ساعت جلو برود یا نرود؟

سیده‌زهرا عبداللهی، محسن تولایی-روزنامه‌نگار

موضوع تغییر ساعت رسمی کشور، یک‌بار دیگر به صدر اخبار بازگشته است؛ این‌بار در مناظره تلویزیونی همشهری، با حضور یک نماینده مجلس و یک کارشناس حوزه انرژی. بحثی که سال‌هاست میان مجلس، دولت و متخصصان انرژی در جریان است و هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است. موافقان معتقدند جلو کشیدن ساعت رسمی کشور می‌تواند تا حدی در کاهش پیک مصرف برق مؤثر باشد؛ درحالی‌که مخالفان این رویکرد را ساده‌انگارانه و ناکارآمد می‌دانند.
هاشم خنفري‌پورجعفری، نماینده مجلس شورای اسلامی و رضا کربلایی، تحلیل‌گر اقتصادی در حوزه انرژی در مناظره تلویزیون اینترنتی همشهری، از منظرهای متفاوتی به ماجرا نگریسته‌اند. یکی به ضرورت اصلاح زیرساخت‌ها و استفاده از فناوری‌های نوین تأکید داشت و دیگری بر اجرای تصمیمات کوتاه‌مدت برای جلوگیری از خاموشی‌های تابستانی پافشاری می‌کرد. در این میان، موضوعاتی چون کم‌کاری دولت‌ها در اجرای قوانین، ترک‌فعل مسئولان، کمبود سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها و مقاومت برخی ادارات در برابر تغییر ساعت کاری نیز مطرح شد.
درحالی‌که کشورهای دیگر با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و سیاستگذاری‌های بلندمدت توانسته‌اند بحران انرژی را مدیریت کنند، در ایران همچنان تغییر ساعت رسمی، به‌عنوان یکی از معدود راهکارهای اجرایی باقی مانده است. اما آیا این راهکار، واقعا می‌تواند از تابستانی گرم و خاموشی‌های مکرر جلوگیری کند؟ و یا فقط به تأخیر انداختن بحرانی است که دیر یا زود گریبان‌گیر کشور خواهد شد؟ مناظره پیش‌رو، نگاهی تحلیلی به این جدال پرچالش دارد.

آیا تنها یک نهاد حاکمیتی می‌تواند تصمیم‌گیر باشد؟ نظر مجلس در اين زمينه چیست؟
 خنفري:
  دولت‌ها از سال1370 تاکنون درباره تغییر ساعت تصمیم گرفته‌اند.
  دولت‌ها محدود نشده‌اند؛ مجلس هم در ادوار مختلف نظر داده است.
  تغییر دیدگاه در مجلس وجود داشته و الزام یک‌ نهاد نبوده است.
  تغییر ساعت همیشه راهکار ساده‌ای بوده است؛ نه تصمیمی نهایی.

کربلایی:
  تغییر ساعت، کار اجرایی است؛ ورود مجلس منطقی نیست.
  در سال1386 مجلس قانونی برای لغو تغییر ساعت تصویب کرد.
  در 2سال بعد همان مجلس دوباره مجوز تغییر ساعت داد.
  کارشناسان وزارت نیرو هم نظرات متناقضي داشته‌اند.

کارشناسان راه‌حل ندارند یا راه‌حل آسان است؟
خنفري:
  تغییر ساعت، راه‌حل ساده و سطحی است.
  باید از فناوری نوین برای صرفه‌جویی استفاده کرد.
  با يك‌درصد صرفه‌جویی، اندازه یک نیروگاه بوشهر انرژی ذخیره می‌شود.
  تغییر ساعت رسمی تأثیری بر خوزستان و هرمزگان ندارد؛ گرما شبانه‌روزی است.

کربلایی:
  حتی يك‌مگاوات در پیک مصرف مهم است.
  تصمیم باید منطقی و قطعی باشد تا مردم تکلیف‌شان را بدانند.
  منابع محدود است؛ فناوری هزینه‌بر است.
  اگر تغییر ساعت نباشد، استان‌ها دچار کمبود برق می‌شوند.

آیا با تغییر ساعت خاموشی نخواهیم داشت؟
 خنفري:
  در زمستان هم در خوزستان خاموشی داشته‌ایم.
  تغییر ساعت مشکلی را حل نمی‌کند.
  باید در ساختمان‌سازی عایق‌بندی الزامی شود.
  سرمایه‌گذاری هست اما دولت سنگ‌اندازی می‌کند.

کربلایی:
  خاموشی زمستان به‌دلیل کمبود گاز بود.
  15% برق کشور از نیروگاه برقابی تأمین می‌شود.
  پروژه‌های گازی نیاز به 250میلیارد دلار سرمایه ‌دارند.
  دولت تفاهمنامه‌ای برای 18میلیارد دلار سرمایه داخلی امضا کرده است که عملی نمی‌شود.

چرا ادارات برای تغییر ساعت مقاومت می‌کنند؟
 خنفري:
  مصرف ادارات کمتر از یک‌درصد در صرفه‌جویی تأثیر دارد.
  مصرف خانگی و صنعتی ثابت است.
  نیمی از ادارات شامل تغییر ساعت نمی‌شوند.
  ساعت رسمی تغییر کند یا نه، فرقی ندارد؛ باید ساعت کاری تغییر کند.

کربلایی:
  برق کشور سراسری است؛ ادارات باید زودتر شروع کنند.
  می‌توان از نیروگاه‌های خورشیدی در جنوب استفاده کرد.
  تهران از ساعت 6:30صبح روشن است؛ می‌توان از آن بهره ‌برد.
  تعطیلی سراسری باعث زیان شرکت‌های بورسی شده است.

آیا پیش‌بینی‌ها به راهکار نرسیده است؟ چرا مجلس کمک نمی‌کند؟
 خنفري:
  تغییر ساعت در دولت‌های مختلف انجام شده، اما مؤثر نبوده است.
  تصمیم‌گیری باید با برنامه‌ریزی دقیق همراه باشد.
  تا زمانی که وزارت نیرو هزینه نکند، مشکلی حل نمی‌شود.
  تکنولوژی داخلی زیاد داریم ولی به‌کار گرفته نمی‌شود.

کربلایی:
  سرمایه‌گذاری داخلی کافی نیست.
  نرخ برق دستوری است؛ بازدهی سرمایه پایین است.
  دولت در اجرای آیین‌نامه‌ها ضعیف عمل کرده است.
  در کشورهای دیگر، یارانه به انرژی خورشیدی می‌دهند.

آیا تصمیم مجلس در سال1392 منطقی نبوده است؟
 خنفري:
  نمی‌گوییم کفایت می‌کند، ولی نباید معطل شد.
  باید برای سرمایه‌گذاری‌ها تسهیل‌گری کرد.
  با بالا بردن دیوار مقابل سرمایه‌گذار، مشکل حل نمی‌شود.
  استعلامات طولانی مانع اجرای پروژه‌ها می‌شود.

کربلایی:
  بازدهی پایین مانع سرمایه‌گذاری شده است.
  سرمایه‌گذار داخلی به‌دلیل بی‌اعتمادی حاضر به ورود نیست.
  مجلس باید بر دولت نظارت کند، نه فقط قانونگذاری نمايد.
  تصمیمات مجلس هم در برخی موارد خودشان مانع بوده‌اند.

چرا ترک‌فعل مسئولان پیگیری نمی‌شود؟
 خنفري:
  رئیس‌جمهور قول داد در خوزستان سرمایه‌گذاری می‌شود؛ اما نشده است.
  جلسات زیاد است ولی خروجی ندارد.
  مدیران وزارتخانه‌ها طبق سلیقه شخصی عمل می‌کنند.
  با قول و تذکر مشکلی حل نمی‌شود.

کربلایی:
  کارگروه‌ها بی‌فایده هستند.
  در تابستان، خاموشی‌ها شدیدتر می‌شود.
  صنعت برق رشد کافی نداشته است؛ در باتلاق انرژی گیر کرده‌ایم.
  حتی در استان‌های سردسیر هم مصرف بالاست.