قله‌هایی بلندتر از اورست

ساسان شادمان‌منفرد-روزنامه‌نگار


قله اورست مدت‌ها به‌عنوان بلندترین کوه زمین شناخته شده است، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ارتفاع این کوه شاید حتی ‌ به بلندترین، نزدیک هم نباشد. دانشمندان اکنون 2 کوه عظیم را کشف کرده‌اند که به طرز شگفت‌انگیزی ۱۰۰برابر بلندتر از مرتفع‌ترین قله هیمالیا هستند. البته کوهنوردان توجه داشته باشند که نیازی نیست تجهیزات‌شان را برای فتح این دو قله آماده کنند، چراکه این سازه‌های غول‌پیکر نزدیک به 2هزار متر زیر سطح زمین مدفون شده‌اند.

داستان کوه‌ها
این کوه‌ها که در مرز بین گوشته و هسته زمین کشف شده‌اند، به نام «ناحیه‌های بزرگ با سرعت کم برش» (LLSVPs) شناخته می‌شوند و ارتفاعی بالغ بر 992هزار متر دارند که قله اورست با ارتفاع تقریبی 8800متر در مقابل آنها ناچیز به‌نظر می‌رسد. این کوه‌ها زیر آفریقا و اقیانوس آرام قرار دارند و بخشی از «گورستان» صفحات تکتونیکی هستند که توسط فرآیند فرورانش دفن شده‌اند؛ فرآیندی که در آن یک صفحه زمین‌شناسی زیر صفحه دیگر فرو می‌رود. وجود این کوه‌ها از دهه۱۹۹۰ یک راز بود؛ زمانی که پژوهشگران متوجه شدند امواج لرزه‌ای ناشی از زلزله در نقاط خاصی در اعماق زمین کند می‌شوند. دانشمندان دانشگاه اوترخت با استفاده از «اشعه ایکس» لرزه‌ای، تصویری واضح‌تر از این ساختارهای عظیم به‌دست آوردند.

از بدو پیدایش زمین
برخی دانشمندان حتی گمان می‌کنند که ممکن است قدمت آنها به زمان شکل‌گیری زمین بازگردد. دکتر آروین دوس، محقق ارشد و لرزه‌شناس در دانشگاه اوترخت هلند توضیح داد: «هیچ‌کس نمی‌دانست این ساختارها چه هستند و آیا فقط یک پدیده موقت‌اند یا اینکه میلیون‌ها یا شاید حتی میلیاردها سال است که وجود داشته‌اند.» او افزود: «این ساختارها داغ هستند و به‌دلیل گران‌روی بالای خود به‌ سختی حرکت می‌کنند؛ بنابراین حداقل یک میلیارد سال، اما شاید خیلی بیشتر، در پایه گوشته باقی مانده‌اند. آنها کوه‌های عظیمی را تشکیل می‌دهند که ارتفاع‌شان تقریبا به هزار کیلومتر می‌رسد.»

صعود غیرممکن
هرچند که تصور صعود به این غول‌ها وسوسه‌انگیز است، اما اکتشاف انسانی آنها غیرممکن است. این کوه‌ها که در اعماق درونی زمین قرار دارند، از محیط اطراف خود داغ‌تر ‌ و با فناوری‌های کنونی غیرقابل دسترسی‌ هستند. با این حال، کشف آنها درحال تغییر درک دانشمندان از ساختار داخلی زمین است، زیرا نشان می‌دهد گوشته زمین «نمی‌تواند به خوبی ترکیب شود» و جریان آن به اندازه‌ای که پیش‌تر تصور می‌شد، سریع نیست؛ بنابراین، هرچند اورست همچنان به‌عنوان بلندترین کوه قابل ‌صعود سلطنت می‌کند، اما دیگر بالاترین قله در داستان زمین به‌ حساب نمی‌آید. ناحیه‌های LLSVP که در اعماق زیر پای ما پنهان شده‌اند، افتخار این عنوان را در دست دارند؛ ساکت، نادیدنی و ماندگار در گذر زمان.