دولت
آغاز تفکیک وزارتخانه‌ها
دولت باز هم سناریوی تفکیک وزارتخانه‌ها را در دستور کار قرار داده است. هیأت وزیران یکشنبه شب به لایحه جداسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به 2وزارتخانه«کار و تعاون» و«رفاه و تأمین اجتماعی» رأی داد و این لایحه را باقید 2فوریت به مجلس ارسال کرد. به‌نظر می‌رسد دولت به‌دنبال راه‌حلی قانونی است تا لایحه تفکیک وزارتخانه‌ها را بار دیگر در مجلس به جریان بیندازد. این لایحه قبلاً با هدف تفکیک چند وزارتخانه به مجلس فرستاده شده بود، اما با 6رأی کمتر از مجلس رأی منفی گرفت و از مسیر بررسی پارلمان خارج شد. برخی معتقدند مطرح شدن دوباره بحث تفکیک وزارتخانه‌ها آن‌هم در شرایطی که گفته می‌شود دولت تحت‌فشار افکار عمومی و منتقدان برای تغییر و ترمیم ترکیب کابینه است، بیشتر به راه فراری برای حفظ برخی افراد در کابینه و در قالب ساختار جدید هیأت وزیران شباهت دارد. قرار است امشب حسن روحانی، رئیس‌جمهور در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم سخن بگوید و بعید نیست موضع نهایی دولت را درباره تفکیک وزارتخانه‌ها و جابه‌جایی وزیران اعلام کند.
بازگشت به گذشته
به گزارش همشهری، پس از ادغام چند وزارتخانه در دولت دهم، حالا دولت دوازدهم می‌خواهد وضع را به قبل از آن ادغام‌ها بازگرداند. ادغام‌هایی که در همان سال‌ها موجب پشیمانی مجلس هم شده بود اما اینک بزرگ‌ترین نقدی که کارشناسان به مطرح شدن دوباره موضوع تفکیک وزارتخانه‌ها دارند به وضع حساس اقتصاد ایران بازمی‌گردد که ازقضا دولت نیز برای توجیه درخواست خود همین وضع را بهانه کرده و مثلاً در ماجرای تفکیک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ایجاد وزارت کار و تعاون را ناشی از ضرورت تمرکز بیشتر بر اشتغال و کارآفرینی و تجهیز همه امکانات و فرصت‌های کشور برای حل مشکل بیکاری توسط یک مدیریت واحد و مسئول اعلام می‌کند. همچنین دلیل ایجاد وزارت رفاه و تأمین اجتماعی را به‌واسطه لزوم احساس حمایت مؤثرتر از اقشار نیازمند و آسیب‌پذیر جامعه در برابر تکانه‌های اقتصادی و تمرکز در ساماندهی هرچه بیشتر منابع و امکانات تخصیص‌یافته کشور در حوزه رفاه اجتماعی، واجب می‌داند و آن را جزو اولویت‌ها برمی‌شمارد. نکته قابل‌توجه این است وزارت‌های مدنظر دولت، به‌ویژه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، همگی وزارتخانه‌هایی هستند که دولت دهم در چارچوب برنامه پنجم با صرف هزینه‌های سنگین و با هدف کوچک‌سازی دولت و مقابله با موازی کاری‌ها آنها را ادغام کرده بود. البته از همان زمان گفته می‌شد ادغام‌ها کارشناسی شده نبوده و اهداف برنامه‌ریزی شده را محقق نمی‌کند، اما اینک بدون اینکه در طول سالیان گذشته گامی برای ترمیم نقایص آن ادغام‌ها برداشته شده باشد، دولت مترصد تفکیک دوباره آنهاست.
ولی حالا چرا؟
عبدالرضا مصری، نماینده کرمانشاه در مجلس و وزیر اسبق رفاه و تأمین اجتماعی با اصل تفکیک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موافق است زیرا موضوع رفاه و تأمین اجتماعی را کاملاً تخصصی می‌داند و معتقد است ادغام وزارتخانه‌های رفاه و کار ثمره‌ای جز هدر رفت منابع تأمین اجتماعی و منافع کارگران نداشته است. با وجود این، مصری در گفت‌وگو با فارس از اینکه با وجود مشکلات عدیده اقتصادی، چرا اولویت دولت فقط تفکیک و ادغام وزارتخانه‌ها شده و در طول 5سال گذشته این کار را نکرده است؛ ابراز تعجب می‌کند. البته در سال گذشته نیز تفکیک وزارتخانه تعاون، کار و رفاه اجتماعی به‌صورت غیررسمی مطرح شده بود که با مخالفت جدی علی ربیعی، وزیر فعلی تعاون، کار و رفاه اجتماعی مواجه شده بود. ربیعی در مردادماه سال گذشته با شنیده شدن زمزمه‌های این تفکیک با آن مخالفت کرد زیرا عقیده داشت سیاست‌های اجتماعی را نمی‌توان از هم منفک کرد.
ادغام و تفکیک، حلال مشکلات نیست
سلمان خدادادی، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس هم یکی از منتقدان تفکیک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و سردرگمی مردم در تشخیص جداسازی وظایف در این حوزه را تنها دستاورد آن می‌داند. او در گفت‌وگو با خانه ملت، ریشه مشکلات فعلی کشور را ناشی از تصمیماتی می‌داند که در سنوات گذشته برای رفع مشکلات مقطعی اتخاذ شده و می‌افزاید: بی‌تردید تاکنون تفکیک یا ادغام‌های صورت گرفته در ساختار اداری تأثیری در حل مشکلات کشور نداشته است؛ همچنان که 7سال پیش به این نتیجه رسیدیم که ادغام سازمان‌ها در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌تواند راهگشا باشد، اما ادغام کردیم و مشکلات حل نشد. او معتقد است: حالا هم به‌دنبال تفکیک وزارت تعاون، بعد از گذشت چند سال به این نتیجه می‌رسیم که بار دیگر در برنامه‌ریزی اشتباه کرده‌ایم و احتمالاً باز ادغامی دیگر پیشنهاد خواهیم داد. به عقیده خدادادی، افزایش تعداد وزارتخانه‌ها تأثیری در رفع مشکلات موجود نخواهد داشت پس بهتر است همین وزارتخانه‌های موجود به‌دنبال توانمندسازی و اجرای برنامه‌های تخصصی‌تر باشند و به حل مشکلات کنونی کشور بپردازند.
مدعیان تفکیک، دلسوز کشور نیستند
در این میان جلال میرزایی، عضو فراکسیون امید مجلس، بحث تفکیک وزارتخانه‌ها را انحرافی می‌داند و معتقد است: باید مسائل مدیریتی تفکیک و اصلاح شود. میرزایی به ایلنا می‌گوید: اینکه شخصی در یک اداره یا وزارتخانه دوستان ۷۰ ساله‌اش را برای مدیریت می‌آورد، به‌معنای این است که ضوابط حذف شده‌اند و کشور براساس رابطه اداره می‌شود.
او می‌پرسد: وزارتخانه‌ای که قبلاً به اسم کوچک کردن دولت ادغام شده و هزینه‌های بسیاری هم داشته، چرا باید دوباره به شکلی دیگر تفکیک شود؟
پاسخ دادن به این پرسش وقتی سخت‌تر می‌شود که بدانیم وزارتخانه‌ای مانند صنعت، معدن و تجارت از 100سال پیش تاکنون ۱۱ بار دچار تفکیک و ادغام شده و اتفاقاً حالا هم اسمش در فهرست دولت برای تفکیک وزارتخانه‌ها قرار دارد.
میرزایی با اشاره به اینکه نخبگان جامعه و اصحاب رسانه عمدتاً بحث عملکرد ضعیف وزرا را مطرح می‌کنند نه بحث ساختار را، به‌طعنه می‌گوید: تغییر مدیریت از نظر آقایان هزینه دارد، اما تغییر ساختار نه.
کشورهای دیگر چند وزارتخانه دارند؟
دولت ایران فعلاً 18وزارتخانه دارد و به‌دنبال افزایش این تعداد است؛ درحالی‌که اغلب کشورهای توسعه‌یافته وزارتخانه‌های کمتری دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد وزارتخانه‌ها در اکثر کشورها بین 7تا 39وزارتخانه است. سوئیس با 7وزارتخانه کمترین تعداد و هند با 39وزارتخانه بیشترین تعداد وزارتخانه را در جهان به‌خود اختصاص داده‌اند. آمریکا به‌عنوان یکی از توسعه‌یافته‌ترین کشورها فقط 15وزارتخانه دارد و وزارتخانه‌های ژاپن و فرانسه نیز همین تعداد است. البته کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند انگلیس، ایتالیا و کانادا نیز هستند که به‌ترتیب با 19، 20و 33وزارتخانه بالاتر از ایران قرار می‌گیرند اما یقیناً توسعه‌یافتگی آنها وام‌دار بیشتر بودن تعداد وزارتخانه‌هایشان نیست.
