مناقشه چاه های غیرمجاز

فاطمه حیدری| قم- خبرنگار:

دو سه روزی می‌شود که در خبرها به نقل از مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان می‌خوانیم «چاه‌های غیرمجاز بلای جان استان شده‌اند»، «چاه‌های غیرمجاز لطمه زیادی به قنات‌ها زده‌اند»، «4700 چاه غیرمجاز در استان وجود دارد». 
این اما همه ماجرا نیست. اسدالله مرتضوی مدعی شده است «چاه‌های غیرمجاز با توجه به این که پایین‌تر از سطح ایستابی قنات‌ها هستند لطمه زیادی به قنات‌ها می‌زنند که در نتیجه آن سبب کاهش آبدهی آن‌ها شده‌اند.» 
پیش از این نیز «علیرضا احمدی»، عضو شورای اسلامی شهر قم، از مماشات و اغماض در برخورد با مالکان چاه‌های غیرمجاز انتقاد کرده بود. 
وی اظهار کرد: چرا آب مورد نیاز در روستاها تامین نمی‌شود که مردم به ناچار به حفر چاه غیرمجاز روی می‌آورند؟ 


ویلاسازی بلای جان روستاها

رئیس شورای اسلامی شهرستان قم یکی از مشکلات روستاها را ویلاسازی و حفر چاه غیرمجاز دانست و گفت: این موضوع آسیب جدی برای روستاها به همراه داشته است. 
 «رضا الیاسی» تأکید کرد: با توجه به سطحی بودن آب روستاها با حفر چاه‌های غیرمجاز مصرف آب افزایش می‌یابد و این موضوع سبب ایجاد حساسیت در روستاها شده است. 
وی معتقد است فعالیت چاه‌های غیرمجاز در روستاها پیامدهای اجتماعی به همراه دارد. 


چاه‌های‌مجازی که اضافه‌برداشت دارند

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اما نظر دیگری دارد. «احمد حاج‌حسینی‌مسگر» اظهار کرد: در موضوع چالش‌های آبی نمی‌توان فقط به یک نهاد اکتفا کرد و از آن توقع داشت. 
وی معتقد است مشکل چاه‌های غیرمجاز به‌اندازه‌ای که در برداشت بیش از ظرفیت از چاه‌های مجاز وجود دارد، نیست. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان تأکید کرد: بر اساس آخرین آمار 4300 چاه غیرمجاز در استان وجود دارد. 
وی بیان کرد: از این تعداد 2500 حلقه چاه غیرفعال و 1800 حلقه چاه فعال و در حال برداشت است که در نهایت 20 تا 25 میلیون مترمکعب ذخیره آبی دارند. به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، بیش از 2هزار چاه فعال پروانه‌دار در استان در حال برداشت آب است که بیش از 10 برابر چاه‌های غیرمجاز از آن اضافه برداشت می‌شود. وی اظهار کرد: زمان برداشت آب از چاه‌های مجاز 3هزار ساعت است در حالی که در طول 4 ماه و 20 روز بیش از 8 هزار ساعت برداشت آب صورت می‌گیرد. وی اضافه کرد: حجم برداشت آب از چاه‌های مجاز 5/2 برابر پروانه صادر شده و معادل 200 میلیون مترمکعب است؛ از همین رو تاکید داریم برخورد با متولیان چاه‌های غیرمجاز را فراموش نکردیم اما اولویت با چاه‌های پروانه‌دار است که اضافه‌برداشت 
دارند. 


اولویت برخورد با تخلف پروانه‌دارها

حاج‌حسینی‌مسگر با اشاره به این که کنترل و مسدودسازی چاه‌های غیرمجاز طبق روال قانونی در حال انجام است، افزود: روند رسیدگی به این چاه‌ها طولانی و هزینه‌بردار است در حالی که هزینه جلوگیری از اضافه‌برداشت چاه‌های مجاز کمتر است؛ از همین رو هر دو با اولویت رسیدگی به اضافه‌برداشت چاه‌های مجاز با قوت در حال پیگیری است. 

تنش آبی به دلیل کمبود منابع آبی موضوعی است که سال‌ها به آن تاکید می‌شود. هوای گرم این تاکیدها را رنگ و نمای بیشتری می‌دهد اما اقدامی اصلاحی برای تغییر وضع موجود و بهبود آن وجود ندارد یا اقدامات آن‌قدری نیست که بتواند اثر مثبتی از خود به جای بگذارد. 
در شرایطی که به گفته کارشناسان، انتقال آب بین حوزه قطعاً راهکار دائمی برای رفع نیاز استان به منابع آبی نیست، باید از امروز مسئولان مربوطه به فکر اقدام‌های مؤثر و عینی باشند، چراکه آماردهی آن هم با اعداد و ارقام بالا نه‌فقط گرهی از مشکل استان باز نمی‌کند بلکه می‌تواند آینده‌ای مبهم و مملو از ناامیدی برای شهروندان به همراه داشته باشد. 


خسارت چاه‌های غیرمجاز به قنات‌ها

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی قم گفت: چاه‌های غیرمجاز با توجه به این که پایین‌تر از سطح ایستابی قنات‌ها هستند، خسارت زیادی را به قنات‌های قم وارد کرده و سبب کاهش آبدهی آن‌ها شده است. 
 «اسدالله مرتضوی» افزود: در استان قم تخمین زده می‌شود حدود 4800 حلقه چاه غیرمجاز و بدون پروانه وجود داشته باشد که اغلب در مناطق کوهستانی و با دبی کمتر از 2 لیتر بر ثانیه است. 
وی با اشاره به این که در حال حاضر حدود 1500 حلقه چاه عمیق و غیر عمیق کشاورزی وجود دارد، اضافه کرد: حدود 1200 حلقه از این چاه‌ها عمیق است که به طور عمده در مناطق دشت قرار دارد و بقیه این چاه‌ها که غیر عمیق است در نواحی کوهستانی استان قرار دارد. 
مرتضوی با بیان این که در کشور ما قوانین بازدارنده‌ مناسبی برای جلوگیری از برداشت آب چاه‌های غیرمجاز وجود ندارد، بیان کرد: با توجه به این که این چاه‌ها اکثرا داخل محدوده چاردیواری و کارخانه‌های شخصی است، قابل دسترسی و شناسایی نیست و این امر سبب تعویق در جلوگیری از آن‌ها می‌شود. 

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی قم با اشاره به این که دولت راهکارهای مناسبی برای کاهش برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی در نظر گرفته است، اضافه کرد: در جلسه‌های کارگروه شورای عالی آب که با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری تشکیل می‌شود، راهکارهای مناسبی برای کاهش برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی از جمله خرید چاه‌های کم‌بازده، اجرای سامانه نوین آبیاری، نصب کنتورهای هوشمند و غیره برای تعادل‌بخشی سفره‌های آب زیرزمینی ارائه شده است. 
وی بیان کرد: در سال‌های گذشته با توجه به سطح ایستابی منطقه و شرایط جوی و ظرفیت ذخایر آب زیرزمینی، تعداد زیادی پروانه بهره‌برداری چاه‌های عمیق صادر شده بود که امروزه با کاهش بارندگی‌ها و قطع حقابه‌های قانونی از 2 رودخانه بزرگ قمرود و قره‌چای تعادل بین ورودی و خروجی سفره‌های آب زیرزمینی به هم خورده است.