جشن نوروز رودها: پیوند فرهنگ و طبیعت در دامنه البرز

مهرشاد کاظمی

ایرانیان از روزگار کهن، احترام به طبیعت و عناصر طبیعی را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و آیین‌های خود می‌دانستند. این احترام نه‌تنها در باورها و اعتقادات آنها ریشه داشت، بلکه در مراسم و جشن‌های باستانی نیز به وضوح تجلی می‌یافت. ایرانیان باستان بر این باور بودند که حفظ و احترام به طبیعت، باعث برکت و رفاه در زندگی می‌شود. امروزه نیز بسیاری از این آیین‌ها در فرهنگ ایرانی زنده هستند و می‌توانند به‌عنوان الگویی ارزشمند برای حفظ محیط‌زیست و احترام به طبیعت مورد توجه قرار گیرند.
جشن نوروز رودها یکی از آیین‌های زیبا و کمترشناخته‌شده در فرهنگ ایرانی است که به مناسبت فرارسیدن نوروز و آغاز سال نو برگزار می‌شده است. در این جشن با محوریت آب و رودخانه‌ها به لایروبی و پاکسازی رودخانه‌ها، کاریزها و چشمه‌ها می‌پرداختند و نمادی از زندگی، پاکی و جریان حیات بوده و در نوزدهمین روز اسفند‌ماه برگزار می‌شده است. ابوریحان بیرونی در توصیف این جشن می‌نویسد: «روز ۱۹سپندارمذ را به نام «انهار و میاه جاری» جشن می‌گرفتند. این زمان مصادف با جاری شدن آب در رودخانه‌ها، شکوفه دادن گل‌ها و عطرافشانی طبیعت بود. در این روز، مردم به دشت‌ها، صحراها و کنار جویبارها و چشمه‌سارها می‌رفتند و طی مراسمی خاص، گلاب و عطر در آب می‌ریختند.» جشن نوروز رودها به‌عنوان یک آیین فرهنگی و طبیعت‌محور، عمدتا در مناطقی از ایران که دارای رودخانه‌ها و چشمه‌های مهم هستند، برگزار می‌شود. با این حال، تهران به‌عنوان پایتخت ایران و شهری با جمعیت زیاد و تنوع فرهنگی، می‌تواند میزبان این جشن باشد. وجود 7روددره در دامنه جنوبی البرز و شمال تهران، شامل دارآباد، گلابدره، درکه، دربند، ولنجک، فرحزاد و کن به‌دلیل زیبایی طبیعی و دسترسی آسان، فرصتی ایده‌آل برای برگزاری این جشن و اجرای برنامه‌های پاکسازی فراهم می‌کند. این جشن نه‌تنها به احیای آیین‌های باستانی و تقویت هویت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به افزایش آگاهی محیط‌زیستی و جذب مشارکت عمومی در حفظ طبیعت و جذب گردشگران منجر شود. با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری سازمان‌هایی همچون شهرداری، آموزش و پرورش، انجمن‌های محیط‌زیستی و علاقه‌مندان به طبیعت، این جشن می‌تواند به یکی از رویدادهای شاخص تهران تبدیل شود. این آیین نخستین بار در اسفند۱۴۰۰ با همکاری ستاد گردشگری و منطقه یک شهرداری تهران و علاقه‌مندان به محیط‌زیست و مشارکت دانش‌آموزان برگزار شد و نشان داد که چنین رویدادهایی می‌توانند به‌عنوان پلی بین گذشته و حال، فرهنگ و طبیعت و انسان و محیط‌زیست عمل کنند. با تداوم و گسترش این جشن، می‌توان امیدوار بود که نه‌تنها آیین‌های کهن احیا شوند، بلکه گام‌های مؤثری برای حفظ محیط‌زیست و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی برداشته شود.