پایان تکدیگری در حاشیه بهشت

مهدیه تقوی راد- روزنامه‌نگار

کنار مزار عزیزت نشسته‌ای و قرآن می‌خوانی که ناگهان یک شیشه مثلا گلاب بدون بو، روی مزار خالی می‌شود و زنی انگشتانش را روی قبر می‌زند و شروع به خواندن فاتحه می‌کند. بعد چشم در چشم‌هایت پول می‌خواهد. چند دقیقه بعد پیرمردی مشتی گندم روی قبر می‌پاشد و شروع به خواندن سوره یاسین می‌کند و هنوز سوره را تمام نکرده که برای خیرات، طلب کمک می‌کند. اینها تصاویری آشنا برای همه افرادی است که به بهشت‌زهرا(س) می‌روند و نمونه‌های بدترش دزدیدن گل از روی قبور و... است که توسط متکدیان، معتادان و کودکان کار انجام می‌شود؛ از این‌رو تلاش شده با طرح ساماندهی آسیب‌های اجتماعی در بهشت‌زهرا(س) این آسیب‌ها کاهش یابد. یک روز با اعضای گروه ساماندهی آسیب‌های اجتماعی در بهشت‌ زهرا (س)گشت زدیم.

 آغاز گشت‌زنی‌ها
ساعت 10 صبح، 6 خودروی ون فوریت‌های خدمات اجتماعی شهرداری تهران با حضور ضابط قضایی، مأموران یگان حفاظت و مددکاران اجتماعی مقابل ساختمان مرکزی مستقر شده‌اند تا گشتزنی در قطعات بهشت‌زهرا(س) ‌را آغاز کنند و با مشاهده متکدیان، افرادبی‌خانمان، معتادان و... آنها را به ون‌های گشت هدایت و در نهایت بعد از غربالگری به مراکز خدماتی ارجاع دهند؛ چراکه در بهشت‌زهرا(س) 2پایگاه ساماندهی آسیب‌های اجتماعی وجود دارد که یکی در قطعه39 و دیگری در پارکینگ شمالی حرم مطهر امام(ره) مستقر است.

اخاذی محترمانه از خانواده متوفی
با شروع طرح، یکی از خودروها راهی قطعه‌های جدید می‌شود. در قطعه 328 تدفین3میت به پایان رسیده است. در این میان مردی میانسال خود را به قبر میت تازه دفن شده می‌رساند. از کیسه‌اش شیشه‌ مثلا گلابی را بیرون می آورد  و روی گل‌های مزار می‌ریزد. سپس از عزاداران ‌طلب پول و خیرات می‌کند. در نهایت با برداشتن چند دانه خرما، حلوا و گرفتن اسکناس‌ها دور می‌شود. هنوز چند قدمی نرفته که ضابط قضایی و مددکار سازمان بهزیستی به سمتش می‌روند و می‌خواهند سوار ون شود. مرد مدعی می‌شود که از خانواده متوفی است و مأموران اشتباه گرفته‌اند، اما وقتی می‌بیند حنایش رنگی ندارد، می‌گوید که اگر رهایش کنند، پول‌ها را به صاحبان عزا پس می‌دهد و... اما هیچ‌کدام از صحبت‌هایش تأثیری ندارد و سوارش می‌کنند و همانطورکه صورتش را به شیشه ون تکیه داده به نقطه‌ای خیره می‌شود.

تقسیم‌بندی قطعات
در قطعه327، خانواده متوفی پیکر عزیزشان را از آمبولانس بیرون می‌‌آورند و لااله‌الا‌الله‌گویان و گریان او را به سمت خانه ابدی‌اش می‌برند. پسربچه‌ای با گلی در دست اطراف خانواده متوفی می‌چرخد و در نهایت گل را درمقابل مبلغی به یکی می‌فروشد. مددکار که بارها شاهد چنین مواردی بوده، می‌گوید: دزدیدن گل از روی قبرها شگردی برای کسب درآمد این افراد است. متأسفانه برخی متکدیان قطعه‌های بهشت‌زهرا(س) را بین خودشان تقسیم کرده‌اند و فرد دیگری جرأت نزدیک شدن به محدوده حفاظتی‌شان را ندارد. در این میان معتادان هم چند سالی می‌شود که سر و کله‌شان در بهشت‌زهرا(س) پیدا شده و باعث ناامن شدن این مجموعه به‌خصوص در قطعات قدیمی‌تر شده‌اند. آنها حتی به گل‌های پرپرشده هم رحم نمی‌کنند.

محل استقرار پایگاه‌های ساماندهی آسیب‌های اجتماعی در بهشت‌زهرا(س)
قطعه 39
پارکینگ شمالی حرم مطهر امام(ره)

پیگیری درمان در‌راه‌ماندگان
مقصد بعدی اطراف مرقد امام‌خمینی(ره) است؛ ‌جایی‌که چند نفر بی‌خانمان مشاهده شده‌اند. بعد از هماهنگی با حراست، خودروی ون وارد محوطه می‌شود و هنوز چند متر جلوتر نرفته که پیرمردی نشسته روی زمین سرد دیده می‌شود که مگس‌ها احاطه‌اش کرده‌اند. مددکار سازمان بهزیستی جلو می‌رود و با او گپ می‌زند، پیرمرد کاغذی را نشان می‌دهد و می‌گوید که بیمار است و اقوامش در کرمانشاه زندگی می‌کنند. مددکار سازمان بهزیستی به او قول می‌دهد که کارهای درمانش را پیگیری کند و به مرکزی سپرده شود که جای خواب راحت با خورد و خوراک داشته باشد و اینگونه پیرمرد به مرکز انتقال می یابد.

 هدایت بی‌خانمان‌ها به مرکز نگهداری
چند قدم آن طرف‌تر زنی میانسال درحالی‌که کیف بزرگ چهارخانه‌ای در دست دارد روی نیمکت زیر آفتاب بی‌جان پاییز نشسته و نگاهش روی گنبد طلایی‌رنگ است. خانم مددکار جلو می‌رود و با او صحبت می‌کند. پیرزن با مددکار صحبت می‌کند و مدعی می‌شود که دختر، داماد و نوه دارد و بی‌خانمان نیست و شب به خانه‌شان برمی‌گردد، اما وقتی می‌بیند خانم مددکار اصرار به بردنش به داخل ون دارد، رو به ضابط قضایی می‌گوید که در خانه حوصله‌اش سر رفته و به اینجا آمده. مددکار بهزیستی که بارها او را در محوطه دیده، صحبت‌های پیرزن را رد می‌کند و می‌گوید که این خانم بی‌خانمان است و باید به مرکز نگهداری سپرده شود.

ساماندهی افراد در گروه‌های مختلف
ساعت به 2بعدازظهر نزدیک می‌شود. ون‌ها یکی یکی افرادی را که از داخل قطعات بهشت‌زهرا(س) جمع‌آوری کرده‌اند در محل اصلی پیاده می‌کنند تا با اتوبوس به مراکز مربوطه منتقل شوند. 10زن و 19مرد روی صندلی‌های اتوبوس می‌نشینند. 3،2 نفر هم راضی نمی‌شوند وارد اتوبوس شوند و می‌خواهند به هر نحوی شده از بهانه آوردن تا التماس کردن و تعهد کتبی دادن برای برنگشتن به بهشت‌زهرا(س) از محوطه بیرون بروند که موفق نمی‌شوند. بعد از ثبت‌نام، غربالگری اولیه در همین محل انجام می‌شود. مددکاران معتادان متجاهر آقا را به کمپ شفق می‌فرستند و خانم‌ها به مراکز یاورشهر و طراوت ارجاع داده می‌شوند. کودکان‌کار هم بعد از استعلام درصورت نداشتن سرپرست و بی‌خانمان بودن تحویل مددکار بهزیستی می‌شوند تا به مراکز مرتبط فرستاده شوند.

 متکدیان شناخته‌شده
در محدوده بهشت‌زهرا(س) مادر و دختر جوانی زیرآلاچیق نشسته‌اند. دختر هدفون به گوش دارد و مادر درحال نوشیدن شیرکاکائوست. خانم مددکار به همراه ضابط قضایی به سمتش می‌رود. زن می‌گوید تازه از سفر آمده و وسایلش هم در قسمت امانات است و چند ساعت دیگر به خانه‌اش می‌رود، اما مددکار او را خوب می‌شناسد و از او می‌خواهد سوار ون شود، اما زن بهانه می‌تراشد و می‌گوید: می‌خواستم در هتل آفتاب اتاق بگیرم اما چون گران بود تصمیم گرفتم به مهمانپذیرهای میدان راه‌آهن یا 15خرداد بروم، الان هم می‌روم. با صحبت‌های خانم مددکار، زن و دخترش هم سوار ون می‌شوند.

روند ساماندهی
1. گشت‌زنی در محوطه با حضور ماموران یگان حفاظت، مددکار اجتماعی، ضابط قضایی
2. شناسایی افراد آسیب‌دیده
3. هدایت مددجوها به‌خودروهای ون
4. انتقال به مراکز خدماتی بهشت‌زهرا(س)
5. غربالگری
6. انتقال به یاورشهرها و دیگر مراکز مربوط با شهرداری و سازمان بهزیستی

مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی بهشت‌زهرا(س)
 حضور متکدیان
  استقرار معتادان
  کودکان گلفروش و کار
  استقرار بی‌خانمان‌ها اطراف مترو و محوطه حرم امام‌خمینی(ره)