اردبیل
«شیخ صفی» چراغ گردشگری اردبیل
اردبیل با توجه به داشته‌های خود می‌تواند قطب گردشگری شود
مریم موسی‌پور- مریم سرخوش | خبرنگار:
قدم زدن در محوطه آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در روزی که به نام اوست حال و هوای خاصی برایمان دارد. هرچند هیچ نشانه‌ای در فضای این آرامگاه چنین حسی را به بازدیدکنندگان یادآوری نمی‌کند. هیچ بنری برای اطلاع‌رسانی در محوطه آرامگاه نیست و همه چیز مطابق معمول هر روز برگزار می‌شود. «گنبد الله الله» در بالای مقبره شیخ صفی‌الدین به عنوان هسته مرکزی مجموعه از همان ابتدا چشم‌ها را می‌گیرد و از همین روست که بخش زیادی از بازدیدکنندگان مشغول عکس‌انداختن با آن هستند. اما فضای داخل مجموعه نیز در زیبایی بی‌نظیراست. سقف‌های زیبا از مهم‌ترین خصوصیات این فضاست که چشم بینندگان را به خود خیره می‌کند. اما در فضای داخل نیز هیچ نشانه‌ای از روز شیخ صفی‌الدین اردبیلی نمی‌بینید. راهنمایی به محوطه داخلی بقعه می‌آید و کمی جلوتر از مقبره شیخ از تاریخ بنا می‌گوید و از نفوذ شیخ، از برگزاری رسوم مذهبی خاص در بنا و از شهدای جنگ چالدران. اما به نظر می‌رسد کسی به او یادآوری نکرده که باید امروز علاوه بر صحبت‌های همیشگی از روز شیخ صفی نیز بگوید. به گفته مسئولان برگزارکننده همایش، نصب بنر در این بقعه ثبت جهانی شده با ممانعت‌هایی همراه بوده در حالی که بنر خوشامدگویی در ورودی حیاط بقعه اولین چیزی بود که به چشم می‌آمد. فضایی بیرونی شهر نیز دست کمی از داخل بقعه ندارد. به گفته مسئولان برگزاری روز شیخصفیالدین اردبیلی، معدود بنرهایی در شهر نصب شده است که البته چشم ما هیچ‌کدام را نمی‌بیند. حتی بسیاری از کسبه و اعضای اصناف استان در خود اردبیل و شهرهای حاشیه هم از چنین واقعه‌ای که تلاش بسیاری برای ثبت ملی‌اش می‌شود، بی‌خبرند. شیخ در زمان حیاتش بیش 100 هزار نفر مرید داشته است اما حالا در شهر خودش، آنچنان که باید آشنا نیست به طوری که روند بازدید از بقعه اش در روزی که به‌نام اوست، تغییر خاصی نمی‌کند.
فرصت‌هایی که هدر می‌روند
گفته می‌شود مقبره مولانا پربازدیدترین مکان گردشگری ترکیه است و بیش از 2 میلیون نفر گردشگر را در طول سال به خود جلب می‌کند. همچنین مراسمی که هر سال در سالگرد درگذشت مولانا برگزار می‌شود؛ موجبات حضور عده زیادی از گردشگران داخلی و خارجی را در شهر قونیه فراهم می‌کند تا شاهد برگزاری مراسم خاص این روزها از جمله رقص سماع باشند.
جدا از بهره‌برداری‌های فرهنگی و تبلیغاتی از این مراسم، گردشگری ترکیه سالانه درآمدی بی‌نظیر از وجود آرامگاه این شاعر پارسی‌گوی نصیب خود می‌کند در حالی که در کشور خودمان ظرفیت‌های مشابه به راحتی و به دلیل نبود برنامه‌ریزی از دست می‌روند. به گفته علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، در حال حاضر گردشگری اقتصاد سوم جهان است و کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که در آینده‌ای نزدیک به اقتصاد اول جهان مبدل شود. به گفته او، تعداد گردشگران در جهان از 35 میلیون نفر در 30 سال پیش به یک میلیارد و 300 میلیون نفر رسیده است. این موارد همه یادآور لزوم استفاده از ظرفیت‌های موجود کشور در بخش گردشگری است که باز هم به گفته مونسان، دولت و مجلس آن را جدی نگرفته‌اند. اما چند سالی است که اردبیلی‌ها به فکر استفاده از فرصت‌های خود در این حوزه افتاده‌اند. پایه‌گذاری‌های دینی و معنوی شیخ صفی‌الدین اردبیلی به عنوان نیای بزرگ صفویان موجب شد تا شاه اسماعیل اول، یکی از نواده‌های وی، حدود 5 قرن پیش بتواند با پایه‌گذاری تشیع باعث انسجام ملت ایران شود. این موضوعی است که اردبیلی‌ها به دنبال یادآوری آن در هفته اردبیل و در روز شیخ صفی‌الدین اردبیلی هستند. شکل‌گیری مذهب شیعه و اعلام زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور از دیگر اقدام‌های مهم شاه اسماعیل در این دوران بود که توانست وحدت اجتماعی را در کشور رقم بزند.
یادآوری تاریخ برای جوانان
اگر چه متولیان برگزارکننده هفته اردبیل ضعف‌های خود را در برگزاری روز شیخصفیالدین اردبیلی قبول دارند اما سعی می‌کنند تا به گفته «توحید دلاور قوام» دبیر اجرایی بزرگداشت اردبیل، تاریخ اردبیل را برای جوانانشان بازگو کنند: «معنای ایثار و دفاع از میهن در تاریخ
500 ساله اردبیل نهفته است و جوانان ما باید این را بدانند. به همین دلیل هفته اردبیل با برنامه‌های هویت‌محور با پوشش فرهنگی در 4 سال اخیر برگزار می‌شود. البته قبل از آن با وقفه‌ای چند ساله 3 دوره از همایش برگزار شده بود.»
ثبت یک روز ملی
فعالان حوزه اجتماعی و فرهنگی اردبیل به دنبال ثبت هر چه زودتر چهارم مرداد به نام شیخ صفی‌الدین اردبیلی هستند تا بتوانند اهداف بعدی خود را بر پایه آن برنامه‌ریزی کنند. مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اردبیل هم با اشاره به روند ثبت ملی روز ملی شیخ صفی‌الدین اردبیلی، اظهار کرد: این روز، به تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور رسیده است و حالا ثبت ملی آن در تقویم، در دستور کار شورای انقلاب فرهنگی قرار دارد اما هنوز بررسی نشده است. البته پیگیری‌های جدی برای ثبت این روز تا سال آینده در تقویم رسمی کشور انجام می‌شود. وی در خصوص هدف نهایی از برگزاری این همایش اظهار کرد: ساختار این هفته غیردولتی است و با بودجه‌هایی که منابع غیردولتی تامین می‌کنند، برگزار می‌شود. هدف‌گذاری نهایی ما در حوزه گردشگری و اجتماعی است. امروز رویکردهای گردشگری بر محور رویدادهاست. به عنوان مثال رویداد مولانا در قونیه گردشگران زیادی دارد. الگوگیری ما از این رویدادهاست اما زیرساخت‌های آن باید فراهم شود تا هفته اردبیل را به یک رویداد ملی و بین‌المللی تبدیل کنیم. در هفته جاری همایش 150 عاشیق ایران و جهان در اردبیل با رویکرد هفته اردبیل برگزار شود. این برنامه‌ها قدم‌هایی است که ما را به هدف جهانی شدن نزدیک‌تر می‌کند.
گردشگری؛ راهی برای توسعه اردبیل
بخش زیادی از اقتصاد استان اردبیل بر پایه کشاورزی است به طوری که ۳۰ درصد از تولید ناخالص استان اردبیل مربوط به این بخش است. اگرچه در آخرین آمار از نرخ بیکاری، در بهار امسال، این استان با 7/7 درصد نرخ بیکاری از جمله استان‌های با کمترین نرخ بیکاری در کشور اعلام شده است، اما ایجاد شغل پایدار همواره یکی از دغدغه‌های مسئولان آن بوده است. در این میان توسعه بخش گردشگری با توجه به داشته‌های طبیعی، تاریخی و معنوی این استان از مهم‌ترین راه‌های توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در آن محسوب می‌شود تا جایی که به گفته مونسان، به دلیل همین داشته‌ها می‌توان اردبیل را به یکی از قطب‌های گردشگری کشور مبدل کرد. این موضو ع را اکبر بهنام‌جو، استاندار اردبیل، در سخنانش مورد تاکید قرار می‌دهد. به گفته بهنام‌جو، اردبیلی‌ها دنبال آن هستند تا دیگر پایه‌های گردشگری شهر را نیز آماده کنند. وی در این میان از توسعه فضاهای گردشگری آب‌های گرم استان، راه‌اندازی بزرگ‌ترین مجموعه آب‌درمانی کشور از اعتبارات صندوق توسعه ملی، راه‌اندازی دانشگاه آب‌درمانی در اردبیل و ارائه فراخوان برای جذب سرمایه‌گذار در خصوص 30 پروژه گردشگری استان و راه‌اندازی هتل اسکول، می‌گوید که قرار است موجبات توسعه گردشگری اردبیل را فراهم کند.
