وقتی تهران خندق داشت

امروز دیگر تهران شهری غول‌پیکر است که نمی‌شود دروازه‌ای برای آن متصور شد؛ همان شهری که روزگاری به دروازه‌هایش معروف بود و هر مسافری که پا به تهران می‌گذاشت حتما از زیر طاق یکی از دروازه‌های تهران عبور کرده بود. دروازه دولت امروز نامی آشنا برای تهرانی‌هاست. هر کسی که گذرش به خیابان انقلاب افتاده باشد، حتما نام ایستگاه متروي دروازه‌دولت به گوشش خورده؛ بنایی که یکی از دروازه‌های معروف تهران بود و مسافران برای ورود به تهران از آن عبور می‌کردند. این تصاویر تاریخی، دروازه دولت را در قاجار نشان می‌دهد؛ یعنی در زمان حکومت ناصرالدین شاه که تعداد دروازه‌های تهران از ۶ به ۱۲ دروازه رسید. دروازه دولت همزمان با ساخت خیابان الماسیه ساخته شد. این دروازه، بنایی سه‌طبقه با 3دهانه بزرگ با کاشیکاری‌های بسیار زیبا بود که سال‌ها مسافرانی که قصد عزیمت به تهران را داشتند از زیر طاق‌های آن عبور می‌کردند. بنا به‌طور کلی با کاشیکاری نسبتا زیبایی آراسته شده بود. درهای دروازه را از چدن یکپارچه در قورخانه دولتی ریخته بودند و ساختن اینگونه درهای بزرگ یکپارچه در تهران تا آن زمان سابقه نداشت. در تصاویر قدیمی از دروازه دولت، دیوار شهر تهران و خندقی که در بیرون آن حفر شده به‌خوبی مشخص است. پلی که از روی این خندق عبور می‌کرد، جاده بیرون شهر را به دروازه متصل می‌کرد. اکنون از این دروازه نفیس که در دوران پهلوی اول و همزمان با توسعه شهر از بین رفت، نشانی باقی نمانده، اما محل آن در محدوده کنونی تقاطع خیابان‌های انقلاب و سعدی بود.