عیسی محمدی
وقتی بحث از کلاس‌های تابستانی و فراغت مدرسه‌ای‌ها می‌شود، ماجرای استعدادیابی و توجه به توانمندی‌ها و استعدادهای دانش‌آموزان نیز به میان می‌آید. به‌واقع کدام کلاس برای چه دانش‌آموز و کودک و نوجوانی مناسب است و آیا کسی فکری برای این تناسب و علاقه و مدیریت علاقه می‌کند یا نه؟ در این مورد، پای صحبت‌های رضا یادگاری نشسته‌ایم. یادگاری، دکتری تخصصی کارآفرینی بین‌المللی دارد و سال‌هاست که سروکارش با کارآفرینان و نگارش زندگینامه کسانی است که دنبال علاقه و استعدادشان رفته‌اند و خود وی نیز کسب‌وکار و سرگذشت‌نامه‌نویسی کارآفرینان و افراد موفق را به‌عنوان علاقه‌اش دنبال کرده. او همچنین کلاس‌ها و سمینارهای مختلفی را برگزار کرده و در فضای سازمانی و کسب‌وکار و اشتغال نیز نفس کشیده و نظراتش مبتنی بر تجربه و دانش به‌دست آمده است.
کلاس‌ها و دوره‌های تابستانی برای بچه‌مدرسه‌ای‌ها شروع شده. به‌نظرتان در این دوره‌ها و به‌طور کل در نظام و نهاد آموزشی ما، بحث استعدادیابی جدی گرفته می‌شود؟
به‌طور کلی در ایران، چیزی تحت عنوان نظام استعدادیابی نداریم؛ اینکه یک روانشناس بیاید و طبق ویژگی‌های ژنتیک و توانمندی‌های ذاتی و نوع تربیت و اثربخشی پدر و مادر و...تشخیص بدهد که کودک ما باید درگیر چه کاری و دوره‌ای بشود.
بعضی از مدرسه‌ها و آموزشگاه‌ها مدعی چنین دوره استعدادیابی‌ای هستند...
فکر نمی‌کنم. از این مدرسه‌ها زیاد دیده‌ام، دنبالش رفته‌ام و دیده‌ام که ادعای‌شان درست نیست. بیشتر روانشناسان شاغل در این مدارس، سعی می‌کنند پدر و مادرها را راضی نگه‌دارند تا اینکه واقعا دنبال استعداد بچه‌ها باشند. پدر و مادرها دوست دارند فرزندشان دکتر، مهندس یا... بشوند، روانشناس هم با این آرزوی پدر و مادر همراهی می‌کند. در نظام آموزشی ما بچه‌ها را بدون پدر و مادر استعدادیابی نمی‌کنند؛ حتماً باید همراه پدر و مادر باشند تا راضی نگه داشته شوند؛ نه اینکه بچه را به‌عنوان موجودی ببینند که باید شناخته شود و توانمندی‌هایش درک شود تا بتواند در آینده باعث رشدش بشود. آنها نگاه‌شان اینطور است که بچه‌هایی وجود دارند که پدر و مادرهایی دارند، این پدر و مادرها آرزوهایی دارند، من مسئول یا روانشناس هم باید به فکر مجموعه باشم و پول دربیاورم، پس بهتر که پدر و مادر را راضی نگه دارم.
پس نهادهای آموزشی و فرهنگساز ما، شبیه کارخانه‌هایی هستند که دوره‌هایی یک‌شکل تولید می‌کنند؛ بدون توجه به مشخصات منحصربه‌فرد بچه‌ها؟
بله. من جایی ندیده‌ام جز این باشد، مگر اینکه پدر و مادری خودشان این قابلیت را داشته و بچه‌ها را درگیر دوره‌ها و جاهای مختلف کنند تا در نهایت درک کنند که چه استعدادی دارد و او را در جهت شکوفایی آن استعداد حرکت بدهند، وگرنه از مدارس چنین انتظاری نمی‌رود. مدتی پیش برنامه بیست و سی، از فردی که در ورودی دانشگاه شریف رتبه تک یا دو رقمی آورده بود، پرسید کجا درس خوانده، متوجه شدند که اصلاً مدرسه نرفته و تحت تعلیم پدر و مادرش بوده. هرجا هم مشکل داشته‌اند، معلم خصوصی گرفته‌اند.
چرا وضعیت استعدادیابی چنین شده؟
البته نظام آموزشی ما هم مشکلاتی دارد ولی مشکل در پدر و مادرهاست. آنها دوست دارند آرزوها و کمبودهای خودشان را در بچه‌ها دنبال کنند. از سوی دیگر وقتی برای تربیت بچه ندارند، همه وقت‌شان صرف سیر کردن شکم بچه می‌شود. الان ساعت کاری که تغییر کرده، همه دغدغه والدین این است که بچه‌ام را باید کجا بگذارم که بتوانم به کارهایم برسم. والدین در تابستان، فرزندان خودشان را به کلاس‌ها نمی‌فرستند که چیزی یاد بگیرند و رشد کنند بلکه می‌خواهند از دست‌شان راحت بشوند و بتوانند به کارهایشان برسند. در این میانه مدرسه‌ها هم وقتی می‌بینند چنین نیاز و بازاری وجود دارد، از آن استفاده می‌کنند تا کلاس‌هایی برگزار کنند؛ دنبال این نیستند که استعدادها را پرورش بدهند.
راه چاره چیست؟
اگر والدین سطح ذهنی و انتظارات‌شان را بالا ببرند، مدرسه‌ها و آموزش‌وپرورش هم ناچارند سطح‌شان را بالا ببرند. ما باید دنبال کشف و بروز استعدادهای بچه‌هایمان باشیم؛ نه صرفا سرگرم کردن و راحت شدن از دست‌شان. باید انتظارات والدین بالاتر برود.
از این 3ماه تعطیلات تابستان چه استفاده‌هایی در زمینه استعدادیابی می‌توان کرد؟
پیشنهاد می‌کنم والدین یک‌ماه را مرخصی گرفته و همراه فرزندان‌شان، به جاها و موقعیت‌ها مختلف سر بزنند و آدم‌های مختلف را ببینند؛ کارگاه، بیمارستان، مکانیکی و.... با آنها درباره زندگی صحبت کنند و ببینند نسبت به کدام موقعیت و شغل و مکان واکنش مثبت نشان می‌دهند. چه اشکالی دارد حتی فرزند ما کنار یک واکسی نشسته و ببینند می‌تواند واکس بزند یا نه؟ حتی اگر بتوانند 3ماه را مرخصی بگیرند که عالی است؛ ولی دست‌کم یک‌ماه مرخصی بگیرند. در این صورت می‌توانند استعدادهای فرزندان خود را کشف کنند و با آنها، از زندگی لذت ببرند.
کدام استعداد؟ کدام تابستان؟
دکتر یادگاری نگاه تندی به وضعیت استعدادیابی در نهاد و نظام آموزشی و تربیتی دارد
در همینه زمینه :
چهره روز
نگاه
گفت‌وگو