برق رفت، تولید خوابید

بهزاد رنجبر- روزنامه‌نگار

مشکل قطع برق صنایع همچنان ادامه دارد و ضربات جبران‌ناپذیری به واحدهای تولیدی وارد کرده است. وزیر صمت هم اخیرا به قطع گسترده برق واحدهای تولیدی اعتراض کرده است. نمایندگان مجلس نیز بارها به مشکلات تولیدکنندگان، صنایع، کشاورزان و دامداران بابت قطع مستمر برق، اعتراض کرده‌اند. از سوی دیگر وزیر نیرو صرفا به ابراز شرمندگی از قطع برق بسنده کرده است.
 در میزگرد اقتصادی تلویزیون همشهری با حضور علی بخشی، عضو سندیکای صنعت برق ایران و حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی و تماس تلفنی با احمد مقدسی، رئیس انجمن گاوداران کشور به بررسی خسارات قطع برق به واحدهای تولیدی و راهکارهای رفع مشکل کمبود برق پرداختیم.

صالحی: افت 7-6درصدی تولید ناخالص داخلی با قطع برق

متوسط قطع برق بابت هر کیلو وات معادل یک یورو خسارت به واحدهای تولیدی می‌زند. صنایع فولادی حدود 5میلیارد دلار خسارت دیده‌اند و برآورد می‌شود 6 تا 7درصد تولید ناخالص داخلی کشور بر اثر قطع برق کم‌ ‌شود. ریشه افول صنعت برق جلوگیری از اصلاح قیمت برق از حدود 20سال پیش براساس مصوبه موسوم به طرح تثبیت قیمت‌ها بود. از سال 1384حدود 39هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی داشتیم، اما در سال 1392ظرفیت نیروگاهی 60هزار مگاوات و پروژه‌های در دست اقدام کاهشی بود. قرار بود در پایان سال 1400ظرفیت نیروگاهی کشور به بالای 100هزار مگاوات برسد، اما به 90هزار مگاوات رسید.
تقریبا از 2دهه قبل سرمایه‌گذاری در بخش توسعه صنعت برق متوقف شد. الان ایران رتبه اول یارانه‌های انرژی را در جهان دارد و بیش از 100میلیارد دلار یارانه انرژی می‌دهیم.
اگر تجارت برق از دست دولت خارج شود، مداخله دولت کاهش یابد و مدیریت آن به بخش خصوصی واگذار شود، قیمت برق ارزان‌تر می‌شود، چون عرضه و تقاضا متعادل می‌شود. اکنون 67درصد نیروگاه‌های کشور در اختیار بخش خصوصی و مابقی در اختیار دولت است. دولت اجازه بدهد بخش خصوصی برق تولیدی را خودش بفروشد؛ یعنی نیروگاه بخش خصوصی به صنایع، برق بفروشد و هزینه انتقال را به دولت بدهد که درآمد مناسبی هم برای دولت خواهد شد. دولت نیز با نیروگاه‌های خودش برق خانگی را تامین کند. هم‌اینک هیچ بانکی حاضر نیست در پروژه‌های صنعت برق سرمایه‌گذاری کند، اما با واگذاری نیروگاه‌ها به بخش خصوصی، مطمئن باشید بانک‌ها هم علاقه‌مند می‌شوند در صنعت برق سرمایه‌گذاری کنند. ما قول می‌دهیم جلوی رشد بی‌رویه مصرف برق را بگیریم. هم‌اکنون ظرفیت نصب‌شده اسمی نیروگاهی کشور 95هزار مگاوات است که پارسال 79هزار مگاوات مصرف برق در پیک بود. اکنون مصرف برق حدود 60هزار مگاوات است ولی باز هم مشکل داریم. هر 1000مگاوات نیروگاه خورشیدی که نصب کنیم 200مگاوات برق می‌دهد. من به‌عنوان مسئول انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران معتقدم نیروگاه خورشیدی جوابگوی بحران برق ایران نیست. باید به تعمیر و بهسازی نیروگاه‌های موجود توجه کنیم. مشکل این است که دولت دست از سر صنعت برق برنمی‌دارد. هیچ کشوری در دنیا این کاری را که ما با انرژی خودمان کردیم، نکرده است. اگر دولت نیروگاه‌های کم‌بازده را به بخش خصوصی واگذار کند، می‌توانیم راندمان آنها را چند برابر کنیم. ما فناوری آن را هم داریم. نیروگاه‌هایی که توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شوند راندمان چند برابری نیروگاه‌های با مدیریت دولتی دارند. اقدام دولت برای ترغیب صنایع به ساخت نیروگاه‌، اشتباه است؛ چون صنایع که نیروگاه‌دار نیستند و تخصصی در این حوزه ندارند و این مسئله سبب می‌شود تجارت برق هم در آینده مختل شود.
دولت مرتبا سیاست‌های اشتباه مرتکب می‌شود. مورد اخیر آن هم توصیه به صنایع برای واردات برق است. برای واردات برق، ظرفیت انتقال نداریم و نهایتا 1500مگاوات برق است و در منطقه بیشتر از این نمی‌توان واردات برق انجام داد.

بخشی: طی 3-4 سال مشکل کمبود برق حل شود

علت اینکه چه شد به اینجا رسیدیم به‌طور خلاصه این است که اقتصاد برق، ناپایدار است. برق یک کالاست و خدمت نیست. مجریان و تصمیم‌گیران نباید به برق به‌عنوان یک خدمت عمومی نگاه کنند چون تبعاتی دارد مثل ارزان کردن آن برای برخی مصارف. اما اگر برق را کالا فرض می کردیم که مبانی اقتصاد تولید بر آن حاکم است و کالایی است که هزینه تمام‌شده و توزیع دارد، درواقع نگاه اقتصادی به آن حاکم می‌شد، دچار این وضعیت نمی‌شدیم.
اینکه در مقطعی طرح تثبیت قیمت‌ها می‌دهیم ناشی از این است که برق را یک خدمت عامه می‌دانیم؛ درحالی‌که اینگونه نیست و برق یک کالاست و عوامل اقتصادی بر آن اثرگذارند.
دخالت در اقتصاد برق از تولید تا توزیع و انتقال، سبب ضربه به آن شده است. قیمت تمام‌شده برق یک رقمی بوده اما با قیمت پایین‌تر خریداری و به همین دلیل اقتصاد بر ورشکسته شده و هیچ‌کسی تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن ندارد. درواقع اقتصاد برق ورشکسته منفی شده و کسی سرمایه‌گذاری نمی‌کند.
اما چه باید انجام دهیم تا مشکل برق حل شود؟
من معتقد نیستم که برق ارزان است اما باید نگاه اقتصادی به آن داشته باشیم. الان صنایع،  بخش کشاورزی و دامداری  مسئله‌اش قیمت برق نیست بلکه مسئله‌اش پایداری برق است. دولت باید به بخش تولید، به هر قیمتی هم که شده برق را برساند. تامین برق کشاورزی و دامپروری چون با امنیت غذایی مردم ارتباط مستقیم دارد، از همه بخش‌ها مهم‌تر است و باید در اولویت قرار گیرد. اگر دولت بگذارد بخش خصوصی خودش می‌تواند برق تولید کند و به تولیدکنندگان برساند و قیمت آن هم براساس قواعد بازار تعیین شود. یکی دیگر از مشکلات برق کشور فرسوده بودن و بهره‌وری پایین نیروگاه‌ها و خطوط انتقال برق است. در زمانی که آقای علی‌آبادی در مپنا بود با بحث تولید داخل، جلوی واردات دستگاه‌های بهره‌ور خارجی گرفته شد. دولت علاوه بر پیگیری نیروگاه‌های خورشیدی، باید به ظرفیت شبکه انتقال برق هم توجه کند. ظرفیت شبکه انتقال برق کشور، محدود است و اگر از یک طرف داریم نیروگاه‌ جدید می‌زنیم، باید عینا شبکه انتقال را توسعه دهیم. من پیش‌بینی می‌کنم اگر فقط به بخش افزایش ظرفیت تولید توجه کنیم، باز هم نیروگاه می‌زنیم، اما حتما خاموشی خواهیم داشت. الان ظرفیت شبکه انتقال و توزیع برق فرسوده است و سال بعد نیز توان آن کمتر خواهد شد. باید برق مثل هر کالای دیگری از قواعد بازار عرضه و تقاضا تبعیت کند تا مدل آن اقتصادی شود و نهایتا امنیت تامین انرژی محقق شود.حتی اگر پول هم باشد با خوش‌بینی می‌توان گفت که طی 3-4 سال مشکل کمبود برق حل خواهد شد.

مقدسی: قطع برق، امنیت غذایی کشور را به خطر انداخته است

ماشین تولید کشور‌ یک موجود زنده است. برای دوشیدن گاوها نیازمند موتور برق هستیم. حتی فکر می‌کنم این ماجرای قطع گسترده برق، یک ترفند است که عده‌ای کاسبی کنند و با واردات موتور برق حسابی پول به جیب بزنند.
هم‌اکنون گازوئیل را برای موتور برق لیتری 16هزار تومان می‌خریم، اما عده‌ای از همکاران ما جریمه شده‌اند که چرا گازوئیل قاچاق خریداری کرده‌اید؟ چرا خود دولت گازوئیل را به‌طور آزاد به تولیدکنندگان نمی‌فروشد؟ حاضریم دولت قیمت گازوئیل را آزاد کند، اما بگذارد ما تامین برق کنیم.
برخی روزها 2 بار برق قطع می‌شود که ضربه خسارت‌باری به ما تولیدکنندگان می‌زند. آقای وزیر نیرو، نمی‌خواهد عذرخواهی کند، ایشان عمل کند. قطع برق گاوداری‌ها و کشاورزی‌ها موجب کاهش تولید مواد غذایی خواهد شد و به امنیت غذایی ضربه می‌زند.
ما نمی‌خواهیم دولت به ما یارانه بدهد، برای ما تداوم برق و امنیت انرژی مهم است. دولت به کشاورز یارانه ندهد، اما گندم را با قیمت جهانی و نرخ ارز مبادله خریداری کند.  با قطع برق امکان شیردوشی متوقف می‌شود و با دیر شدن شیردوشی، گاوها مریض  و دچار بیماری می‌شوند که درمان آن گران است. اکنون تعداد زیادی از گاوداران کارشان را تعطیل کرده‌اند. برای استفاده از موتور دیزلی برق هم دچار مشکل هستیم چون ماهی 200لیتر گازوئیل برای موتور برق می‌دهند که خیلی کم‌است. ‌