سهم صنایع‌دستی در اقتصاد»، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی به صحبت پرداخت و گفت: تجاری‌سازی و فروش و صادرات از دغدغه‌های اصلی فعالان صنایع‌دستی و بدنه دولت است؛ اما مانع اصلی تجاری‌سازی تفکر اشتباه است. تفکر ما در صنایع‌دستی و خیلی از صنایع دیگر، تفکر تولید است و تفکر بازرگانی تازه بعد از تولید به‌وجود می‌آید؛ درحالی‌که اینها مکمل هم هستند و باید بدنه بازرگانی و تجاری هر صنعتی در کنار هم فعال باشند. در حوزه صنایع‌دستی هم این ضعف وجود دارد. همه دارند به‌صورت انفرادی، خانگی و گروهی تولید می‌کنند؛ اما بدنه‌ای که باید اینها را به بازار وصل کند، ضعیف است.
فرزاد اوجانی با تأکید بر اینکه تقویت این بدنه بازرگانی در صنایع‌دستی تلاش وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است، افزود: در سیاستگذاری و حمایت‌های وزارتخانه هم اولویت با زنجیره ارزش و گروه‌هاست. اگر ما به‌دنبال تجاری‌سازی و رفع موانع تجاری هستیم، توانمندسازی بخش خصوصی در این حوزه و زنجیره ارزش اهمیت بسیاری دارد.
او همچنین با اشاره به صحبت‌های محمدامین گُزار، کارشناس گروه گردشگری و صنایع‌دستی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ادامه داد: تا قبل از سال1383 همه فرآیندهای خرید و فروش توسط دولت انجام می‌شد؛ اما از این زمان بخش دولتی کمرنگ شد و بخش خصوصی هم به‌دلیل ضعیف‌بودن، چندان نقش‌آفرینی نکرد.
سیاست وزارتخانه: ترغیب بخش خصوصی
مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی در ادامه با بیان اینکه ترغیب بخش خصوصی یکی از سیاست‌های وزارتخانه است، گفت: ایجاد گروه‌ها و کنسرسیوم‌ها می‌تواند موفقیت زیادی در حوزه تولید و به تبع آن بازرگانی و تجارت فراهم کند؛ به همین دلیل تشکیل شرکت توسعه صنایع‌دستی با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در دستورکار است و قرار است با ماهیت سهامی عام شکل بگیرد تا ضعف‌ها و موانع تجاری‌سازی را رفع کند.
اوجانی با بیان اینکه وقتی سرمایه‌گذار وارد حوزه شود خودبه‌خود دنبال کسب درآمد و تجاری‌سازی هم خواهد بود، افزود: با ایجاد گروه‌ها و تشکل‌ها با نگاه اقتصادی، بخش عمده‌ای از مشکلات تولیدکنندگان با بازخوردی که بازرگانان می‌دهند در حوزه صادرات حل می‌شود.
کنسرسیوم همه تلاش وزارتخانه است؟
کارشناس گروه گردشگری و صنایع‌دستی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ادامه این مناظره به شکاف بین تولید و صادرات صنایع‌دستی اشاره کرد؛ یعنی رتبه سوم ایران در تولید و رتبه سی و یکم در حوزه صادرات صنایع‌دستی.
محمدامین گُزار با تأکید بر اینکه با نگاه تک‌بعدی نمی‌توان مسئله صنایع‌دستی را حل کرد، افزود: همه‌‌چیز‌وابسته به تشکیل این کنسرسیوم، نیست. البته که تشکیل کنسرسیوم مؤثر خواهد بود؛ اما انتظار ما این نیست که وزارتخانه همه هم‌وغم خود را روی تشکیل این کنسرسیوم بگذارد. تا جایی که می‌دانم از سال 1401-1400 پیگیر تشکیل کنسرسیوم بوده‌اند ولی هنوز شکل نگرفته است؛ اما آیا باید روند تجاری‌سازی را معطل کنیم؟
در پاسخ به این پرسش مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی گفت: اگر به‌دنبال این هستیم که صنایع‌دستی یکی از ارکان اصلی درآمد غیرنفتی باشد، باید همه نهادها کمک کنند. تجاری‌سازی صنایع‌دستی عزم ملی می‌خواهد.
مکث
چرا وظیفه نهادها را مشخص نمی‌کنید؟
کارشناس گروه گردشگری و صنایع‌دستی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره سند توسعه صنایع‌دستی گفت: آقای اوجانی گفتند همه ارکان دولت باید دست به دست هم بدهند. این حرف درست است. سند توسعه صنایع‌دستی گام خوبی در روند تجاری‌سازی صنایع‌دستی است؛ اما چرا در همین سند به‌صورت مشخص وظیفه نهادهای دیگر مشخص نشده است؟ فرزاد اوجانی، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی معاونت صنایع‌دستی دراین‌باره پاسخ داد: در بخش هفتم سند توسعه ملی صنایع‌دستی الزام اجرایی و نقش‌آفرینی نهادها دیده شده است. نخستین جلسه دراین‌باره با حضور نمایندگان نهادهای مختلف، ماه گذشته برگزار شد. به‌هرحال این سند توسعه ملی است که توسط رئیس‌جمهوری ابلاغ شده و همه دستگاه‌ها موظفند به هرآنچه به این زنجیره کمک می‌کند، توجه کنند و سازمان برنامه‌وبودجه هم مکلف است اعتبار لازم را منظور کند.
خبر خوش
فرزاد اوجانی مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و بازاریابی برای هنرمندان صنایع‌دستی
براساس بند الف ماده83 برنامه هفتم توسعه آیین‌نامه تشکل‌های حرفه‌ای و گردشگری در کمیسیون اصلی تأیید شد و قرار است برای نهایی‌شدن به هیأت دولت و بعد مجلس برود تا تشکل‌های حرفه‌ای برای صنایع‌دستی داشته باشیم
صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه صنایع‌دستی که مغفول مانده بود، مورد توجه قرار گرفته است.
ظرفیت خوبی دراین‌باره در کشورهای اسلامی و همسایه وجود دارد. 26خرداد با رایزن‌های فرهنگی دراین‌باره جلسه داریم
ایران در سال2010 پیشنهاد تعیین روزی به‌عنوان «روز جهانی صنایع‌دستی» را مطرح کرد که با موافقت شورای جهانی صنایع‌دستی روبه‌رو شد و 10ژوئن
یعنی 20خرداد روز جهانی صنایع‌دستی نام گرفت
