خنک آن قماربازی که بباخت هر چه بودش*
رانندگان تاکسی چطور با گرمای تابستان مقابله می‌کنند و چرا استفاده از کولر برایشان سخت است؟
نگار حسینخانی
تکه یخی در نایلون گذاشته، در لنگی پیچانده و به سر و صورت خود می‌کشد. اما از کولر خبری نیست که نیست. دمای بیرون 42درجه است و دمای داخل ماشین حداقل 50درجه؛بس‌که این آهن، گرما دیده و چون تنور هر خامی را می‌پزد. اگر طرفدار حمل‌ونقل عمومی نیستید، باشید اما اگر مقاومت می‌کنید، درباره شرایط تاکسی‌ها بیشتر بخوانید. یکی دیگر از رانندگان، پارچه‌ای خیسانده و کف سرش پهن کرده تا وقتی شیشه پایین است و گرما را با بادی به داخل ماشین هُل می‌دهد، اینجا به جایی گرما تحمل‌پذیرتر باشد. برخی کاورهای پارچه‌ای را تا نیمه شیشه‌ها کشیده‌اند. برخی شیشه‌ها را دودی کرده‌اند و عده‌ای پنکه‌های شخصی نزدیک فرمان نصب کرده‌اند. حال مسافران هم خوب نیست. آنها معتقدند که کار رانندگان تاکسی خدماتی است، اما چندان به این فرهنگ مجهز نشده‌اند. کولر، آپشن کم‌پیدایی است و برخورد رانندگان با مسافران در گرما چندان مناسب به‌نظر نمی‌رسد. واقعا رانندگان با گرما چه می‌کنند؟ چطور خود را از آفتاب سوزان نجات می‌دهند و آیا دلایل‌شان برای روشن‌نکردن کولر منطقی است؟
راه‌های تازه برای خاموش‌ماندن کولر
سوار تاکسی شده‌ام و از راننده می‌پرسم چطور با گرما کنار می‌آید. بطری یخ‌زده‌ای از جلوی ماشین بیرون می‌آورد و بین گردن و پشتی صندلی، پشت سرش می‌گذارد؛یعنی اینطور. بطری‌اش را قرض می‌گیرم و به‌صورتم می‌چسبانم. می‌گویم اینطوری باید به تعداد مسافران، بطری یخ‌زده داخل ماشین نگهداری کنید. می‌خندد و می‌گوید.« هرکی این روزها به فکر خودشه» بطری را می‌گیرد و دوباره جلوی ماشین جاسازی می‌کند. به فکر خودش است. دلیلش برای کولرنگرفتن این است که سینوزیتش عود می‌کند. اما همه سینوزیت ندارند و مشکل‌شان بیشتر داغ‌کردن ماشین و جوش‌آوردن آن و... است.
تاکسی دیگری زیر آفتاب است و درختی رویش سایه انداخته است. البته این تصمیم درخت ،خودخواسته نیست. راننده کلی از شاخ و برگ‌های درخت را کنده و روی سقف ماشین‌اش تلنبار کرده است تا آهن کمتر آفتاب بخورد. گرما هر روز انتقام بیشتری از ما می‌گیرد و تاکسی‌ها راه‌های تازه‌ای برای فرار از این انتقام‌جویی جست‌وجو می‌کنند. حتما عکس آن مینی‌بوس را در فضای مجازی دیده‌اید که کولرگازی به سقف ماشینش نصب کرده بود. یا یکی از همکاران‌مان درباره ماشینی صحبت می‌کرد که به کولر آبی مجهز شده بود. اما همه اینها یک‌طرف، آن راننده که در تنور زردرنگش نشسته و داد می‌زند و مسافر می‌طلبد یک طرف. انگار‌نه‌انگار ماشین روشن‌اش محیط اطراف را گرم کرده و دمایش حداقل 10 درجه گرم‌تر از خیابان است. با خیال راحت در ماشین نشسته، به سمت خیابان نیم‌خیز شده و حرارت از هیچ‌جای صورتش پیدا نیست. چرا مسافران بیشتر گرم‌شان می‌شود؟ این سؤالی است که هر روز زمان سوار و پیاده‌شدن از تاکسی از خودم می‌پرسم. چطور رانندگان خود را با این دما تطبیق می‌دهند؟ سؤالی که یکی از رانندگان که همکارانش عادل صدایش می‌کنند به‌راحتی پاسخ می‌دهد؛ هزینه.
خرابی خودجوش همه کولرهای شهر
سال گذشته بود که گرفتن کرایه بیشتر از مسافر بابت روشن‌کردن کولر در تاکسی‌ها خلاف قانون اعلام شد. از همان زمان رانندگان در تصمیمی دسته جمعی و بسیار خودجوش کولرهای ماشین‌شان خراب شد. این عمل مخرب وقتی اتفاق افتاد که اعلام شد راننده تاکسی باید سیستم سرمایش خود را در اختیار مسافران قرار دهد و موظف است که در فصل گرما یا سرما، سیستم گرمایش و سرمایش خودرو را به شکل مطلوب و بنا به درخواست مسافران، در اختیارشان بگذارد. خردادماه سال‌جاری ابوالفضل قناعتی- عضو هیأت رئیسه پیشین شورای اسلامی شهر تهران- در رابطه با دریافت کرایه اضافی برخی رانندگان تاکسی از مسافران بابت روشن کردن کولر گفت: دریافت کرایه اضافی بابت روشن‌کردن کولر تخلف است.
رانندگان تاکسی‌هایی که خودروی آنها مشکل فنی ندارد باید کولر ماشین خود را برای مسافران روشن کنند. او گفته بود مسافران درصورت تقاضا و اخذ کرایه بیشتر رانندگان تاکسی بابت روشن‌کردن کولر ،می‌توانند با شماره 1888 تماس بگیرند و شماره خوردروی تاکسی متخلف را گزارش دهند تا در کمیته انضباطی با راننده تاکسی متخلف برخورد شود. اما نگفت اگر کولر همه تاکسی‌های موجود در شهر خراب بود، چه‌کسی مسئول راستی‌آزمایی از رانندگان است. همه قوانین را کنار می‌گذاریم و به مشکل رانندگان می‌پردازیم.
اکثر رانندگان معتقدند که روشن‌کردن کولر هزینه‌هایشان را افزایش می‌دهد؛ حرفی که چندان بی‌ربط نیست، اما درباره‌‌آن اغراق شده. ما در این‌باره با یک کارشناس خودرو صحبت کرده‌ایم. کریم یوسفی می‌گوید: «شکی نیست که کولر خودرو هم هنگام کار مانند هر بخش دیگری از خودرو، مثل چراغ‌ها، سیستم رادیو پخش و... مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، اما درباره میزان این افزایش مبالغه شده است؛ مثلا اگر شما در شرایط عادی هفته‌ای یک‌بار باک بنزین خودرویتان را پر می‌کنید، استفاده از کولر شما را مجبور نمی‌کند که هر 3یا 4روز یک‌بار این کار را تکرار کنید. از سوی دیگر، بهتر آن است که هنگام استفاده از کولر- دست‌کم این چند‌ماه سال را- آرام‌تر برانید و فشار کمتری به‌خودرو وارد کنید تا اینکه در این روزهای گرم، کولر را خاموش کنید و با سرعت حرکت کنید».
درباره افزایش هزینه با کولر اغراق شده
مهرناز جباری، کارشناس سلامت می‌گوید: «گاهی رانندگان به یک شایعه بیشتر اهمیت می‌دهند تا سلامت خود و دیگر مسافران. آنها متوجه نیستند که تحمل گرمای سخت تابستان ممکن است به سلامت خودشان و مسافران‌شان آسیب برساند». هزینه‌بر بودن کولر برای راننده چقدر درست است؟ یوسفی می‌گوید: «هر چند روشن‌کردن کولر، مصرف سوخت را افزایش می‌دهد اما این موضوع هزینه رانندگان خودرو را 5درصد افزایش می‌دهد. مثلا اگر خودرو در هر 100کیلومتر 10لیتر بنزین مصرف می‌کند درصورت روشن بودن کولر میزان مصرف بنزین در 100کیلومتر به 11لیتر می‌رسد که عدد محسوس و قابل‌توجهی در هزینه‌ها نیست». گرچه برخی دلیل‌های دیگری برای روشن‌نکردن کولر جست‌وجو کرده‌اند. مثلا رانندگانی معتقدند که کولر توان ماشین‌شان را می‌گیرد. جواب کارشناس ما در این‌باره نیز به آن دسته از زحمتکشان خطوط شهری و بین شهری این است که در فصل سرما و گرما بهتر است هر ماه کولر خودرو روشن شود تا از رسوب‌کردن گاز درون مخزن جلوگیری شود؛ «البته نحوه استفاده نیز مهم است. مثلا هنگامی که کولر مشغول کار است- به‌خصوص در خودروهای کمتر از 6سیلندر- قدری از توان خودرو کم می‌شود، پس بهتر است با سرعت، رانندگی نکنید. در ترافیک‌های وحشتناک یا سربالایی کولر را چند دقیقه‌ای خاموش کنید. شیشه‌ها را بالا بکشید تا در سرعت‌های بالا به‌علت سنگینی ماشین، مصرف سوخت‌تان را زیاد نکند. دمای معمول درصورت استفاده از کولر باید 22تا 28درجه باشد بنابراین استفاده از کولر در این دما، فشاری به‌خودرو وارد نمی‌کند.» یک نکته هم این گزارش اضافه می‌کند و آن این است که کولر امکان بیهوده‌ای نیست و برای راحتی شما تعبیه شده، پس ابتدا به فکر سلامت خود و در آخر به فکر سلامت مسافران‌تان باشید.
* شعر از مولانا
در همینه زمینه :