بحث داغ بر سر ایران در واشنگتن

محمدامین خرمی | خبرنگار:

 10روز مانده به آغاز دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران، بلاتکلیفی در استراتژی سیاست خارجی دونالد ترامپ در قبال تهران، چهره‌های کلیدی دولت آمریکا و کنگره را به تکاپو انداخته است.

2روز گذشته، ایران محور نشست‌های مهم دولت و سنای آمریکا بود تا مشخص شود دونالد ترامپ پس از خروج از توافق هسته‌ای قدرت‌های بزرگ با ایران قرار است واشنگتن را در برابر تهران به کدام سو ببرد. جان بولتون روز پنجشنبه اعضای «کمیته رؤسا» را به شورای امنیت ملی فراخواند تا با آنها درباره رویکرد جدید آمریکا در قبال ایران به بحث بنشیند. «کمیته رؤسا» عالی‌ترین کمیته امنیتی در شورای امنیت ملی آمریکاست و وزرای دفاع، خارجه، خزانه‌داری، انرژی، امنیت داخلی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس سازمان سیا و نماینده آمریکا در سازمان ملل اعضای آن را تشکیل می‌دهند. جزئیات زیادی در مورد مذاکرات انجام‌شده در این نشست منتشر نشده اما روزنامه وال‌استریت‌ژورنال به نقل از منابع نزدیک به کاخ سفید خبر داد که تعیین چارچوب سیاست خارجی آمریکا طی ماه‌های آینده با آغاز تحریم‌های آمریکا علیه ایران، موضوع اصلی بحث‌ها بوده است. به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، اعضای کمیته رؤسا در این جلسه غیراز پرداختن به گزینه‌های نظامی موجود در برابر ایران به بررسی امتیازهایی پرداخته‌اند که دولت آمریکا ممکن است بخواهد درصورت مذاکره دوباره با تهران به طرف ایرانی بدهد. سه‌شنبه هفته گذشته، ترامپ در ادامه موضع‌گیری‌های متضادش در قبال ایران گفت که برای رسیدن به «یک توافق واقعی» با ایران آماده است.

این سومین نشست کمیته وزرا طی 3‌ماه گذشته یعنی از زمانی است که جان بولتون به‌عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا وارد کاخ سفید شده است. ساعتی پیش از این نشست بود که سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه، در پاسخ به تهدیدهای بی‌سابقه توییتری ترامپ علیه ایران، گفت:‌ «‌ما حوادث سختی را پشت سر گذاشته‌ایم. جنگ را شما شروع می‌کنید اما ما به پایان می‌رسانیم. ما را تهدید نکنید؛ ما آماده‌ایم در مقابلت بایستیم.»

نشست شورای امنیت ملی آمریکا در شرایطی برگزار می‌شود که انتقادهای داخلی از دولت ترامپ به‌خاطر نبود شفافیت در استراتژی آمریکا در قبال ایران پس از خروج از برجام بالا گرفته است. گفته می‌شود بولتون قصد دارد تمامی وزارتخانه‌های آمریکا را برای شکل دادن به یک «استراتژی جامع منطقه‌ای» علیه ایران بسیج و روند کنونی جلب حمایت کشور به کشور را متوقف کند. کشورهای طرف تجارت با ایران در هفته‌های گذشته یعنی پس از آنکه ترامپ برخلاف نظر متحدان اروپایی‌اش از برجام خارج شد، مقصد سفر مقام‌های مختلف آمریکایی بوده‌اند. آمریکایی‌ها طی سفرهای خود به خاورمیانه، آسیا و اروپا تلاش کرده‌اند به طرف‌های تجاری ایران بقبولانند که ادامه مراوده با ایران به ضرر آنها خواهد بود.

روز سخت پمپئو در مجلس سنا

فارغ از آنچه در کاخ سفید و شورای امنیت ملی آمریکا می‌گذرد، وزارت خارجه این کشور نیز برخلاف دوره پیشین یعنی در دوره رکس تیلرسون، اکنون با حضور مایک پمپئو به یکی از مهم‌ترین محورهای پیشبرد سیاست‌های دونالد ترامپ تبدیل شده است. پمپئو پیش از حضور در نشست شورای امنیت ملی به کنگره رفته بود تا در نشست کمیته روابط خارجی سنا، پاسخگوی سؤال‌های سناتورها باشد. 3ساعت نشست اعضای سنا با پمپئو از همان ابتدا به صحنه جنگ تبدیل شد. ابهام در استراتژی سیاست خارجی آمریکا در قبال مسائل مختلف از روسیه گرفته تا کره‌شمالی و ایران محور این جلسه بود.

اعضای کنگره آمریکا معمولا سعی می‌کنند با روسای سازمان سیا در مقایسه با دیگر مسئولان دولتی مهربان‌تر باشند. پمپئو هم تا زمانی که در کسوت رئیس این سازمان فعالیت می‌کرد، از این قاعده مستثنی نبود. روز پنجشنبه اما روز سخت او در جایگاه وزیر خارجه بود به‌طوری که برخی رسانه‌های آمریکایی نوشتند که کنگره پمپئو را «کباب» کرد. سخنان تند سناتورهای آمریکایی از هر 2‌جناح دمکرات و جمهوریخواه، وزیر خارجه دونالد ترامپ را تحت فشار قرار داده بود. سناتور جمهوریخواه باب کورکر که ریاست کمیته روابط خارجی را به‌عهده دارد در همان ابتدای جلسه خطاب به پمپئو گفت: «امروز در مقابل گروهی از سناتورها نشسته‌اید که اصلا نمی‌دانند کاخ سفید دارد با سیاست خارجی آمریکا چه می‌کند. دولت دائما به ما می‌گوید نگران نباشید، ما استراتژی داریم اما چیزی که ما می‌بینیم این است که کاخ سفید هر روز صبح که از خواب بیدار می‌شود تصمیم می‌گیرد آن روز چه کند.»

پمپئو در طول این جلسه بارها از کوره دررفت و در مقابل فریادهای سناتورها او هم فریاد زد. او به تشریح سیاست‌خارجی آمریکا پرداخت تا نشان دهد دولت ترامپ برخلاف آنچه گفته می‌شود دارای یک استراتژی مشخص است. کریس مورفی، عضو دمکرات مجلس سنا، با اشاره به پست‌های توییتری دونالد ترامپ گفت: «سخنان شما را باید به‌عنوان استراتژی سیاست خارجی درنظر بگیریم یا توییت‌های ترامپ را؟» مورفی در ادامه سخنانش گفت که سخنان ترامپ و سیاست‌های آمریکا با هم برابر شده‌اند؛ اظهارنظری که با مخالفت پمپئو روبه‌رو شد. پمپئو گفت: «خیر؛ من خیلی از حرف‌هایی که می‌زنم به‌معنای سیاست خارجی آمریکا نیست.» مورفی در مقابل فریاد زد:‌ «تکلیف ما را مشخص کنید؛ از کجا بدانیم کدام سخن ترامپ سیاست دولت است و کدام نیست؟»

عمانی‌ها در واشنگتن

در استراتژی امنیت ملی آمریکا، وزارت دفاع این کشور در کنار وزارت خارجه و شورای امنیت ملی، ضلع سوم را تشکیل می‌دهد. طی یک سال و نیمی که از ورود ترامپ به کاخ سفید می‌گذرد، وزیر دفاع او سعی کرده کمتر با موضع‌گیری‌های تند رئیس‌جمهور آمریکا در قبال دوست و دشمن همراهی کند. از چین گرفته تا کره‌شمالی، ایران و اخیرا اروپا، جیمز متیس اغلب سعی کرده آخرین نفری باشد که موضع‌گیری می‌کند. هفته گذشته اما خبرنگاران در حاشیه دیدار او با مقام‌های استرالیایی در واشنگتن نظرش را درباره توییت تهدیدآمیز ترامپ علیه ایران جویا شدند. متیس مدعی شد اقدامات ایران در منطقه باعث ناامنی است و پست توییتری رئیس‌جمهور آمریکا هم در واکنش به این اقدامات بوده است. متیس دیروز میزبان وزیر خارجه عمان بود که کشورش طی دهه‌های گذشته یکی از مهم‌ترین کانال‌های ارتباطی میان واشنگتن و تهران بوده است. طبق اعلام رسانه‌های عرب‌زبان، ایران یکی از محورهای اصلی مذاکرات دیروز متیس و عبدالله بن علوی در واشنگتن بوده است. دیدار بن علوی با ژنرال متیس، پس از نشست ویژه شورای امنیت ملی آمریکا، احتمال تلاش دولت ترامپ برای برقراری ارتباط با ایران قبل از آغاز تحریم‌ها را قوت بخشیده است.