چه زندگی شگفت‌انگیزی

ناصر احدی- روزنامه‌نگار

سال 1994سال «شیرشاه» (1) بود، سال «فارست گامپ» (2)، سال «دروغ‌های حقیقی» (3)، سال «سرعت» (7)، سال «ماسک» (8)، سال «خانم داوت‌فایر» (9)، سال «مصاحبه با خون‌آشام» (10)، سال «فهرست شیندلر» (12) و سال «داستان عامه‌پسند» (19). این عددهای داخل پرانتز رتبه هر فیلم در جدول فروش آن سال است. خلاصه که سال 1994سال خیلی فیلم‌ها بود و سال خیلی فیلم‌ها هم نبود. معمولا فیلم‌هایی که در گیشه موفق‌اند، در حافظه بازار و سینما و سینماروها می‌مانند، اما فیلم‌هایی که در گیشه شکست می‌خورند، محکوم به فراموشی‌اند. به وب‌سایت «boxofficemojo» که مراجعه ‌کنید نشان می‌دهد که در سال 1994 در آمریکا 200فیلم اکران شده و خیلی فیلم‌ها در آن سال شکست خورده‌اند یا حتی در گیشه پیروز شده‌اند، اما در گذر زمان فراموش شده‌اند، ولی یک فیلم «فقط» در همان سال شکست خورد و هرچه گذشت، محبوب و محبوب‌تر شد. «رستگاری در شاوشنک» که «رهایی از شاوشنک» هم ترجمه شده، ساخته فرانک دارابونت با بازی تیم رابینز و مورگان فریمن که فیلمی درباره امید و رستگاری است و سال 1994در جدول فروش نودوپنجم شد، آنقدر خوش‌اقبال بود که امسال 30سالگی‌اش را جشن بگیرد. 


«رستگاری در شاوشنک» در زمان اکرانش چه در گیشه و چه در فصل جوایز مورد بی‌توجهی قرار گرفت. دست‌اندرکاران فیلم فکرش را نمی‌کردند فیلمی که با 25میلیون دلار سرمایه ساخته بودند، بدون درنظر گرفتن هزینه‌های تبلیغات و سهم سینماداران، فقط 16میلیون دلار در گیشه بفروشد.
 در شب افتتاحیه فیلم، فرانک دارابونت به همراه یکی از تهیه‌کنندگان کمپانی تولیدکننده، لیز گِلاتزِر به یکی از سینماهای نمایش‌دهنده فیلم می‌روند، اما در کمال تعجب می‌بینند که حتی یک نفر هم برای تماشا نیامده است.
 به‌گفته گلاتزر، این دو موفق می‌شوند 2بلیت جلوی در سینما بفروشند با این قول که اگر خریداران از فیلم خوش‌شان نیامد، کمپانی پول
بلیت‌شان را برمی‌گرداند.‌


«رستگاری در شاوشنک» تنها فیلم تاریخ سینما نیست که به مرور زمان به شهرت و محبوبیت رسید. نمونه مشهور دیگری که در زمان خودش تحویل گرفته نشد، اما سال‌ها بعد دوباره کشف شد «چه زندگی شگفت‌انگیزی» فرانک کاپراست. فیلم کاپرا از رتبه 27جدول پرفروش‌ها در سال 1947بالاتر نیامد. فروش ناامیدکننده فیلم با 6نامزدی ازجمله بهترین فیلم، بهترین بازیگر مرد و بهترین کارگردانی در مراسم اسکار کمی تسکین پیدا کرد، اما تنها یک جایزه اسکار فنی نصیب فیلم شد.‌اما «چه زندگی شگفت‌انگیزی» با پخش مکرر از تلویزیون به شهرت رسید. جالب است که «چه زندگی شگفت‌انگیزی» یکی از فیلم‌های محبوب عمر فرانک دارابونت است. سرنوشت فیلم دارابونت به سرنوشت خود اَندی دوفرین هم شبیه است که مدام در زندگی به در بسته می‌خورد، اما سرانجام به آزادی و رستگاری رسید.

«رستگاری در شاوشنک» چندان فیلم منتقدان نیست؛ فیلم مردمی است که امید، کالایی ارزشمند در زندگی‌شان محسوب می‌شود. می‌گوییم کالا چراکه خیلی‌ها این فیلم را به‌عنوان وسیله‌ای برای بازیابی امید به کسانی که از ادامه دادن و پیش رفتن ناامید شده‌اند
توصیه  می‌کنند.

فیلم اقتباسی است از رمانی به قلم استیون کینگ، نویسنده نامدار داستان‌های وحشت. کتاب کینگ «ریتا هیورث و رستگاری در شاوشنک» نام دارد که داستانش درباره زندانی تحت اذیت و آزاری است که با پناه بردن به رؤ‌یای فیلم‌ها هم به معنای واقعی کلمه و هم به معنای استعاری به رهایی می‌رسد. به‌گفته خود کینگ، کتابش در ژانر «فرار از زندان» بود.

 «رستگاری در شاوشنک» به توصیه برخی
روانشناسان و نویسندگان کتاب‌های موفقیت، به ‌مثابه درمانی کوتاه برای مقابله با حس ناامیدی و شکست تجویز شده است.