بزرگ‌ترین اختلاس تاریخ ایران
براساس تخمین فایننشال‌تایمز، شاه مخلوع ایران ۳۵میلیارد دلار دارایی نقدی از ایران خارج کرده است
اگر قرار باشد حافظه تاریخی مردم ایران دوره پهلوی را با 3شاخص اصلی به یاد آورد، «فساد اقتصادی و مالی» قطعا یکی از آنهاست، عارضه‌ای که همراه شدن آن با مصونیت آهنین کارگزاران در برابر پیگرد قضایی یکی از اساسی‌ترین دلایل نارضایتی مردم و درنهایت پیروزی انقلاب اسلامی بود.
عملکرد حکومت پهلوی و کارگزاران آن از نخستین سال‌های آغاز حکمرانی رضاخان تا 22بهمن‌ماه 1357 همواره با انواع فسادهای مالی و اقتصادی همراه بوده است. از زمین‌خواری و اندوختن ثروت‌های نامشروع گرفته تا انحصار اقتصادی، رشوه‌خواری و تبانی در معاملات دولتی جزو عمده‌ترین مفاسد اقتصادی‌ای بوده که از ارشدترین مقام‌های دربار تا وابستگان خاندان سلطنتی همواره درگیر آن بوده‌اند و با وجود گزارش‌های موجود در این زمینه، هیچ‌گاه اقدامی برای جلوگیری از تاراج ثروت ملت ایران انجام نشده است.
در چنین شرایطی یکی از اصلی‌ترین ریشه‌های دامن‌گستر شدن فساد بی‌سابقه تاریخی در ساختارهای حکومتی دوره پهلوی آلودگی شخص شاه در انواع مفاسد اقتصادی بود؛ موضوعی که مسیر همواری را جهت انواع اختلاس‌ها و سوءاستفاده‌های مالی برای درباریان و همچنین وابستگان و بسیاری از کارگزاران حکومتی گشود.
روایت‌ها و اسناد تاریخی منتشر‌شده از دوره پهلوی اول و دوم مملو از برگ‌های سیاه فساد اقتصادی پدر و پسر پهلوی است. از زمین‌‌خواری‌ها و ولع ثروت‌اندوزی رضاخان گرفته تا مشارکت محمدرضا در انواع سوءاستفاده‌های مالی در شرکت‌ها و معاملات دولتی همگی گواه فساد اقتصادی سیستماتیکی است که به‌عنوان روال جاری همه شئون سیاسی و اقتصادی کشور را درگیر کرده بود.
در این میان اما، پیروزی انقلاب اسلامی در 22بهمن‌ماه 1357 را باید خط پایانی بر تاراج ثروت ملت ایران ازسوی کارگزاران و مقام‌های ارشد حکومت دانست. علاوه بر اینکه طی دهه‌های گذشته از عمر جمهوری اسلامی، دوست و دشمن به ساده‌زیستی و پاک‌دستی رهبران نظام اذعان داشته‌اند، مفاسد اقتصادی و مالی از شکل سیستماتیک خود خارج شد و کارنامه فعالیت‌های حدود 5دهه‌ای قوه قضاییه جمهوری اسلامی گواه رسیدگی قاطع به پرونده‌های سوءاستفاده مالی و اقتصادی دانه‌درشت‌هاست.
۳۵میلیارد دلار؛ تخمینی از نقدینگی شاه
روزنامه انگلیسی فایننشال‌تایمز در سال2009 طی گزارشی به تخمینی درباره میزان دارایی‌هایی که شاه با خود از ایران خارج کرد پرداخت که مهم‌ترین محورهای آن در ادامه می‌آید.
تخمین میزان نقدینگی: شاه مخلوع ایران ۳۵میلیارد دلار دارایی از ایران خارج کرده است.
رقم بیش از اینهاست: نگاهی به برخی فعالیت‌های افراد نزدیک به شاه مخلوع بعد از سرنگونی نشان می‌دهد رقم بیش از این است.
شکل خروج از کشور: به نظر می‌رسد این رقم متعلق به خروج مستقیم دارایی به شکل ارز از کشور باشد.
ثروت‌هایی که محاسبه نشده است: املاک و سهام خاندان پهلوی در خارج از کشور در این میزان محاسبه نشده است.
بزرگ‌ترین اختلاسگر تاریخ: در گزارش فایننشال‌تایمز نام محمدرضا پهلوی در کنار نام‌هایی مانند صدام حسین، زین‌العابدین بن‌علی و سوهارتو به‌عنوان بزرگ‌ترین اختلاسگران تاریخ آورده شده است.
ثروت‌هایی که شاه با خود برد
احمدعلی مسعود انصاری یکی از همراهان محمدرضا پهلوی است که طی سال‌های اخیر افشاگری‌های مهمی درباره میزان دارایی‌هایی که شاه با خود از ایران خارج کرده داشته است. یکی از این افشاگری‌ها مربوط به گفت‌وگوی او با مرکز اسناد انقلاب اسلامی در آذرماه1399 است که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید.
ثروتی که به ارث رسید: یک بخش از ثروت شاه 62میلیون دلار بود که تا زمانی که شاه زنده بود، قسمتی از آن را خرج کرد و 50میلیون دلار یا کمتر باقی ماند که به‌عنوان «ارث» تقسیم شد.
مستغلات: بخش دیگری از ثروت پهلوی مربوط به مستغلات این خاندان است. برای نمونه ویلای سوورتا در سوئیس که فروختند و پولش را تقسیم کردند. املاک آنان در خارج از کشور و در همه نقاط دنیا پراکنده است و البته بیشتر زمین‌هایی است که این خاندان در اسپانیا دارند.
جواهرات: بخش دیگری از ثروت پهلوی مربوط به جواهراتی است که خاندان پهلوی از ایران خارج کردند. گفته می‌شود بخشی از این جواهرات در قالب 4صندوق بزرگ به بانک‌های سوئیس سپرده شده است.
روایت‌های غربی از ثروت غارت‌شده ایران
بخش مهمی از اطلاعاتی که درباره میزان دارایی‌ها و ثروتی که خاندان پهلوی از سرمایه‌های ملت ایران تاراج کرده‌اند طی سال‌های اخیر ازسوی رسانه‌های غربی افشا شده است که برخی از آنها را در ادامه می‌خوانید.
هواپیمایی پر از ثروت ملت ایران: روزنامه دیلی تلگراف انگلیس در گزارشی که در ۱۸ژانویه ۲۰۲۳ منتشر شد درباره دارایی‌های خارج‌شده از ایران عنوان می‌کند که «شاه آنقدر طلا و وسایل قابل حمل بار هواپیما کرده بود که هواپیما بلند نمی‌شد».
یکی از بزرگ‌ترین ثروت‌های خصوصی جهان: نیویورک تایمز در بحبوحه پیروزی انقلاب اسلامی، طی گزارشی که در روزنامه‌های ایران هم بازتاب یافت درباره ثروت شاه نوشت: «براساس برآورد بانکداران، شاه ایران یکی از بزرگ‌ترین ثروت‌های خصوصی جهان را که به بیش از یک میلیارد دلار بالغ می‌شود، داراست. قسمت اعظم ۲ تا ۴میلیارد دلار پولی که ظرف 2سال گذشته از ایران به آمریکا منتقل شده به خانواده سلطنتی تعلق داشته است.»
گوشه‌ای از یک ثروت افسانه‌ای: روزنامه انگلیسی دیلی اکسپرس در ۲۸مارس ۱۹۷۸ در گزارشی نوشت: «شاه یک ملک بزرگ هم در منطقه کوه‌های راکی آمریکا به قیمت یک میلیون پوند انگلیس خریده بود. میزان ثروت و دارایی‌های شاه مخلوع در خارج از کشور به حدی بود که تنها اشرف پهلوی، خواهر وی در نوروز سال۵۳ در یک قمارخانه در شهر کن در یک شب ۱۵میلیون فرانک باخت.»
ثروت افسانه‌ای شاه ایران: روزنامه آمریکایی کریستین ساینس مانیتور نیز در آوریل1980 طی گزارشی نوشت: «آیا ثروتی که شاه از ایران خارج کرده است افسانه‌ای است؟ بله، افسانه‌ای است، زیرا تا‌کنون هیچ‌کس جز شاه مخلوع نمی‌داند هنگام خروج از ایران در ۱۶ژانویه ۱۹۷۹ دقیقا چه مقدار پول با خود برده است. پل ادوایر که ازسوی ایران برای بازپس گرفتن اموال مسروقه به‌عنوان وکیل انتخاب شده، معتقد است اگر همه‌چیز فراهم باشد، لااقل ۵سال طول می‌کشد میزان دارایی شاه مخلوع اندازه‌گیری شود، چراکه بسیاری معتقدند شاه و خانواده‌اش اموال و پول‌های خارج‌شده را در حساب‌های محرمانه ذخیره کرده‌اند.
