حسینیه ارشاد میراث فرهنگی طهران

سیدسروش طباطبایی‌پور

امروز روز تولد استاد مطهری است، زادروز مردی که به بیان امام‌خمینی(ره)، با شعاع فروزان خود مردگان را حیات می‌بخشید و به ظلمت‌ها نور می‌داد. البته شهید مطهری نیز نامش با حسینیه ارشاد گره خورده، حسینیه‌ای که در روزهای تبعید امام(ره) به مکانی بدل شده بود که بزرگانی چون استاد مرتضی مطهری، دکتر علی شریعتی و دکتر محمد مفتح با سخنرانی‌های خود صدای اسلام و انقلاب را به گوش جوانان می‌رساندند و چنان ولوله‌ای راه انداخته بودند که حکومت پهلوی وجود این محل را برنتابید و در سال1351 دستور تعطیلی آن را صادر کرد.

طرحی نو در معماری حسینیه

طراحی ساختمان حسینیه، درست شبیه برنامه‌های مذهبی نوگرایانه‌اش، با دیگر حسینیه‌های معمول متفاوت بود؛ حسینیه‌ای با گنبد فیروزه‌ای بزرگ و بدون گلدسته و با سالنی شبیه آمفی‌تئاترهای مدرن در جاده قدیم شمیران. طرح این بنا را معماری ارمنی به نام اوژن آفتاندلیانس درانداخت؛ مردی که معمار تالار رودکی تهران نیز بود.
ساخت حسینیه سال1345 در زمینی به مساحت
 4هزار مترمربع آغاز شد و در سال1346 به ثبت قانونی رسید. در مساجد یا حسینیه‌های آن روزگار و حتی اکنون معمولا حاضران روی زمین می‌نشینند، اما آن‌جا به ‌گونه‌ای طراحی شد که مردم روی صندلی بنشینند و حتی مثل سالن نمایش، امکان اجرای برنامه‌های هنری هم در آن وجود دارد.

حسینیه یا دانشگاه؟
مهم‌ترین فعالیت‌ حسینیه به 3بخش آموزش، پژوهش و تبلیغ تقسیم می‌شد و به‌خاطر سخنرانی‌های علمی، نوگرایانه و انقلابی، جایگاه دانشگاهی زنده را در میان جوانان پیدا کرده بود، به‌خصوص که در این حسینیه دکتر علی شریعتی گاهی مثل دانشگاه سلسله‌گفتارهایی ارائه می‌کرد.
حسینیه ارشاد به یکی از پایگاه‌های مبارزه با رژیم پهلوی بدل شده بود. طرح روشنگری‌هایی درباره اسلام و تفسیرهای انقلابی از تشیع باعث شده بود شور عجیبی در دل جوانان آن روزها بیفتد و همین موضوع ساواک را به برنامه‌های آنجا حساس کرده بود. البته محتوای برنامه‌ها به مذاق برخی مذهبی‌ها هم خوش نمی‌آمد که ساواک از همین موضوع هم سوء‌استفاده می‌کرد. در دوره 6ساله تعطیلی حسینیه، اقدام‌هایی مثل چاپ مخفیانه جزوه و اعلامیه، جلسات غیررسمی و تولید سرودهای انقلابی نیز انجام می‌شد.

شهید مطهری و حسینیه ارشاد
شهید مطهری نقشی بی‌بدیل در روح حسینیه ارشاد داشت. یکی از مسئولیت‌های او کارهای پژوهشی و آموزش‌های دینی بود. ایشان حتی محل خانه‌‌اش را در خیابان دولت انتخاب کرده بود تا به حسینیه نزدیک باشد، خانه‌ای که این روزها به «خانه‌موزه شهید مطهری» بدل شده و درهای آن به روی علاقه‌مندان باز است.

امکانات فرهنگی
ابتدا سالن حسینیه در طبقه اول و دوم ظرفیتی در حدود 1500نفر داشت، اما چند سال پس از تأسیس، سالنی با ظرفیت 500نفر هم زیر زمین ساخته شد که در آنجا بیشتر کارهای پژوهشی و کلاس‌های فرهنگی برگزار می‌شد. در سال1359 اعضای هیأت مدیره تصمیم گرفتند 2هزار مترمربع از زمین‌های مجاور حسینیه را بخرند و مسجد حسینیه را در آن بنا کنند. همه سطح زیرین حیاط به کتابخانه اختصاص یافت و در سال1390، فضایی 100متری هم برای کتابخانه دیجیتال در نظر گرفته شد. این روزها همه بخش‌های حسینیه ارشاد فعال است و منابع ارزشمندی در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌دهد.