آتش تنش قومی در سوریه

رضا عمویی-روزنامه‌نگار

ماه‌عسل دولت موقت شورشیان مسلح در سوریه در حال به سر رسیدن است و به‌نظر می‌رسد اعتراضات خیابانی و شورش در حال جایگزینی با جشن و شادی روزهای نخست پس از سقوط دولت بشاراسد است. برای اینکه بدانيم چرا‌ ماه‌عسل دوران سقوط اسد به این زودی در حال به پایان‌رسیدن است، شاید بد نباشد به ساختار موزائیک قومی سوریه نگاهی داشته باشیم تا بهتر بتوانیم شورش‌ها و ناآرامی‌های اخیر در برخی مناطق سوریه را مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهیم.

تعیین‌تکلیف یکی برای همه
برخلاف ادعایی که شورشیان مسلح درباره استقرار حکومت واحد در سوریه مطرح می‌کنند، اما سوریه دارای بافت قومی واحد و یکدست نیست و این کشور شامل قومیت‌های متنوعی است. در این گزارش با استناد به آمار ارائه شده از گزارش تحقیقاتی «کالج دولتی نوادا» در آمریکا پراکندگی قومیت‌ها در سوریه را براساس آخرین آمار سال 2023 مورد اشاره قرار خواهیم داد:

  50درصد:   اعراب ، تشکیل‌دهنده اکثریت جمعیت سوریه
9درصد: علویان
8درصد: کردها ، بیشتر مستقر در شمال شرقی سوریه
8درصد: ترکمن‌ها ، اقلیتی قومی
7درصد: مسیحیان ، شامل ارتدوکس کلاسیک، ارتدوکس سریانی، مارونی، کاتولیک سوری، کاتولیک رومی
4درصد: ارامنه ، به‌عنوان بخش جامعه مسیحیان سوریه
3درصد: مسلمانان شیعه دوازده امامی، عمدتا در مناطق شمالی مانند شمال غرب حلب، شمال شرق ادلب و روستای القصیر در مرز لبنان
3درصد: دروزی‌ها ، عمدتا مستقر در جنوب غربی سوریه
3درصد: آشوری‌ها ، گروه اقلیت به‌عنوان بخش کوچکی از جامعه مسیحی
2درصد: اسماعیلیان ، عمدتا مستقر در شهر سلمیه در ۳۰کیلومتری شرق حما و همچنین در تعدادی از شهرک‌ها و روستاهای اطراف حما مانند مصیاف و قدموس
يك‌درصد: ایزدی‌ها ، به‌طور عمده مستقر در شمال غرب سوریه
کمتر از يك‌درصد: چرکس‌ها ، عمدتا مسلمان و سنی و اصالتا اهل روسیه
کمتر از يك‌درصد: لوانتین یا یونایان سوریه ، عمدتا مستقر در حلب (مرکز اصلی تجاری و مالی کشور)، بانیاس، طرطوس و دمشق

آغاز اعتراضات در سوریه
طی یک هفته گذشته بخش‌های مختلفی از سوریه به دلایل گوناگوني اعتراضات علیه دولت موقت شورشیان را شروع كرده‌اند.
سرکوب اعتراضات در طرطوس
دولت موقت تحریرالشام با اعزام نیرو اقدام به سرکوب اعتراضات صورت گرفته در این شهر کرد. شماری از شهروندان توسط نیروهای دولت موقت بازداشت شدند.
یک کشته در اعتراضات حمص
به‌دنبال انتشار ویدئویی از حمله به زیارتگاه علویان سوریه، اعتراضاتی در مناطق علویان شکل گرفت که براساس گزارش‌ها دست‌کم 5نفر در شهر حمص کشته و زخمی شدند. اعتراضات در حمص بزرگ‌ترین اعتراضات علیه دولت موقت شورشیان در سوریه پس از سقوط بشاراسد بود.
تظاهرات در لاذقیه
تظاهرات هزاران نفری‌ای در لاذقیه و همچنین مناطق دیگری ازجمله قرضحه، زادگاه بشار اسد برگزار شد. این تظاهرات علیه شورشیان حاکم در سوریه صورت گرفت. شهر لاذقیه نیز مانند طرطوس پایگاه علویان سوریه محسوب می‌شود.
اعمال محدودیت‌ها در شهر جبله
شهر جبله سوریه نیز با جمعیت قابل توجهی از علویان، از دیگر مناطقی است که در یک هفته گذشته شاهد اعتراضات گسترده‌ای علیه دولت شورشیان بوده است. در این شهر تا ساعت 8 صبح پنجشنبه مقررات منع آمدوشد اعمال شد و مقررات منع رفت‌وآمد شبانه در شهر جبله نیز به اجرا درآمده است.
تظاهرات مسیحیان سوریه علیه آتش‌زدن درخت کریسمس
مسیحیان دمشق، پایتخت سوریه هم در اعتراض به آتش‌زدن درخت کریسمس در شهری در نزدیکی حماه تظاهرات کردند. این تظاهرات شامگاه دوشنبه هفته گذشته سوم دی‌ماه برگزار شد که خبرگزاری فرانسه تعداد معترضان را صدها تن گزارش کرده است.

نگاه نگران کارشناسان
بسیاری از سیاستگذاران و تحلیلگران آمریکایی و عربی از آشفتگی‌ای که ممکن است اكنون در سوريه برجسته شود، بیم دارند.
«صفا صلال»، کارشناس نیوعرب: با کنترل دمشق توسط هیأت تحریرالشام، جامعه خود را در دوراهی بین امید و ترس عمیق می‌بیند؛ به‌ویژه با توجه به ارتباط گذشته رهبر تحریرالشام با سازمان‌های افراطی، این نگرانی بیشتر است.
«عمر تاسپینار»، کارشناس در مؤسسه آمریکایی بروکینگز: درحالی‌که سرخوشی ناشی از سقوط دولت بشار اسد جای خود را به واقعیت‌های پیچیده سوریه می‌دهد، چالش‌های مرتبط با مدعیان جدید قدرت آشکار می‌شود. خلأ قدرت، جنگ داخلی و تهدید اقلیت‌های سوریه می‌تواند باعث هرج و مرج و خشونت بیشتر در سوریه شود. با این حال سوریه همچنین می‌تواند از این کابوس عبور کند و به یک کشور نوپا و فراگیر برای همه اقوام که منعکس‌کننده تنوع موزائیکی از فرقه‌های مذهبی و گروه‌های قومی مختلف است، تبدیل شود، اما چشم‌انداز فعلی سوریه چندان امیدوارکننده به‌نظر نمی‌رسد.
«محمد الموسوی»، تحلیلگر سیاسی سوریه: درباره آینده باید هوشیار و نگران بود. جناح‌های مسلح کنترل‌کننده سوریه در تلاش هستند تا تصویری ایده‌آل از مدل حکومتداری خود ارائه دهند، اما آنها به‌زودی چهره واقعی خود را نشان خواهند داد و ایدئولوژی افراطی خود را حاکم خواهند کرد.