رمزگشایی از غیبت تهران در جلسه محکومیت میانمار

وزارت خارجه کشورمان عصر دیروز با ارسال یادداشتی به سازمان ملل اعلام کرد رأیش به قطعنامه محکومیت نسل‌کشی در میانمار مثبت است. این اقدام وزارت خارجه پس از انتشار تصویر نتایج آرای قطعنامه محکومیت اقدامات دولت میانمار علیه مسلمانان روهینگیا  صورت گرفت چون طیف خاصی از کشورها با این قطعنامه مخالفت کرده بودند؛ از چین و روسیه گرفته تا کشور مسلمانی مثل سوریه.

اما آنچه باعث شد در ایران این رأی‌گیری سر و صدا کند، جای خالی ایران در میان کشورهایی بود که با رنگ سبز و قرمز موافقت و مخالفت خود را اعلام کرده یا با رنگ زرد به قطعنامه رأی ممتنع داده بودند. ایران و 37کشور ترجیح دادند در رأی‌گیری قطعنامه کمیته سوم سازمان ملل که بانی آن کشور بدنام عربستان در موضوع حقوق بشر بود، غایب باشند، ۱۰کشور هم رأی منفی و ۲۴کشور رأی ممتنع دادند تا قطعنامه با ۱۲۲رأی مثبت تصویب شود.

کمتر از یک‌ماه قبل همین کمیته قطعنامه‌ای علیه ایران ارائه کرد تا وضعیت حقوق بشر در ایران را محکوم کند. در آن روز برخی کشورها علیه ایران رأی دادند، مثل امارات و عربستان، برخی رأی ممتنع دادند مثل کویت، برخی هم رأی منفی دادند مثل هند، اندونزی، ارمنستان و عراق اما صندلی برخی کشورها مثل ترکیه و میانمار یا آذربایجان هنگام رأی‌گیری خالی بود. میانمار سال 2016هم به این قطعنامه رأی ممتنع داده بود تا مشخص شود این کشور بنای رأی منفی علیه ایران را نداشته است. اما با کشیده‌شدن بحث به فضای مجازی و برخی تحلیل‌های غیرواقع‌بینانه، نمایندگی ایران در سازمان ملل مجبور شد توضیحاتی ارائه دهد. در این بیانیه آمده است: ایران طی سال‌ها و در همه سخنرانی‌های خود کمیته سوم را سیاست‌زده و برای طرح وضعیت‌های کشوری نامناسب برشمرده است.این بیانیه تأکید کرده؛ عدم‌مشارکت در رأی‌گیری صرفا منعکس‌کننده موضع ایران در قبال کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل است و ارتباطی با موضوع قطعنامه‌ای خاص ندارد.

  ایران غیبتش را موجه کرد

ساعاتی بعد از انتشار اخبار غیبت ایران در رای‌گیری درباره میانمار، در اتفاقی کم سابقه وزارت خارجه ایران موضع قبلی خود را اصلاح کرد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه خاطرنشان کرد: عدم‌شرکت کشورمان در رأی‌گیری مربوط به نقض حقوق بشر در میانمار با عنایت به برخی ابعاد فنی و کارشناسی بوده است؛ اما با توجه به مبانی اصولی سیاست خارجی کشور، با ارسال یادداشت رسمی به دبیرخانه سازمان ملل متحد، رأی مثبت ایران به این قطعنامه ثبت شد. قاسمی در توضیح این ملاحظات فنی و کارشناسی گفت: سیاست اصولی ایران مخالفت با طرح وضعیت‌های کشوری در کمیته سوم مجمع بوده است.

علی خرم، کارشناس مسائل بین‌الملل است که چند سالی نماینده ایران در مقر اروپایی سازمان ملل در ژنو بوده، او در مصاحبه با خبرنگار همشهری به تحلیل رأی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل پرداخته است:

جایگاه  و مأموریت کمیته سوم سازمان ملل چیست؟  کمیته سوم که بیشتر بررسی نقش حقوق بشر و حقوق انسان‌ها را بر عهده دارد، چند هفته پیش قطعنامه حقوق بشر ایران در این چارچوب مطرح شد و کشورهایی بودند که علیه ایران و در تأیید قطعنامه رأی دادند، برخی هم غایب بودند یا ممتنع رأی دادند و برخی هم مخالف رأی دادند.قطعنامه‌های این کمیته ممکن است زمانی به نفع ایران باشد زمانی هم به نفع ایران نباشد مثل قضیه فلسطین که ایران اخیرا با قطعنامه آن همراهی کرد، پس منافع کشورها تعیین می‌کند در یک قطعنامه به‌خصوص چه رأیی بدهد.

میانمار اخیرا در جلسه رأی‌گیری علیه ایران شرکت نکرد، آیا غیبت ایران در ازای آن کار بود؟ میانمار قبلا به قطعنامه‌ها علیه ایران نپیوسته و همین یک تعهد متقابل برای ایران به‌وجود آورده بود چون براساس عرف، اگر کشوری در موضوع مترتب با او همراهی کند وقتی نوبت آنها شود رفتار مشابه از این کشور انتظار می‌رود.

برخی غیبت ایران را مغایر با آرمان‌های کشور در حمایت از مسلمانان دانسته‌اند، نظر شما چیست؟ غیبت ایران در این رأی‌گیری به آن معنا نیست که نسبت به مسلمانان روهینگیا بی‌تفاوت باشد چون به‌عنوان نمونه 2‌ماه قبل ایران در مجمع مجالس آسیایی قطعنامه‌ای ارائه داد که در آن ارتش و مسئولان میانمار به‌خصوص خانم سوچی به‌عنوان اقدام در جهت نسل کشی محکوم شده بود و این قطعنامه مورد تأیید قرار گرفت.

پس معتقدید ایران براساس منافع ملی رأی داده است؟ رای کشورها در مجامع بین‌المللی یک بده بستان بوده و طبیعی است که ایران هم آرام‌آرام با فرمول‌بندی رایج در صحنه بین‌المللی خود را همراه می‌کند یعنی با محاسبه اقدام به رأی دادن خواهد کرد.

برخی کشورها به قطعنامه رأی منفی دادند، اگر ایران کمیته دوم را قبول نداشت چرا مثل بقیه کشورها در رأی‌گیری شرکت نکرد؟ اگر شرکت می‌کرد باید رأی می‌داد، رأی مخالف به‌معنای نادیده گرفتن کشتار مسلمانان بود، موافق هم که مغایر با جمع‌بندی کشور بوده و رأی ممتنع هم بی‌تفاوتی کشور را  القا می‌کرد.

معمولا کشورها اگر تمایل به رأی دادن به موضوعی نداشته باشند در جلسه شرکت ‌کرده و موضع خود را اعلام می‌کنند! بله، اگر زمان کافی وجود داشته باشد بهتر است نماینده کشور در جلسه حضور یابد و اعلام کند ما درباره اصل موضوع مخالفتی نداریم اما سازوکار را قبول نداریم و به همین دلیل در رأی‌گیری شرکت نمی‌کنیم. به این ترتیب هم موضع کشور اعلام شده و هم ملاحظه کشور برای مشارکت نکردن در رأی‌گیری شفاف شده است.