هارپ؛ یک مظنون تقریبا همیشگی

المیرا مهرمنش


استفان لواندوفسکی- مدیر دانشکده روانشناسی شناختی دانشگاه بریستول- نظریه توطئه را «سوپی برای روح می‌داند» زیرا به اعتقاد او پذیرفتن آن برای انسان‌ها بسیار راحت‌تر از آن است که بپذیرند جهان مکانی آشفته است.

نظریه توطئه به معنی نداشتن اعتقاد یا باور نداشتن شکل ظاهری و رسمی رویدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. در شکل حاد آن، این نظریه بیانگر این است که تمامی بدبختی‌های عالم ، پیامد اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولا ناشناس است؛ به بیانی دیگر پیروان این تفکر باور دارند که گروه‌های کوچک و تیزهوش مجهز به امکانات سیاسی، مالی، نظامی، روانی و علمی، مسبب تمامی حوادث خوب و بد این جهان هستند.

یکی از مظنونین همیشگی  نظریه توهم توطئه در سراسر جهان، «مرکز پژوهشی یون‌کره فعال با بسامد بالا»، مشهور به هارپ است که نه تنها در ایران، بلکه در سرسر جهان به اعتقاد بسیاری از مردم فجایع زیادی به بار آورده ‌است. آخرین خرابکاری‌ این مرکز پژوهشی در ایران، به اعتقاد طرفداران نظریه توطئه، زلزله کرمانشاه بود و زلزله‌های پیش از آن و شاید دوست داشته‌باشید مقصر بحران آب و بارش کم‌باران را نیز هارپ معرفی کنید. در مورد زلزله‌های ایران،‌ به ویژه زلزله کرمانشاه، مشاهده نورهایی مرموز در آسمان کانون زلزله و شنیدن صدایی انفجارمانند به شایعه نقش هارپ در وقوع زمین‌لرزه دامن زد.

واقعیت- اگر بخواهید آن را بپذیرید- ‌این است که هارپ (HAARP) مخفف عبارت انگلیسی «مرکز پژوهشی یون‌کره فعال با بسامد بالا» (High Frequency Active Auroral Research Program)، پروژه‌ای مشترک میان نیروی هوایی و دریایی آمریکا و چندین دانشگاه از جمله دانشگاه آلاسکا فیربنکز و آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا(دارپا) است که ابتدا با هدف تحقیق درباره لایه یونوسفر یا یون‌کره اتمسفر زمین آغاز به کار کرد. این پروژه به بررسی و مطالعه روی یون‌کره و قابلیت‌های آن برای توسعه و ساخت فناوری بهبود یون‌کره‌ای ویژه ارتباطات رادیویی و تجسسی می‌پردازد. این پروژه شامل فرستنده‌های پرقدرت با بسامد بالاست که برای مطالعه روی یون‌کره، بیرونی‌ترین لایه اتمسفر زمین که مسئولیت جذب پرتوهای خطرناک فرابنفش و ایکس خورشید را به‌عهده دارد و از آن برای انعکاس امواج رادیویی به زمین استفاده می‌شود، به‌کار گرفته می‌شوند.

فعالیت این مجموعه از سال 1933 ‌یعنی در حدود 24 سال پیش آغاز شد و از آن زمان تا به‌امروز طرفداران نظریه توطئه آن را عامل وقوع ناخوشایند‌ترین حوادث روی سیاره زمین دانسته‌اند؛ از انتشار پرتوهای مرگبار گرفته تا کنترل آب و هوای زمین، ایجاد سیل و زلزله و کنترل ذهن انسان‌. سقوط چندین هواپیما و انفجار شاتل فضایی کلمبیا را نیز نباید از قلم انداخت. شایعات علیه هارپ به اندازه‌ای است که مدیر این موسسه در سال 2016 درهای این مرکز را به مدت یک هفته به روی بازدید‌کنندگان باز کرد تا به چشم خود ببینند سازوکار این مرکز چگونه ‌است تا شاید بتواند به شایعات پایان دهد. 

پس از وقوع زلزله 3/7ریشتری در ازگله کرمانشاه، ‌تصاویری از هاله‌ها و حلقه‌های نورانی در آسمان مناطق زلزله‌زده و کانون زلزله در شبکه‌‌های اجتماعی دست به دست شد تا بار دیگر، ‌هارپ به عنوان مقصر پدیده‌ای طبیعی معرفی شود که وقوع آن در کشور ایران به واسطه گسل‌های فراوانی که در خود دارد دور از انتظار نیست.

اما ایجاد این نور نیز توضیحی علمی دارد. نور زلزله یا Earthquake Light  یک پدیده تابشی هوایی است که براساس گزارش‌های موجود در طول تاریخ، از جمله در زمان وقوع زمین‌لرزه‌های منجیل، بم، فوکوشیما، سی‌چوآن، پرو ،مکزیکوسیتی، لاکوئیلای ایتالیا و ولینگتون نیوزیلند در آسمان و در نزدیکی مناطق تحت فشار تکتونیکی و مناطق وقوع زلزله، پیش یا پس از وقوع، به وفور دیده شده‌ است. گفته می‌شود این نورها معمولا در زمان وقوع زلزله‌های بالای5/5 ریشتر در آسمان دیده می‌شوند. مختل شدن میدان مغناطیسی زمین به واسطه فشار تکتونیکی، آزاد شدن بارهای الکتریکی درون سنگ‌های بازالتی یا گابری از عمق زمین به سمت آسمان و انتشار گاز رادون از دل زمین تحت فشار سنگ‌ها از جمله دلایل علمی ایجاد این نورها هستند.