گزارش
رشته‌های دهان پرکن، اما بدون کار
انتخاب نادرست رشته‌هاي دانشگاهي، باعث شده بخشي از فارغ‌التحصيلان ايراني بيكار بمانند
لیلا شریف- روزنامه‌نگار
درس‌خواندن و رفتن به دانشگاه پای ثابت مهم‌ترین تصمیم نسل جوان است و بسیاری با این امید راهی دانشگاه می‌شوند که بتوانند شغلی مناسب و پردرآمد به‌دست بیاورند. رسیدن به این خواسته چندان راحت نیست و کم نیست فارغ‌التحصیلانی که پس از عبور از میز و نیمکت‌های دانشگاه، جایی میان آمارهای اشتغال ندارند. دلیل بیکاری افراد تحصیل‌کرده، موضوعی است که دستمایه پژوهش‌های مختلف قرار گرفته است. سعید عیسی‌زاده، دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا و یکی از همکارانش از همین دانشگاه با همراهی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌اند.
براساس آمار ارائه‌شده توسط سازمان امور استخدامی کشور1402تعداد کل کارکنان دولت 2میلیون و 246هزار و 397نفر هستند که 82درصد از آنان تحصیلات دانشگاهی دارند.
نرخ با سوادی بالاتر از اشتغال
بیکاری، به‌ویژه میان جوانان، یکی از چالش‌های جدی اقتصاد کشور است. پژوهش جدیدی به بررسی تأثیر سطح تحصیلات و نوع آموزش بر مدت بیکاری افرادی که به‌تازگی وارد بازار کار می‌شوند، پرداخته است. در این تحقیق تلاش شده است تا عوامل تأثیرگذار بر این موضوع مهم شناسایی شوند.
براساس گزارش‌های رسمی، نرخ باسوادی در ایران از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است اما مسئله بیکاری همچنان به‌ویژه میان جوانان پابرجاست. نبود فرصت‌های شغلی متناسب با سطح تحصیلات، ضعف در آموزش مهارت‌های شغلی و تطابق نداشتن نظام آموزشی با نیازهای بازار کار، ازجمله عواملی هستند که طول مدت بیکاری را برای افراد تازه‌وارد به بازار کار افزایش داده‌اند.
در واقع آگاهی از انتخاب رشته دانشگاهی و توجه به دورنمای اشتغال نکاتی هستند که می‌تواند آینده شغلی جوانان را رقم بزند؛ موضوعی که نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان نشان می‌دهد در تمام این سال‌ها چندان از سوی علاقه‌مندان به تحصیل دانشگاهی مورد توجه قرار نگرفته است.
چه کسانی کمتر بیکار می‌مانند؟
واقعیت این است که برخی رشته‌ها، دورنمای شغلی بهتری دارند و می‌توانند روند ورود افراد به بازار کار را آسان‌تر کنند؛ موضوعی که از سوی سعید عیسی‌زاده، دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه بوعلی‌سینا و یکی از همکارانش از همین دانشگاه با همراهی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی مورد بررسی قرار گرفته است. این محققان با تمرکز بر اثر آموزش بر بیکاری، مطالعه‌ای جامع را طراحی و اجرا کرده‌اند تا نشان دهند چگونه تحصیلات می‌تواند مدت بیکاری را تحت‌تأثیر قرار دهد.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد افرادی که تحصیلات کمتری دارند، سریع‌تر از دیگران وارد بازار کار می‌شوند. به‌عنوان مثال، افراد دارای مدرک دیپلم یا پایین‌تر، شانس بیشتری برای یافتن شغل نسبت به دارندگان مدارک دانشگاهی دارند.
1-دارنده مدرک کارشناسی، نسبت به همه گروه‌های تحصیلی دیگر برای پیداکردن شغل، شانس کمتری دارد.
2-شانس شاغل‌شدن تازه واردها به بازار کار با سطح تحصیلات فوق‌دیپلم و لیسانس نسبت به گروه زیر دیپلم و بی‌سواد 43درصد کمتر است.
3-شانس شاغل‌شدن افراد با مدرک فوق‌لیسانس، دکتری و فوق‌دکتری نسبت به گروه پایه 29درصد بیشتر است.
رشته‌های تحصیلی با شانس بیشتر
پژوهشی که در بالا از آن صحبت کردیم، بخشی هم به موضوع بقای بیکاری میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف اختصاص داده است تا نشان دهد کدام یک از دانشجویان زمان بیشتری را بیکار مانده‌اند و یافتن کار برایشان به یک معادله پیچیده تبدیل شده است.
کلیت این پژوهش حرفی را می‌زند که شاید خیلی از ما شنیده باشیم «تازه‌واردهای بازار کار در گروه تحصیلی مهندسی، ساخت و تولید نسبت به افراد مشابه در رشته‌های تحصیلی علوم‌اجتماعی، روزنامه‌نگاری، اطلاع‌رسانی، علوم تجربی، ریاضی، هنر و علوم انسانی» مدت زمان کمتری بیکار مانده‌اند. این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که نوع آموزش و رشته تحصیلی می‌تواند تأثیر مستقیمی بر طول مدت بیکاری داشته باشد.
کدام دانشگاه‌ها برای پیداکردن کار بهتر هستند؟
بررسی وضعیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نشان می‌دهد که ۲دانشگاه در رتبه برتر قرار دارند.
با توجه به آمار مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی باید گفت:
رتبه اول: دانشگاه فرهنگیان در رتبه اول میزان اشتغال فارغ‌التحصیلانش قرار دارد و البته این رتبه ارتباط مستقیمی با شرط استخدام فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در وزارت آموزش و پرورش دارد.
رتبه دوم: دانشجویانی که از دانشگاه‌های ذیل وزارت بهداشت فارغ‌التحصیل می‌شوند، در رتبه بعدی برای ورود به بازار کار قرار دارند.
جوانها و متأهل‌ها زودتر شاغل می‌شوند
یکی دیگر از نتایج قابل توجه این پژوهش، ارتباط افزایش سن با طولانی‌تر‌شدن مدت زمان بیکاری است. در واقع با افزایش سن، مدت بیکاری افراد تازه‌وارد به بازار کار افزایش پیدا می‌کند. افراد جوان‌تر (زیر۲۵ سال) شانس بیشتری برای ورود سریع‌تر به بازار کار دارند و در مقابل تازه‌واردهای بازار کار که بیشتر از ۳۰ سال سن دارند، دوران بیکاری طولانی‌تری را تجربه می‌کنند. این اتفاق به این دلیل رخ می‌هد که جوان‌ترها، قابلیت بیشتری در به‌روزسانی مهارت‌هایشان دارند.
در کنار جوانها، آنهایی که همسر و فرزند دارند هم زودتر شغل پیدا می‌کنند؛ موضوعی که براساس این پژوهش ریشه در فشارهای مالی و مسئولیت خانوادگی دارد؛ به‌عبارت دیگر باید گفت که افراد متأهل به‌دلیل شرایط زندگی با شدت بیشتری برای یافتن شغل دست به جست‌وجو می‌زنند و حتی اگر فرصت شغلی چندان مناسب حال آنها نباشد، آن را انتخاب می‌کنند تا منبع درآمدی داشته باشند.
۴۲ درصد دانش‌آموختگان شاغل هستند
مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی که متولی رصد و پایش اشتغال آموزش عالی در سطح کشور است، آخرین آمار دانش‌آموختگان شاغل را ارائه داد که در نوع خود قابل توجه است. براساس این آمار 42.58درصد دانش‌آموختگان، شاغل هستند.
میزان اشتغال دانش‌آموختگان
ترمیم رابطه دانشگاه و بازار کار
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سیاستگذاران باید توجه بیشتری به هماهنگی نظام آموزشی با نیازهای بازار کار داشته باشند. در غیراین صورت، افرادی که زمان طولانی‌تری بیکار می‌مانند، ممکن است دچار ناامیدی شوند یا از بازار کار خارج شوند. این موضوع می‌تواند بر مهارت‌های آنها اثر منفی بگذارد و آنها را در موقعیت‌های شغلی نابرابر قرار دهد. بنابراین، اصلاح ساختارهای آموزشی و گسترش برنامه‌های مهارت‌آموزی، می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.
