گزارش
تله‌های مذاکراتی
طرف غربی می‌کوشد با بازی سیاسی - رسانه‌ای توپ مذاکرات را به زمین ایران بیندازد
علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار
گمانه‌زنی‌ها درباره کیفیت پاسخ ایران به پیشنهاد مذاکراتی طرف آمریکایی در حالی همچنان در سطح رسانه‌های بین‌المللی ادامه دارد که روندها و رویکردهای موجود بیش از هر چیز نشان‌دهنده تلاش چندوجهی طرف‌های غربی برای افزایش فشارها بر تهران در راستای عبور از خط قرمز «غنی‌سازی صفر» است.
پس از اینکه روز شنبه گذشته بدر البوسعیدی، وزیر امورخارجه عمان در سفر کوتاهی به تهران، پیشنهاد مذاکراتی طرف آمریکایی را به ایران تحویل داد، رایزنی در حوزه مذاکرات هسته‌ای بیش از هر چیز معطوف به پاسخ ایران به این پیشنهاد بوده؛ پاسخی که اگرچه گفته می‌شود در دست تهیه است، اما نکته راهبردی، بهره‌برداری رسانه‌ای طرف مقابل از این اقدام در راستای انداختن توپ مذاکرات در زمین ایران است.
این در حالی است که برایند تحولات تازه در عرصه مذاکرات هسته‌ای، بیش از هر چیز از بازی طرف‌های غربی با دوگانه «تهدید – توافق» حکایت دارد؛ رویکردی که «آژانس»، «تروئیکای اروپایی» و «تل‌آویو» از بازیگران اصلی آن به‌حساب می‌آیند و می‌کوشند با به‌کارگیری ابزارهای چندوجهی، تهران را به بازی در زمین «پیشنهاد واشنگتن» وادار کنند.
گمانه‌زنی‌ها درباره یک پیشنهاد
اگرچه تاکنون مقام‌های ایرانی درباره محورهای پیشنهادی آمریکا، اظهارنظر دقیقی نکرده‌اند، اما گمانه‌زنی‌ها در این زمینه، یکی از موضوع‌های مهم مورد توجه رسانه‌های بین‌المللی بوده‌است.
در این سند از ایران خواسته شده به‌طورکامل غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند.
این سند ارائه شده به ایران پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم (شراکت) منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای را مطرح کرده‌است.
این کنسرسیوم ایران، عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی و ایالات متحده آمریکا را دربر می‌گیرد.
چرا این پیشنهاد نامطلوب است؟
بررسی رویکردها و گمانه‌زنی‌ها درباره محورهای پیشنهادی اخیر آمریکا، پیش از اینکه راهکاری برای شکستن بن‌بست‌های مذاکراتی باشد، اهرمی برای اعمال فشار سیاسی – روانی بر ایران است. این در حالی است که گمانه‌های مطرح‌شده در این زمینه، به دلایل مختلف برای ایران مطلوب نیست. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
رعایت خطوط قرمز ایران: مقام‌های ایرانی در روزهای اخیر به دفعات تأکید کرده‌اند که غنی‌سازی در داخل خاک ایران، «خط قرمز» اساسی تهران در مذاکرات است که از آن عدول نخواهد شد.
کنسرسیوم جای غنی‌سازی را نمی‌گیرد: جمهوری‌اسلامی اگرچه مشارکت در ایده تشکیل کنسرسیوم هسته‌ای را رد نکرده، اما به‌صراحت تأکید کرده است که هیچ ایده‌ای، حتی کنسرسیوم، جایگزین «غنی‌سازی در خاک ایران» نخواهد شد.
تجربه ناکام کنسرسیوم: تجربه دهه‌های گذشته درباره «راهکار» تشکیل کنسرسیوم، نشان می‌دهد این ایده را نمی‌توان به‌عنوان جایگزینی برای «غنی‌سازی در خاک ایران» به‌حساب آورد. با توجه به بدعهدی‌های طرف مقابل، تردیدهای زیادی درباره به نتیجه مطلوب رسیدن این راهکار وجود دارد و آن را به گزینه‌ای نامطلوب برای تهران تبدیل می‌کند.
موضع غیرشفاف درباره تحریم‌ها: یکی دیگر از گره‌های کنونی در تحولات مذاکراتی جاری، شفاف‌نبودن موضع طرف آمریکایی در قبال تحریم‌هاست. در واقع تاکنون برآورد دقیقی از گامهای مشخص طرف مقابل به‌منظور رفع تحریم‌ها مطرح نشده‌است.
معادله نامطلوب برای ایران: رویکردهای مذاکراتی طرف‌های غربی و تلاش آنها برای ایجاد معادله «توافق یا جنگ»، پیش از هر چیز راهبردی برای نادیده‌انگاشتن مطالبه‌های راهبردی ایران در حوزه تحریم‌ها و غنی‌سازی به‌حساب می‌آید و نتیجه‌بخش نخواهد بود.
ایران چه پاسخی خواهد داد؟
با وجود اینکه تهران هنوز پاسخی به پیشنهاد طرف آمریکایی ارائه نکرده، اما رسانه‌های بین‌المللی روز دوشنبه به طرح ادعاهایی در این زمینه پرداختند؛ ادعاهایی که محوریت آن، رد پیشنهاد آمریکا ازسوی تهران است.
فرسنگ‌ها فاصله تا واقعیت: شبکه روسی «راشا تودی» روز دوشنبه به نقل از یک منبع آگاه ایرانی، مدعی شد که پیشنهاد واشنگتن برای توافق هسته‌ای جدید با تهران، «غیر قابل‌قبول» است. این منبع گفته است: «از نظر ایران، اجزا و عناصر پیشنهاد مکتوب آمریکا، با آنچه می‌تواند مبنای عادلانه و واقع‌گرایانه یک توافق احتمالی باشد، به‌شدت فاصله دارد».
پاسخ احتمالی ایران: خبرگزاری انگلیسی «رویترز» نیز روز دوشنبه در گزارشی به این موضوع پرداخت و به نقل از یک دیپلمات ارشد ایرانی ادعا کرد که «تهران در حال تهیه پاسخ منفی به پیشنهاد هسته‌ای آمریکاست». این منبع تأکید کرده «یک‌طرفه بودن»، «نادیده‌گرفتن منافع ایران»، «نادیده‌گرفتن خط قرمز ایران در موضوع غنی‌سازی» و همچنین «سکوت درباره تحریم‌ها» از دلایل رد پیشنهاد واشنگتن ازسوی تهران به‌حساب می‌آید.
دو اختلاف‌نظر مهم: مجله آمریکایی «نیوزویک» نیز روز دوشنبه در گزارشی به تحولات اخیر در جریان مذاکرات هسته‌ای پرداخت و با اشاره به اینکه اختلاف‌نظرهای دوطرف درباره غنی‌سازی اورانیوم و لغو تحریم‌ها همچنان باقی است، نوشت:« ایران همواره تأکید کرده‌است که هر توافقی باید به حق غنی‌سازی اورانیوم و لغو تحریم‌های اعمال‌شده بر اقتصادش احترام بگذارد».
پاسخ منفی ایران: رسانه صهیونیستی «وای‌نت‌نیوز» هم روز دوشنبه به گمانه‌زنی‌ها درباره پاسخ احتمالی ایران پرداخت و نوشت:«ایران در حال تدوین پاسخ منفی به پیشنهاد هسته‌ای آمریکا است. پاسخ ایران ممکن است به‌عنوان رد پیشنهاد «یکجانبه» آمریکا تفسیر شود. پیشنهاد آمریکا «ناموفق» است و «منافع ایران» را تأمین نمی‌کند».
بازی «تهدید محور» غرب
گذشته از جنبه‌های مبهم پیشنهاد مکتوب طرف آمریکایی، به‌نظر می‌رسد این موضوع بیش از آنکه اقدامی در راستای بن‌بست‌گشایی از مذاکرات باشد، قطعه تازه‌ای از پازل فشار بر ایران است که در روزها و هفته‌های اخیر شاهد ارائه قطعات مختلفی از آن بوده‌ایم که بر ابهام‌ها پیرامون چشم‌انداز دستیابی به توافق افزوده است.
گزارش آژانس
اقدام: رسانه‌های بین‌المللی در روزهای اخیر از گزارش تازه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرده‌برداری کردند؛ گزارشی که قرار است در نشست آتی شورای‌حکام این نهاد بین‌المللی ارائه شود.
هدف: تلاش در راستای اجماع‌سازی علیه ایران در شورای‌حکام
ابزار: صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام در روزهای آینده
راهبرد: وادارکردن ایران به عدول از خطوط قرمز خود با ابزار تهدید ایران به ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت
فعال‌سازی مکانیسم ماشه
اقدام: با نزدیک‌شدن به موعد انقضای بند «اسنپ بک» در برجام، تروئیکای اروپایی طی هفته‌های اخیر تلاش کرده‌اند از این موضوع به‌عنوان اهرم مذاکراتی علیه ایران استفاده کنند.
هدف: وادارکردن ایران به عدول از خط قرمز غنی‌سازی اورانیوم
ابزار: اعمال فشار بر آژانس با هدف انتشار گزارش‌های سیاسی علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران
راهبرد: تهدید ایران با ابزار بازگشت تحریم‌های سازمان ملل ذیل قطعنامه 2231
لفاظی‌های تل‌آویو
اقدام: یکی از راهبردهای غرب در مواجهه با ایران، بهره‌گیری از اهرم تهدید رژیم‌صهیونیستی علیه ایران و حمله به تاسیسات هسته‌ای جمهوری‌اسلامی بوده است.
هدف: وادارکردن تهران به قبول یک توافق بد
ابزار: بمباران رسانه‌ای با خط «آماده‌شدن تل‌آویو برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران»
راهبرد: ترسیم معادله «توافق یا حمله نظامی» پیش روی ایران در میز مذاکرات
جنگ روانی
اقدام: منابع نزدیک به کاخ سفید روز دوشنبه اعلام کردند که کاخ سفید اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران را به حالت تعلیق درآورده‌است و قصد دارد کمپین «فشار حداکثری» را متوقف کند.
هدف: تحت‌تأثیر قراردادن افکارعمومی داخل ایران با هدف افزایش فشارها بر تیم مذاکره‌کننده ایرانی
ابزار: به‌راه‌انداختن یک جنگ روانی رسانه‌ای علیه تهران با گزاره «اقدام واشنگتن برای بن‌بست‌شکنی از مذاکرات»
راهبرد: تصویرسازی از ایران به‌عنوان «عامل بن‌بست در مذاکرات»