
امیرآبادجنوبی مدیون «اخوان » است

دهه30 فردی به نام «اخوان» که تاجر چای بود از کاشان به تهران مهاجرت کرد و زمینهای وسیعی را از زرتشتیانی که در امیرآباد ساکن بودند، خرید و باغها و خانهها و ویلاهای بزرگی را در انتهای خیابان کاشانک آن زمان و شهیدمظفریخواه امروز ساخت. او این زمینها را به متراژ کوچکتر تفکیک کرد و سپس آنها را فروخت.
علیرضا زمانی، تهرانپژوه، درباره باغ اخوان و توسعه این بخش میگوید: «اخوان این زمینها را اوایل دهه۳۰ خرید. با توجه به اینکه توسعه تهران تازه شروع شده بود و محلهها آرامآرام در حال شکلگیری بودند، اخوان شروع به قطعهبندی و فروختن این املاک با قیمتهای مناسب به افرادی کرد که قصد داشتند در این منطقه ساكن باشند. اخوان عاشق سوارکاری بود. این علاقه باعث شده بود او در خانهباغش، چندین اصطبل بسازد و اسبهای زیادی را نگهداری کند. چندین خانه هم برای سکونت خدمه ساخته بود. 2کوچه از کوچههای شرقی و غربی این خانهباغ را هم به نام پسرانش نام نهاد. یکی از کوچهها به نام مهرداد و دیگری ایرج بود. کوچه مهرداد هنوز نام خود را حفظ کرده، ولی نام کوچه ایرج تغییر کرده است. در گذشته برخی از خیابانهای اطراف اسامی زرتشتی مانند تیرگه، آتشکده خورشیدیان، آذر کمانگیر و... داشتند. علت آن هم حضور زرتشتیهایی بود که در آنجا ساکن بودند. برخی از این اسامی طی سالها تغییر کرده است، ولی نام برخی دیگر در خیابانها و کوچههای اطراف خانهباغ اخوان به سمت خیابان زرتشت هنوز دیده میشود.»
بعد از فروش زمینها و توسعه ساختوساز در این محدوده تأمین آب برای سکونت، به عاملی مهم تبدیل شد که اخوان در این زمینه هم دست بهکار شد. او برای تأمین آب، چاهی در باغ حفر كرد و اهالي از آن برای آبیاری و آشامیدن بهرهبرداری کردند. اخوان برای افرادی که زمین میخریدند، لوله آب میکشید و از همین چاه به آنها آب میرساند. به همین دلیل افراد زیادی، بهخصوص ارتشیها، به خرید خانه و ملک در امیرآباد ترغیب شدند. به مرور، مردم اطراف باغ اخوان، محدوده خیابان زرتشت و خیابان کارگر امروزی، به خرید خانه تمایل پیدا کردند.»
علیرضا زمانی، تهرانپژوه، هویت تاریخی این محله را در گرو فعالیتهای اخوان میداند و میگوید: «امیرآبادجنوبی مدیون این خانهباغ و صاحب آن است، چون شکلگیری اولیه محله از طریق اخوان اتفاق افتاد؛ مخصوصا با سیستم آبرسانیاي که ایجاد کرده بود. در واقع میتوان گفت او یک سازمان آب خصوصی تأسیس کرده بود. در دهه30 کنار باغ اخوان دفتری قرار داشت که مردم برای پرداخت بهای آب به آنجا مراجعه میکردند. اخوان برای حق اشتراک از این آب برای هر مشترک، ۵تومان درنظر گرفته بود که در آن زمان مبلغ کمی محسوب نمیشد. بعدها که لولهکشی در منطقههای مختلف تهران انجام و در منطقه۶ هم نخستین تصفیهخانه راهاندازی شد، کمکم صحبت از لولهکشی آب شهری به میان آمد و عملا سازمان آب اخوان به حاشیه رفت و کارکرد خود را از دست داد.»
اخوان آبانباری هم داشت که آب امیرآباد را تأمین میکرد و به آب اخوان شهرت داشت، ولی الان متروکه شده است. این آبانبار حدود ۱۰۰متری خانهباغ و بالاتر از سطح زمین قرار داشت.