سقوط غیرمنتظره دمشق این سؤال را برای بسیاری مطرح کرده است که شورشیان مسلح هزینه‌های خود را چگونه تامین می‌کنند؟
پول و سلاح شورشیان سوری از کجا می آید؟
گروه‌های مسلحی که طی 2هفته گذشته کنترل اکثر مناطق سوریه را به‌دست گرفته‌اند، بودجه یا فهرست منابع مالی خود را هنوز منتشر نکرده‌اند و از این نظر منابع مالی این گروه‌ها در هاله‌ای از ابهام است. کارشناسانی که چگونگی فعالیت هیأت تحریرالشام یا HTS را دنبال می‌کنند، معتقدند که این گروه برای تأمین مالی خود منابع متعددی در دست دارد.
تسلیحات شورشیان از کجا می‌آید؟
در مورد تسلیحات در دسترس گروه‌های شورشی در سوریه، ارزیابی‌ها حاکی از این است که هیأت تحریرالشام زرادخانه بزرگی از تسلیحات را در اختیار دارد. رسانه ان.پی.آر آمریکا در گزارشی منابع این تسلیحات را دسته‌بندی کرده است:
تسلیحات مصادره شده: بخشی از تسلیحات در دسترس شورشیان سوری شامل مهماتی است که در میدان نبرد از نیروهای ارتش سوریه یا در نبرد با سایر گروه‌های شبه‌نظامی به‌دست آورده‌اند. تحلیلگران بر این باورند که تحریرالشام همچنین سلاح‌های سایر گروه‌های شبه‌نظامی را در گذرگاه‌های مرزی ترکیه مصادره کرده است.
تسلیحات ساختگی: کارشناسان می‌گویند برخی از تسلیحات در دست شورشیان شامل مواردی است که براساس نمونه‌های اولیه و براساس مهندسی معکوس با چاپگرهای 3بعدی توسط شورشیان ساخته می‌شود.
تسلیحات اهدایی: بخش بزرگی از تسلیحات در دست شورشیان سوری نیز از طریق واسطه‌ها و افراد یا نهادهایی در خارج از سوریه خریداری و به داخل سوریه قاچاق شده است. این تسلیحات اهدایی ممکن است از طرف برخی نهادهای امنیتی کشورهای مخالف دولت سوریه نیز تهیه شده باشد.
تأمین مالی از اخاذی
گروه تحریرالشام در گذشته برای تامین منابع مالی خود از روش‌های متنوع و سنتی استفاده کرده است.
این روش‌ها یک شیوه معمول نبوده و شامل این اقدامات بوده است:اخاذی، آدم‌ربایی و قاچاق نفت. براساس تحقیقات مؤسسه خاورمیانه شورشیان تحریرالشام در سال 2021حداقل 94میلیون دلار از معاملات مبادله زندانیان‌با دولت سوریه، لبنان و ایتالیا به‌دست آوردند. بری مارستون، کارشناس بی‌بی‌سی گفته است: «شورشیان حاکم در سوریه در سال 2011یک گروه جهادی بودند که از طریق قاچاق نفت و اخاذی از مردم محلی خود را تامین مالی می‌کردند.»
تأمین مالی از طریق مالیات
یکی دیگر از راه‌های تامین مالی شورشیان سوری اخذ مالیات بوده است. شورشیان حاکم امروز بر دمشق، در سال‌های گذشته در ادلب واقع در شمال شرق سوریه حاکم بودند و در همان مناطق از مردم مالیات می‌گرفتند.
مالیات‌گیری از مشاغل: شورشیان مسلح سوری در دوره حضور در ادلب با جمعیت حدود 5میلیون نفر، دولت تحت کنترل خود را تاسیس کردند و از ساکنان انگشت‌نگاری می‌کردند. آنها کارت شناسایی برای شهروندان صادر می‌کردند و مالیات می‌گرفتند. این مالیات‌ها شامل مالیات ثابت 2.5درصدی برای مؤسسات خیریه و همچنین مالیات استفاده از جاده و مالیات‌های مختلف بر درآمد افراد و مشاغل کوچک بوده است. شورشیان از درآمدهای مالیاتی خود در ادلب برای پرداخت حقوق نیروهای نظامی و ساخت پهپاد و پس انداز استفاده می‌کردند. آرون زلین، کارشناس سیاست جهادی در مؤسسه واشنگتن برای خاور نزدیک می‌گوید: «محصولات کشاورزان هم شامل مالیات بوده است؛ ازجمله 5درصد مالیات زیتون و در برخی موارد، کشاورزان زیتون تا 10درصد مالیات پرداخت می‌کردند.»
مالیات از آوارگان سوری: اسناد منتشر شده همچنین حاکی از آن است که گروه تحریرالشام در زمان کنترل ادلب، از مهاجران و آوارگان سوری که روی زمین‌ها چادر زده بودند، مالیات اخذ کرده‌اند. این مالیات به‌عنوان اجاره سالانه چادرهای روی زمین اخذ شده است.
کمک‌های سازمان ملل: برخی از نیازهای ساکنان ادلب در دوره حاکمیت تحریرالشام با کمک‌های سازمان ملل و سازمان‌های غیردولتی برآورده شده است. زلین از مؤسسه واشنگتن خاطرنشان می‌کند که تحریرالشام با کمک‌های سازمان ملل سود زیادی می‌برد؛ چون کمک‌های سازمان ملل به آوارگان داخلی سوریه در ادلب باعث می‌شد که تحریرالشام برای تامین هزینه‌های آوارگان چالش نداشته باشد.
درآمدهای گمرکی: تحریرالشام همچنین زمانی که کنترل ادلب را در دست داشتند، در گذرگاه‌های مرزی با ترکیه ایست بازرسی مستقر و عوارض دریافت می‌کردند. این عوارض تحت عنوان هزینه‌های گمرکی از ورود و خروج کالا و اجناس بین روسیه و ترکیه اخذ شده است. کارشناسان می‌گویند که هزینه‌های گمرکی در مرز ترکیه از 3تا 7دلار برای هر تن کالا متغیر بوده است. در گذرگاه باب‌الحوا که دروازه اصلی ورود به شمال سوریه از مسیر ترکیه است، تحریرالشام تا 15میلیون دلار در ماه جمع‌آوری می‌کرد.
حامیان خارجی
گروه تحریرالشام همچنین به کمک‌های خارجی قابل‌توجهی متکی است:
ترکیه
از همان ابتدای شروع درگیریها در سوريه، بسياري تركيه را به حمايت از شورشيان مسلح در سوریه متهم می‌کردند:
چراغ سبز ترکیه به شورشیان در سال 2023: یک سال پیش در اکتبر 2023هم تحریرالشام قلمروی خود را به سمت شرق ادلب و به شهر عفرین سوریه و روستاهای اطراف آن‌که توسط گروه‌های مورد حمایت ترکیه کنترل می‌شد، گسترش داد، اما گروه‌های مورد حمایت ترکیه و تحریرالشام با هم درگیر نشدند. چارلز لیستر، مدیر برنامه سوریه در مؤسسه خاورمیانه، معتقد است که گسترش قلمروی تحریرالشام در سال 2023و یک سال قبل از سقوط دمشق نشان می‌دهد که از همان زمان ترکیه وارد تعامل با تحریرالشام شده بود.
پهپادهای ترکیه‌ای در دست شورشیان: ترکیه یکی از تولیدکنندگان بزرگ هواپیماهای بدون سرنشین در جهان است و هیأت تحریرالشام تعداد زیادی از پهپادهای ترکیه‌ای را در اختیار دارد. وجود همین پهپادها نشانه دیگری از حمایت ترکیه از شورشیان مسلح تحریرالشام است.
فواز جورجس، استاد سیاست خاورمیانه در دانشکده اقتصاد لندن: «تردیدی ندارم که ترکیه یا برای تحریرالشام پهپاد می‌فرستد یا استفاده از پهپادها را به آنها آموزش می‌دهد.»
آرون زلین، کارشناس سیاست جهادی در مؤسسه واشنگتن برای خاور نزدیک: «بحث‌های زیادی در مورد کمک آژانس اطلاعاتی ترکیه(MIT)، به شورشیان سوری در زمینه آموزش، اطلاعات و حتی برخی سلاح‌ها وجود دارد.»
اوکراین
اوکراین یکی دیگر از کشورهایی است که گزارش‌های متعددی درباره کمک این کشور به شورشیان سوری درمورد آن‌وجود دارد:
پهپادهای اوکراینی: برخی از پهپادهای در دست نیروهای تحریرالشام در زمان حمله به دولت و ارتش سوریه، پهپادهای اوکراینی بودند و استفاده از پهپادهای اوکراینی در جنگ اخیر توسط شورشیان تأیید شده است. در اکتبر 2023، شورشیان سوری از پهپادهای اوکراینی مملو از مواد منفجره برای حمله به مراسم فارغ‌التحصیلی افسران ارتش بشار اسد استفاده کردند. برخی رسانه‌های اوکراینی و آمریکایی هم به نقل از مقامات اوکراینی ناشناس تأیید کرده‌اند که برخی از پهپادهای استفاده شده توسط شورشیان سوری علیه نیروهای روسی حاضر در سوریه از اوکراین آمده بودند.
اسرائیل
در سال 2019، یک فرمانده نظامی اسرائیلی در مصاحبه‌ای تأیید کرد که کابینه تل‌آویو به برخی از شورشیان ضد بشار اسد در سوریه کمک تسلیحاتی کرده است. در طول سال‌های گذشته هم گزارش‌هایی از درمان شورشیان سوری در بیمارستان‌های اسرائیل منتشر شده و حتی تصاویری نیز از بستری شدن نیروهای شورشی مسلح سوریه در بیمارستان‌های اسرائیلی انتشار یافته است.
بری مارستون، کارشناس بی‌بی‌سی: پاسخ رهبر تحریرالشام به تهاجمات اسرائیل برای بسیاری از سوری‌ها تعجب‌آور است. درحالی‌که احمد الشرع به‌عنوان رهبر تحریرالشام خواستار خروج نیروهای اسرائیلی شده است، اما گفته که خواهان درگیری با اسرائیل نیست و اجازه نخواهد داد سوریه به سکوی پرتاب برای حملات به اسرائیل تبدیل شود. ما آن واکنشی را که ممکن است از یک گروه شبه‌نظامی اسلامگرا انتظار داشته باشید، از طرف رهبران تحریرالشام ندیدیم و این رفتار منجر به برخی گمانه‌زنی‌ها مبنی بر این شده است که اسرائیل ممکن است از تحریرالشام حمایت مالی کرده باشد.
قطر
قطر در سال 2014به مذاکره برای آزادی پیتر تئو کورتیس، روزنامه‌نگار آمریکایی کمک کرد؛ چون این کشور خلیج‌فارس با شورشیان سوری در ارتباط است. از آن زمان گزارش‌های متعددی وجود دارد که قطر را در کنار ترکیه از مهم‌ترین بازیگران خارجی حامی شورشیان مسلح می‌دانند.
آمریکا
پیش از تسلط هیأت تحریرالشام در دمشق، آمریکا بی‌سر و صدا تعداد نیروهای خود را در داخل سوریه بیش از دوبرابر کرد. روز پنجشنبه گذشته نیز سرلشکر پت رایدر، سخنگوی پنتاگون گفت که حدود 2000سرباز آمریکایی در سوریه حضور دارند. چند روز پیش هم تیمی از دیپلمات‌های ارشد آمریکایی برای دیدار با شورشیان سوری به دمشق رفتند و این نخستین گفت‌وگوی چهره به چهره دولت آمریکا با مقامات تحریرالشام بود که پیش‌تر در سال 2018 در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا قرار گرفته بود. جیمز جفری، سفیر سابق آمریکا در عراق و ترکیه هم پیش‌تر در یک مصاحبه تلویزیونی در سال 2021 گفته بود که سال‌ها پیش، ارتباطات غیرمستقیم را با تحریرالشام برقرار کرده بود. احمد الشرع، رهبر گروه تروریستی هیأت تحریرالشام که قبلاً با نام ابومحمد الجولانی شناخته می‌شد، در گذشته از طریق واسطه‌ها با مقامات آمریکایی تماس داشته است. این تماس و ارتباط را رسانه آمریکایی ان.پی.آر هم تأیید کرده است. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هم پس از تماس با وزرای امور خارجه گروه تماس عرب درباره سوریه در شهر عقبه در جنوب اردن تأکید کرد که واشنگتن با گروه شورشی سوری و هیأت تحریرالشام تماس برقرار کرده است.
جنگ سوریه طولانی‌تر از مجموع 2جنگ جهانی
از نظر مقایسه زمانی بهتر است بدانیم که درگیری و جنگ داخلی در سوریه طولانی‌تر از 2جنگ جهانی بوده است. درگیری سوریه 12سال به طول انجامید که این زمان بیشتر از مجموع 2جنگ جهانی اول و دوم است. این زمان طولانی درگیری در سوریه به این معناست که هیچ کودک سوری زیر 12سالی نمی‌تواند زمان صلح و آرامش را در سوریه به یاد آورد؛ چون از زمانی که به‌دنیا آمده تا به امروز کشورش همواره درگیر تنش‌های داخلی و مبارزه با گروه‌های تروریستی بوده است و هم‌اکنون نیز چشم‌انداز آینده سوریه چندان مشخص نیست.
12سال جنگ داخلی با سوریه چه کرد؟
آمارهای متنوعی از نتیجه 12سال جنگ داخلی و تحرکات گروه‌های تروریستی در سوریه علیه دولت مرکزی وجود دارد. درواقع تحرکات گروه‌های تروریستی در سوریه آسیب زیادی به سوریه وارد کرد و این آسیب‌ها منجر به مهاجرت جمعیت زیادی از شهروندان سوری در داخل یا به خارج از سوریه شد.
13.3میلیون نفر پناهجو در داخل و خارج سوریه: بزرگ‌ترین جمعیت پناهجوی جهان
6.7میلیون نفر آواره در داخل سوریه و مناطق درگیر با گروه‌های تروریستی
6.6میلیون آواره در خارج از سوریه و پناهنده به کشورهای دیگر
یک‌چهارم جمعیت آوارگان جهان جمعیت پناهجویان سوری است.
