مذاکره زیر پرچم عزت؛ قالیباف از اصول گفت نه از نفی گفت‌وگو

سیده زهرا عبداللهی

در حالی که فضای دیپلماتیک منطقه و جهان دوباره در حال تغییر است، رئیس مجلس شورای اسلامی با سخنانی روشن درباره رویکرد جمهوری اسلامی ایران به مذاکرات، تصویری از سیاست مبتنی بر عزت، حکمت و مصلحت ترسیم کرد. محمدباقر قالیباف در جمع اقوام استان گلستان تأکید کرد که مخالفت با مذاکره در کارنامه او جایگاهی ندارد، اما مذاکره‌ای پذیرفته است که عزت ملی را تضمین کند.

مذاکره، ابزار مبارزه است
قالیباف با شفاف‌سازی موضع خود گفت: «من هیچ‌وقت با مذاکره مخالف نبوده‌ام. ما با مذاکره موافق هستیم و مذاکره را هم یک روش مبارزه می‌دانیم.» این موضع، یادآور همان نگاهی است که رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر آن تأکید کرده‌اند: «مذاکره اگر با رعایت اصول و چارچوب‌ها باشد، می‌تواند ابزاری در جهت دفاع از منافع ملی باشد نه عقب‌نشینی.»
او با اشاره به دوران دونالد ترامپ و ادبیات تحکم‌آمیز آن گفت: «ترامپ که آمد، بیان کرد آنچه من مشخص کرده‌ام را شما بپذیرید. البته ما هیچ‌وقت چنین ذلتی را نمی‌پذیریم.» این سخنان ناظر به تجربه تلخ خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و پیامدهای تحریمی آن است.

دو راهبرد؛ خنثی‌سازی یا مذاکره
رئیس مجلس با ترسیم دو راهکار برای مقابله با تحریم‌ها گفت: «ما دو راه داریم: یک راه خنثی‌سازی تحریم است و راه دیگر، دنبال‌کردن مذاکره». این تقسیم‌بندی بیانگر آن است که مذاکره تنها راه نیست، بلکه در کنار تقویت اقتصاد ملی و تاب‌آوری داخلی باید دنبال شود. در واقع، قالیباف مذاکره را امری مشروط می‌داند نه مطلق.

مذاکره از موضع قدرت، نه ضعف
قالیباف تأکید کرد: «اگر امروز مذاکره‌ای در حال انجام است، دلیلش این است که طرف مقابل از مواضع خود عقب‌نشینی کرده است.» این جمله، بازتابی از همان سیاست خارجی «فعال و متوازن» است که طی ماه‌های اخیر در قالب مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط و رم پی گرفته شده است. ایران حاضر به گفت‌وگوست، اما نه از سر ضعف بلکه در جایگاه یک بازیگر منطقه‌ای با پشتوانه‌ای قوی.

عزت ملی؛ خط قرمز جمهوری اسلامی
قالیباف همچنین افزود: «اسلام به ما اجازه نمی‌دهد از عزتمان بگذریم و پا روی غیرتمان بگذاریم. ما‌ ایرانی و مسلمان هستیم و تاریخی داریم.»
این بخش از سخنان رئیس مجلس، ناظر بر آن است که هویت فرهنگی، تاریخی و دینی ایران در سیاست خارجی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. مذاکره‌ای که منجر به خدشه به این ارکان شود، از نظر او مردود است.

نقش مجلس در دیپلماسی خارجی
براساس اصول قانون اساسی، سیاست خارجی بر عهده دولت و شورای‌عالی امنیت ملی است، اما مجلس نیز نقش ناظر، قانون‌گذار و تبیین‌گر دارد. از همین رو، سخنان قالیباف نه صرفاً یک موضع سیاسی، بلکه بیانی از نگاه نهاد قانون‌گذاری کشور به الزامات دیپلماسی در شرایط کنونی تلقی می‌شود. او به‌خوبی نشان داد که مجلس آماده است از سیاست‌هایی حمایت کند که عزت مردم را حفظ کند، فارغ از جناح‌بندی‌ها.

بازتاب سخنان رئیس مجلس
سخنان قالیباف به‌سرعت در رسانه‌ها و فضای مجازی بازتاب یافت. کاربران با هشتگ‌هایی چون #مذاکره_عزتمندانه و #قالیباف از سخنان رئیس مجلس حمایت کردند. تحلیلگران نیز این موضع‌گیری را نشانه‌ای از وحدت نسبی در سطوح عالی کشور در مسیر مقابله با فشارهای خارجی دانستند.

در مسیر دیپلماسی هوشمندانه
امروز که زمزمه‌هایی از احتمال بازگشت به میز مذاکره به گوش می‌رسد، داشتن صدای واحد در داخل کشور، یکی از مؤلفه‌های قدرت چانه‌زنی در عرصه بین‌الملل است. قالیباف با بیان شفاف مواضع خود نشان داد که مذاکره از نظر او نه تابو است و نه راه نجات مطلق؛ بلکه باید با شناخت دقیق از اهداف طرف مقابل، به شیوه‌ای هوشمندانه و مرحله‌ای پیش رفت.

کلام آخر
در مجموع، سخنان رئیس مجلس حاوی پیامی روشن به مردم، نخبگان و ناظران بین‌المللی است: ایران گفت‌وگو را رد نمی‌کند، اما تنها زمانی آن را می‌پذیرد که چارچوب‌های عزت‌محور رعایت شود. در میانه دعواهای سیاسی، این صراحت می‌تواند بنیانی برای شکل‌گیری وحدت در سیاست خارجی باشد؛ وحدتی که لازمه عبور از گردنه‌های سخت در مناسبات بین‌المللی است.