میدانی برای تعامل بیشتر شهروندان

سیدسروش طباطبایی‌پور

تهران است و چند میدان اصلی و مهم که یکی از آنها به نام نورانی امام حسین(ع)، امام سوم شیعیان مزین شده است‌ میدانی که در گذشته، مسافران دماوند و فیروزکوه و برخی از شهرهای شمالی کشور را بدرقه می‌کرد یا به مسافران خسته از راه که از شرق وارد تهران می‌شدند، خوشامد‌ می‌گفت. ‌

تاریخش
روستایی مرتفع در شرق تهران بود که می‌گویند در عهد شاهان قاجار، خرگوش‌های فراوانی داشت. به همین دلیل، به آن «دوشان‌تپه» که به زبان ترکی، به معنی تپه خرگوش است، می‌گفتند و در شرقی‌ترین ورودی تهران واقع شده بود؛ یعنی کمی آن‌سوتر از مکانی که اکنون در آن، میدان امام‌حسین واقع شده است. در واقع در روزگار قاجار، این میدان اصلاً جزء تهران نبود که بخواهد ساخته شود. حتی در نقشه‌هایی که از تهران سال 1317باقی مانده، اثری از آن‌که نخستین نامش، «فوزیه» بود، نیست. اما با توجه به گسترش تهران در دوره پهلوی اول و تاریخ ازدواج و طلاق محمد‌رضا پهلوی با فوزیه، ‌ شاهزاده مصری که در حدود سال‌های 1317تا 1324رخ داد، اینگونه به‌نظر می‌رسد که حدود همین سال‌ها این میدان در شرق تهران ساخته شد.

شمایل آن

این میدان شرقی تهران، ابتدا به‌صورت دایره‌ای شکل ساخته و در مرکز آن یک آبنما و فواره 3طبقه بنا شد. در آن روزها و به افتخار وصلت ولیعهد با شاهزاده  مصری، نام این میدان بزرگ را فوزیه گذاشتند، اما پس از طلاق آن دو در سال ۱۳۲۴، نام این میدان هم به «شهناز»، دختر شاه تغییر کرد. البته یک دهه پس از ساخت میدان، 4اسب در مرکز میدان قرار گرفت که به همین دلیل برخی آن را میدان چهار اسب می‌نامیدند.

رونق آن
میدان امام حسین(ع) به‌خاطر همان آبنماها و چمن‌کاری‌اش، آهسته به تفرجگاه شرقی‌نشینان پایتخت بدل شد و البته ساخت 2سینما، بازار خیابان شهرستانی‌ها، به آن‌ رونق بیشتری بخشید. در دهه ۴۰ شمسی نیز مسجدی در ضلع شمال غربی آن بنا شد .

تغییر شکل آن
در اوایل دهه ۵۰ شمسی، شهرداری تهران به‌خاطر تردد زیاد، تصمیم گرفت زیرگذری هم به میدان اضافه کند که ‌ انجام این پروژه، به درازا کشید. به همین دلیل ‌ روزنامه اطلاعات آن روزها که در هفتم اردیبهشت سال ۱۳۵۳ منتشر شد، از طولانی‌شدن ساخت زیرگذر انتقاد و تصویر آشفته‌ای از میدان امام حسین آن روزها منتشر کرد؛ این شکل میدان تا سال 1392باقی ماند.

حال حاضر آن
میدان‌ها در گذشته، جایی برای دورهمی‌های شهری و تبادل افکار ‌و آرای شهروندان بود که در دهه‌های اخیر، این کارکرد میدان‌ها به کلی فراموش شده است. با توجه به همین موضوع، از سال 1392شکل میدان امام حسین(ع) تغییر کرد و طراحان آن تلاش کردند با تغییر شکل و تبدیل آن به یک پیاده‌راه، آن را به هدف اصلی میدان‌های شهری که همانا تعامل شهروندان است نزدیک‌تر کنند. در شکل جدید، خیابان انقلاب و دماوند تنها از طریق زیرگذر به هم مربوطند و روی میدان و برخی خیابان‌های اطراف به پیاده‌راه تبدیل شده‌اند. البته از سال 1396 تردد خودروها در بخش‌هایی از خیابان‌های اطراف میدان، دوباره جریان یافت  و  در طراحی جدید میدان آیینی امام حسین(ع)، همچنین تلاش شد تا با به‌کاربردن نشانه‌های ایرانی اسلامی در طراحی میدان، رهگذران فضایی معنوی را هم تجربه کنند.