باغ‌خوش‌آهنگ

سیدسروش طباطبایی‌پور

خنیاگران عاشقانی بــودنــد که در کوچه‌‌پس‌کوچه‌های تاریخ موسیقی این سرزمین می‌چرخیدند و با نغمه‌های روح‌بخش‌شان ایرانیان را به فکر وامی‌داشتند. به همین دلیل، موسیقی آن هم از جنس فاخرش، در میان مردمان این پهنه هنرخیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و بزرگی چون مولانای جان، یکی از راه‌های جلوه‌گری یار را در نوای دف و نی و سرنا می‌دید و می‌گفت:

دلم را ناله سرنای باید/که از سرنای بوی یار آید
به جان خواهم نوای عاشقانه/کز آن ناله جمال جان نماید

در بزرگداشت موسیقی، سال‌هاست موزه‌ای در کوچه‌پس‌کوچه‌های محله تجریش در میان باغی باشکوه سبز شده و تلاش کرده مخاطبانش را با جلوه‌هایی از موسیقی ایرانی آشنا کند. حفظ میراث موسیقی ملی، معرفی آثار و تکریم استادان این حوزه، از اهداف این گوشه موسیقایی کشور است. امروز و به مناسبت گشایش موزه موسیقی در چنین روزی، سری به این قطعه آهنگین از محله‌های تجریش تهران می‌زنیم و با گوش هوش، به نوایش گوش فرامی‌دهیم.

پیشواز
جلیل شهنار، غلام‌حسین بنان! اینها نام خیابان‌های اطراف موزه موسیقی ایران است که انگار روح تو را برای رویارویی با تاریخ موسیقی ایران آماده می‌کنند. در همان بدو ورود به موزه، مسحور عمارتی باشکوه می‌شوید که خودش به‌تنهایی هزار سخن ناگفته دارد؛ عمارتی که به سبک بناهای قجری در اوایل دهه50 شمسی ساخته شده است. این بنا کاربری مسکونی دارد و پس از انقلاب و در زمان جنگ، گروهی از جنگ‌زدگان را در دل خود جای داد و سپس در اختیار شهرداری قرار گرفت، تا اینکه در سال1372 مدیران وقت، طرح تأسیس موزه موسیقی را ارائه کردند و مراحل ساخت، مرمت و آماده‌سازی آن از سال1374 آغاز شد.

طبقه همکف
پس از گذر از چند پله، 2پیکره گچی سرنا و دهل به‌دست برای ورود شما شادی می‌کنند. شما ابتدا در طبقه‌ همکف، پا در سالن‌هایی می‌گذارید که پر است از سازهای زهی، بادی و کوبه‌ای نواحی ایران، سازهایی که هرکدام از گذشته‎‌های بسیار دور تا‌کنون باقی مانده‌اند، بعضی 100ساله‌اند و برخی 200 یا 400ساله. از ساز‌های زهی این سالن می‌توان به انواع دوتار، تنبور و قیچک اشاره کرد که به نواحی گوناگون جغرافیایی تعلق دارند و از سازهای خودصدا می‌توان نی، نی‌لبک و سوتک را نام برد.

ساز را در دست بگیر
یکی از هیجان‌انگیزترین بخش‌های موزه، زیرزمین موزه است؛ جایی که کارگاه ساخت سازهای گوناگون است و برخلاف دیگر بخش‌ها که باید تنها نگاه کرد و لذت برد، در این بخش می‌توانید با خیال راحت ‌سازبه‌دست شوید و هرچه دل تنگ‌تان می‌خواهد، بنوازید. این بخش به‌خصوص برای کسانی که تجربه دست‌زدن به سازها را دوست دارند، جذاب است. برخی سازهای نیمه‌کاره هم در این بخش قابل توجه‌اند.

بارانی استاد
در این بخش، سازهای سنتی و کلاسیک نگاه شما را به‌خود خیره می‌کنند. تار، سه‌تار، سنتور و سازهای آرشه‌ای مثل کمانچه و ویولن. در گوشه‌ دیگر موزه از تار یحیی، تار فرج و سه‌تار دست‌ساز میرزاعبدالله رونمایی شده است. حتی سه‌تار ناصرالدین‌شاه قاجار را هم می‌توانید ببینید که یکی از ارزشمندترین و قدیمی‌ترین سه‌تارهاست. ساعت شماطه‌دار و کلاه، بارانی و کیف پول استاد علی تجویدی از آهنگسازان و نوازندگان معاصر، تسبیح خلیفه‌میرزا آغه‌غوثی از دف‌نوازان بنام کردستان، چوب رهبری ارکستر حشمت سنجری، تقویم رومیزی استاد مسعودیه، آهنگساز و موسیقی‌دان قومی ایران و سنتور حسین ملک هم در گوشه‌ای در ویترین جا خوش کرده‌اند و چشم هر بیننده‌ای را به‌خود خیره می‌کنند.

آرشیوی غنی
در بخش دیگری از موزه، از نخستین صفحات موسیقی که به دستور مظفرالدین‌شاه ضبط شده‌اند، نگهداری می‌شود. این قسمت، یکی از ارزشمندترین قسمت‌های این موزه است. در این بخش مجموعه‌ای با 13هزار صفحه موسیقی، بیش از 4هزار نوار ریل، حدود 12هزار نوار کاست و حدود 9هزار لوح فشرده، قطعاتی از گوشه‌های موسیقی ایرانی را در دل خود به یادگار نگه داشته‌اند. کتابخانه‌ای با حدود 11هزار جلد کتاب موسیقی به زبان‌های مختلف، استودیوی ضبط موسیقی و سالن اجرا هم از دیگر بخش‌های این موزه خاطره‌انگیز است.