90 سال تحصيل، تدریس و تأليف

گروه جامعه

عصر روز گذشته، مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی همشهری میزبان خیل علاقه‌مندان، شاگردان و دوستداران فقیهی عالم بود. آنها  از شهرهای مختلف آمده بودند تا در مراسم رونمایی کتاب‌مجله آیه همشهری با عنوان «فقیه عارف» که درباره زندگی آیت‌الله علامه عبدالله جوادی‌آملی است، شرکت کنند؛ مراسمی که با حضور 3فرزند علامه، محمد مخبردزفولی مشاور و دستیار رهبر معظم انقلاب، یوسف نوری استاندار مازندران، جمعی از اهالی حوزه علمیه قم و تهران و اهالی فرهنگ برگزار شد.

حجت‌الاسلام مرتضی جوادی‌آملی، رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در این مراسم به بیان نکاتی از ویژگی‌های پدر بزرگوارشان پرداخت و گفت: این کتاب انتخاب مناسبی در رابطه با شخصیت حضرت آقا بود تا گوشه‌ای از شخصیت ایشان بیان شود. بدون تعارف بگویم که نخستین‌بار پشت تریبونی ایستاده‌ام که باید از شخصیت حضرت آقا صحبت کنم. انصافا کار سختی است.
او افزود: من هر شب و روز کنار حضرت آقا هستم؛ ولی هنوز ایشان را نشناخته‌ام. هرچه به ایشان نزدیک می‌شویم این نورانیت را بیشتر حس می‌کنیم. ما در زندگی عالم و شخصیت فرهیخته بسیار دیده‌ایم؛ اما وجود فردی عالم در این سطح کم‌نظیر و حتی بی‌نظیر است.

نظر علامه طباطبایی درباره آینده تفسیر
فرزند آیت‌الله جوادی‌آملی در رابطه با جایگاه ایشان خاطره‌ای از مرحوم علامه طباطبایی ذکر کردند و گفتند: زمانی که از مرحوم علامه طباطبایی سؤال کردند که آینده تفسیر، فلسفه و فقه را چطور مشاهده می‌کنید و از میان شاگردان به چه کسی باور دارید، علامه طباطبایی با همان شرایط بیماری اصرار داشتند که نام حضرت آقا را ببرند. علامه یک چراغ را روشن کردند که هنوز این چراغ نورافشانی می‌کند.
او در ادامه صحبت‌هایش خطاب به حضار گفت: شما با سخنان و فرمایشات حضرت آقا آشنا هستید. بسیاری می‌دانند که ایشان در فضای علمی 3حدیث را بسیار می‌خوانند و مدار زندگی‌شان براساس این 3حدیث است. نخستین حدیث همان حدیث نبوی است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «طَلَبُ العِلمِ فَریضَه عَلی کلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَه»؛ این تای فریضه، تای مبالغه است؛ یعنی خیلی‌خیلی طلب علم واجب است. برخی در اهل تسنن و تشیع کلمه فریضه را در حوزه مسائل فقهی برده‌اند و گفته‌اند که برخی فرائض واجب عینی و کفایی است؛ در حالی که سطح این واجب از واجب کفایی و عینی برتر است. نفس اینکه انسان باید علم‌آموز باشد و باید در هر سطحی به معرفت خود بیفزاید و علم هم بیاموزد، امری است که حضرت آقا همواره بر آن اصرار دارند.

آیت‌الله این حدیث را زیاد می‌خوانند
حجت‌الاسلام جوادی‌آملی به حدیث دوم که چراغ راه پدر است اشاره کرد و گفت: حدیث دیگری که حضرت استاد از آن استفاده می‌کنند، حدیثی است که مرحوم کلینی در کافی شریف ثبت کرده‌است. براساس این حدیث رسول خدا وارد مسجدی شدند و دیدند که عده‌ای دور فردی را گرفته‌اند. رسول‌الله سؤال کردند که داستان چیست؟ آنها عرض کردند که او علامه‌ای است و مردم اطرافش جمع شده‌اند. رسول خدا گفتند علامه یعنی چه؟ آنها پاسخ دادند، کسی است که به علم انساب بسیار آگاهی دارد و از تاریخ گذشته عرب مطلع است. حضرت گفتند که این سلسله دانش‌هایی است که اگر کسی بداند خیلی به نفعش نیست و اگر جاهل هم باشد به او ضرری نمی‌زند. اما علم چیست؟
او افزود: حضرت آقا این بخش از حدیث را زیاد می‌خوانند که علم را در سطح اصلی و بالذات 3امر تشکیل می‌دهند که از آنها به‌عنوان «آیهٌ مُحْکمَهٌ»، «فَرِیضَهٌ عَادِلَهٌ» و «سُنَّهٌ قَائِمَه» یاد می‌شود. در بین مفسران نظرات مختلفی در مورد «آیهٌ مُحْکمَهٌ» وجود دارد. اما نظری که حضرت استاد در شرح حدیث مطرح می‌کنند، این است که «آیهٌ مُحْکمَهٌ» آن‌دسته از علوم هستند که برهانی و مستدل شناخته می‌شوند و انسان می‌تواند با برهان از آنها دفاع و آنها را ارائه کند. این دسته را علوم عقلی می‌دانند. علم کلام، علم فلسفه و حکمت و علم عرفان نظری از منظر استاد به‌عنوان «آیهٌ مُحْکمَهٌ» شناخته شده‌اند.

این حدیث اساس زندگی حضرت آقا است
رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء به تشریح «سُنَّهٌ قَائِمَه» پرداخت و گفت: این سنت شامل آن‌دسته از خلقیات، ‌خصلت‌ها و ملکات راسخ می‌شود که به‌صورت ملکات نفسانی و روحانی در انسان نورافشانی می‌کنند؛ بنابراین تمام آنچه به اخلاق برمی‌گردد، ذیل این سنت مطرح است. «فَرِیضَهٌ عَادِلَهٌ» هم آن‌دسته از احکامی است که بر مبنای عدل، پایدار و در جامعه منتشر شده‌است.
فرزند آیت‌الله جوادی‌آملی در ادامه صحبت‌هایش به حدیث سوم اشاره کرد و توضیح داد: حدیث سومی که حضرت آقا براساس آن زندگی خود را بنا نهاده‌اند، این سخن ارزشمند رسول اکرم(ص) است که فرمودند: «العُلماءُ وَرَثه الأنبِیاء». دوستان روحانی و طلاب در شرح این حدیث جملاتی را از حضرت استاد شنیده‌اند. من ذیل همین حدیث صحبت‌هایی از حضرت آقا ذکر می‌کنم. انبیای الهی به 2جهت، هستی اصالتی و بعثتی خود را تقسیم می‌کردند؛ یک جهت این بود که هرآنچه از جانب خداوند به‌عنوان وحی دریافت می‌کردند، به‌خوبی حفظ و ابلاغ کنند. در جهتی دیگر، خواسته‌ها و نیازهایی که مردم از خدای عالم دارند، به خدا عرض کنند و از حق جواب بگیرند. اینها 2شأنی است که انبیا دارند.

ایشان همه زندگی‌شان را در کرسی تحصیل و تألیف بوده‌اند
او به بیان خاطره‌ای از آخرین نمازجمعه آیت‌الله جوادی‌آملی پرداخت و گفت: حضرت استاد در آخرین نمازجمعه که به قول خودشان غزل خداحافظی بود، گفتند که کار امام‌جمعه این است که بر مبنای این حدیث، مشی زندگی خود را تعیین کند و به‌گونه‌ای مسیر حیات خود را بسازد که همواره به 2بعد توجه کند و سعی کند این 2بخش رسالت را به‌درستی انجام دهد.
رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء تأکید کرد: از آن روزی که خودمان را شناختیم تاکنون که سن مبارک حضرت آقا از 90 هم گذشته است، یک روز و یک لحظه هم نبوده‌است که ایشان از این امر جدا باشند؛ بلکه یا در کرسی تحصیل، تدریس و تألیف بوده‌اند یا در کرسی این بوده‌اند که سخن مردم را به‌درستی و به‌حق منتقل کنند. همواره به هر سؤالی در حوزه‌های مختلف علمی، فلسفی و مسائل ریز جامعه پاسخ می‌دهند.  

تقدیر پدر از شخصیت مادرمان
فرزند آیت‌الله جوادی‌آملی به بیان خاطره‌ای از مادر مرحوم خود پرداخت و گفت: خدا مادرم را غریق رحمت کند که در تمام لحظات با حضرت والد بزرگوار همراهی می‌کردند. حاج‌آقا بعد از رحلت مادر حرف‌هایی گفتند که در زمان حیات مادر این روایت‌ها را نشنیده‌ بودیم. به‌عنوان مثال 4سال بعد از شروع زندگی، حضرت آقا به تهران و قم مهاجرت کردند چون ‌برای ایشان درس و مباحث علمی مهم بود. حضرت آقا این نکته را گفتند که ما می‌فهمیدیم برای چه می‌رویم؛ اما ایشان (همسر حاج‌آقا) حتی یک‌بار به من نگفتند که من اول زندگی با فرزند چطور تنها باشم، حتی یک‌بار هم گله نکردند. این خاطره در ذهن این حکیم می‌ماند؛ زیرا تمام این توفیقات ضمن اینکه مبدأ و منتهایش از جانب پروردگار است، چنین سبک زندگی‌ای نیز مهیا‌کننده قابلیت‌هاست. در آن دوران اینگونه زندگی بسیار سخت بود و طرفین پذیرفتند که برای یک کار بزرگ انفاق و ایثار کنند.
او افزود: وقتی سن بالا می‌رود، خانم به آقا می‌گوید که من زودتر از شما بروم. حاج‌آقا همیشه می‌گفتند که من زودتر بروم؛ اما یک‌بار گفتند که شما زودتر بروید که به‌خاطر من مجلس ترحیم درستی گرفته می‌شود، و شما با عزت از این دنیا رخت برمی‌بندید. ما شاهد بودیم که کل ایران در این عزا در کنار ما حاضر بودند.

80 جلد تفسیر تسنیم 40سال طول کشید
به‌گفته رئیس بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء «شخصیت استاد یک شخصیت وسیع و پردامنه است؛ 80جلد تفسیر تسنیم، آن هم در این عمر که حضرت آقا تمامی تفاسیر قرآن اعم از تفاسیر اهل تشیع و تسنن را دیده‌اند. تفسیر تسنیم عصاره تمام تفاسیر است. یکی از اندیشمندان جهان عرب نزد من آمد و گفت که از آقای جوادی‌آملی گله داریم و هرچه تلاش می‌کنیم مطلب جدیدی بگوییم، ایشان جایی برای فکر نگذاشته است. اگر نظام تمام سرمایه خود را برای تولید چنین اثری می‌گذاشت، جا داشت.»  او افزود: از اول انقلاب پرچم تفسیر موضوعی برافراشته شد و تا هم‌اکنون این تفسیر از تریبون‌های عمومی و رسمی منتشر می‌شود. این یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات و برکات عمر حضرت آقا است. تدوین تفسیر تسنیم 40سال طول کشید و در 2اسفند1403 قرار است از این تفسیر که در جهان اسلام سابقه ندارد، رونمایی شود. آثار دیگر در بعد عرفان هم قابل توجه هستند. فصوص الحکم تحت عنوان «عقلانیت شهود» اکنون در دسترس طلاب و روحانیون داخل و خارج است و به کشورهای قلب اروپا فرستاده می‌شود.

این مرجعیت در  اسلام سابقه ندارد
فرزند آیت‌الله جوادی‌آملی تأکید کرد: مرجعیتی را استاد به صحنه آورد که این مرجعیت تاکنون سابقه نداشته‌است. چشم اسلام به مرجعیتی باز شده است که سابقه ندارد. فقیه عارف یعنی تمام سطح فقه و عرفان را از منظر قرآن و عترت دیدن، که سطحی دیگر است. این کاری سترگ و عظیم است. اکنون مراجع ما به‌دنبال مرجعیتی می‌گردند که میان فقه و عرفان آشتی داشته باشد. حضرت استاد درگاهی شد که این نوع از مرجعیت به صحنه بیاید. امروز جامعه ما به‌حق انتظارش بالا رفته‌است. از دانشگاه و حوزه باید انتظار داشته باشیم که چنین مرجعیتی را ایجاد کنند. امروز جامعه ما به‌شدت به‌دنبال این گونه از مسائل است. اکنون مشتریان این افکار در بیرون بیشتر از داخل هستند؛ دانشمندان، استادان، فضلا و... بیشتر به این نوع از تفکر اسلامی روی آورده‌اند. از کتاب‌مجله آیه به‌دلیل این همت و اصرار برای انتشار این کتاب‌مجله تشکر می‌کنم.