وکیل متخصص در جرائم سایبری از چگونگی طرح شکایت در جرائم اینترنتی می‌گوید
سایه به سایه در تعقیب مجرمان اینستاگرامی
روز به روز به شمار جرائمی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد افزوده می‌شود و در این شرایط است که دادسراهای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای و پلیس فتا پرازدحام‌تر از گذشته شده‌اند و سیل پرونده‌ها به آنجا روان شده است. در این بین جرائمی که در بستر اینستاگرام اتفاق می‌افتد نیز بخش اعظمی از این پرونده‌ها را تشکیل می‌دهد. اما چه جرائمی بیشتر در اینستاگرام اتفاق می‌افتد و اگر در این بستر دچار مشکل شدیم چطور می‌شود شکایت کرد؟ سوما امینی، وکیل پایه یک دادگستری که سال‌هاست در زمینه دعاوی تجاری، ملکی و جرائم سایبری کار کرده و در این حوزه تجربه زیادی دارد به سؤالات همشهری سرنخ در این موارد پاسخ می‌دهد.
مهم‌ترین جرائمی که در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام اتفاق می‌افتد چه جرائمی است؟
در پاسخ به این سؤال می‌شود به موارد خیلی زیادی اشاره کرد اما مزاحمت، کلاهبرداری، سرقت، توهین و فحاشی، تهدید، انتشار تصاویر مستهجن، نشر اکاذیب، فروش وسایل غیرمجاز و... از مهم‌ترین جرائمی هستند که در بستر اینستاگرام به‌صورت گسترده و وسیع اتفاق می‌افتد.
وقوع چنین جرائمی تا حدودی این فضا را ناامن می‌کند. با توجه به اینکه سرورهای اینستاگرام در خارج از کشور قرار دارد و دستگاه قضایی هیچ کنترلی بر آن ندارد چطور می‌شود این فضا را امن کرد؟
یک‌سری از جرائم حتی با درنظر گرفتن تمام جوانب باز هم ممکن است اتفاق بیفتد. مثل تهدید. هرچقدر هم که موارد امنیتی را رعایت کنیم اما ممکن است فردی با شما خصومت شخصی داشته باشد و در دایرکت شما را تهدید به اسیدپاشی، آبروریزی، انتشار فیلم و عکس و... کند. در این موارد مهم‌ترین کار این است که از این موارد تهدیدآمیز اسکرین شات گرفته شود. سعی کنید که با فرد مقابل تعامل داشته باشید و اسم و اطلاعات از او به‌دست آورید. تلاش کنید به جای ترس از او اطلاعات بیشتر پیدا کنید. او را وارد مسیری کنید که بتوانید به اطلاعات بیشتری از او دست پیدا کنید.
جرم دیگری که در بستر اینستاگرام اتفاق می‌افتد سرقت است. به این شکل که داده‌های خصوصی شما را با ترفندهای گوناگون دریافت می‌کنند. این داده‌ها شامل: عکس، فیلم، اطلاعات کارت‌بانکی، پسورد و... است. وقتی چنین اطلاعاتی را در اختیار این افراد قرار می‌دهید می‌توانند سرقت انجام دهند. مهم‌ترین راهکار در این‌باره این است که هیچ‌گونه دسترسی غیرمجازی به افراد مختلف در بستر اینستاگرام ندهید. چراکه با کوچکترین اطلاعاتی که افشا شود، به‌احتمال زیاد برای‌تان مشکل به‌وجود خواهد آمد.
یکی از مهم‌ترین جرائم در این بستر کلاهبرداری است. چه شرایطی فضا را برای کلاهبرداران مهیا می‌کند و مهم‌ترین ترفندهای کلاهبرداران چیست؟
درباره جرائمی مثل کلاهبرداری باید آگاه باشیم. معمولا در بستر اینستاگرام کلاهبرداری زیاد اتفاق می‌افتد. به این شکل که وسیله‌ای برای فروش گذاشته می‌شود و مبلغی به‌عنوان بیعانه دریافت می‌شود اما جنس تحویل داده نمی‌شود. امن‌ترین کار هنگام خرید از آنلاین‌شاپ‌ها و فروشگاه‌هاي مجازی این است که به هیچ عنوان مبلغی را به‌عنوان بیعانه پرداخت نکنید و پرداخت پول را منوط به دریافت جنس کنید. در این حوزه موارد و ترفندهای زیادی وجود دارد. نکته دیگر کلاهبرداری رمزارزی از طریق اینستاگرام است که تبلیغات گسترده‌ای انجام می‌دهند و پول دریافت می‌کنند که حساب رمزارز باز می‌کنند و وعده و وعید می‌دهند اما در نهایت اغلب این وعده‌ها توخالی است. یکی از راه‌هایی که می‌توانیم از پیج اینستاگرامی مطمئن شویم این است که بررسی کنیم این پیج آیا وب‌سایتی هم دارد یا نه. اگر وب‌سایت دارد کنترل کنیم که از امنیت برخوردار است یا نه. ای‌نماد دارد یا نه؟
درصورت وقوع جرم در این شبکه اجتماعی چطور می‌شود شکایت و پیگیری قضایی کرد؟
پیگیری این مسائل بستگی به این دارد که فردی که برای ما مشکل ایجاد می‌کند و مرتکب جرم می‌شود از اکانت فیک و جعلی استفاده می‌کند یا اکانت متعلق به‌خودش است. اگر اکانت جعلی باشد ردیابی آن دشوار است. حتی ممکن است اکانت واقعی باشد و شما هیچ اسکرین شاتی از آن نگرفته باشید و بعدا اکانت را حذف کند. باز هم پیگیری مورد دشوار است. افرادی که در ابعاد گسترده در بستر اینستاگرام کلاهبرداری می‌کنند، معمولا افرادی هستند که بسیار آگاه هستند و همه موارد را می‌سنجند و گاهی هکر هستند و به سختی می‌شود به آنها دسترسی پیدا کرد. اما مجرمانی که در سطح پایین‌تر هستند و کلاهبرداری‌های جزئی‌تری انجام می‌دهند یا جرائم سبک‌تری مرتکب می‌شوند را راحت‌تر می‌شود ردیابی کرد. نکته کلیدی اين است که از مدارک جرم اسکرین‌شات بگیرید که اگر بعد اکانت حذف شد شما داده‌ای برای طرح شکایت داشته باشید.
در قانون برای انواع جرائمی که در اینستاگرام اتفاق می‌افتد چه مجازات‌هایی درنظر گرفته شده است؟
مجازاتی که برای چنین مواردی پیش‌بینی شده بسته به نوع جرمی که اتفاق می‌افتد متفاوت است. قانونگذار برای سرقت، مزاحمت، توهین و فحاشی، انتشار تصاویر مستهجن، تهدید، نشر اکاذیب و... وفق قانون‌های مجازات اسلامی و جرائم رایانه‌ای برای مرتکبان مجازات‌های مخصوص به آن جرم را درنظر گرفته و بزه‌دیدگان می‌توانند شکایت خودشان را پیگیری کنند. یکی از طریق مراجعه به دادسرای رسیدگی به جرائم رایانه‌ای و پلیس فتا و راه دوم مراجعه به سامانه ثنا. اما سریع‌ترین راه مراجعه به دادسرا و پلیس فتا است و دادگاهی که محل سکونت بزه دیده در آنجا واقع شده صالح به رسیدگی به پرونده است. اینکه ما می‌توانیم هر جرمی که در بستر اینستاگرام اتفاق می‌افتد نسبت به آن شکایت داشته باشیم با اینکه بتوانیم آن جرم را اثبات کنیم، دو مقوله جدا از هم هستند. چراکه اثبات این جرائم تا حدودی پیچیده است و دلایل و مستندات مخصوص به‌خودش را می‌خواهد. مثل پرینت حساب بانکی، اطلاعات مربوط به اکانتی که جرم از طریق آن اتفاق افتاده و همه این مسائل می‌تواند کمک کند که جرم را اثبات کنیم. در جرایم رایانه‌ای مهم‌ترین مورد زمان است و نباید زمان را از دست داد چرا که ممکن است یک‌سری از دلایل و مستندات از بین برود.
