مسگری در مسیر احیا

مریم جباری| اراک- خبرنگار:

 بعد از گذشت قرن‌ها هنوز صدای چکش مسگرها در بازار اراک و تفرش به گوش می‌رسد؛ هنر و صنعتی که نزد ایرانیان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به خاطر خواص درمانی این فلز سرخ، مس و مسگری هنوز در اراک و تفرش رونق دارد. 
«مرتضی سالی» یکی از هنرمندان اراکی است که در زمینه مس چکشی فعالیت می‌کند. او و پدرش به نوعی احیاکننده هنر مسگری بعد از یک دوره فراموشی،‌ در این شهر هستند. او مانند اکثر مسگرهای اراک و تفرش این هنر را از اجدادش به یادگار دارد. با این هنرمند درباره هنر مسگری و مشکلات و مسائلی که در این عرصه هنری وجود دارد به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید. 


چه مدت است در این عرصه فعالیت دارید؟

متولد سال 1344 هستم و با توجه به اینکه پدربزرگ، پدرم و عموهای من در این زمینه فعالیت داشته‌اند، من نیز از سنین نوجوانی در کارگاه مسگری حضور داشتم و از صدای چکش‌کاری روی مس لذت بسیار زیادی می‌بردم. این هنر در خانواده ما یک هنر بسیار ارزشمند و یا بهتر بگویم موروثی است که هم‌اکنون نیز مورد علاقه اقوام و تعداد زیادی از افراد در فامیل قرار گرفته و آنها در این زمینه مشغول به فعالیت هستند.
این نکته که مسگری جزو یکی از رشته‌های مادر در هنرهای دستی با فلز است، جالب به نظر می‌رسد. ماندگاری این هنر در استان بدون شک نتیجه تلاش و زحماتی است که پدرم و شاگردانش در این حوزه کشیده‌اند.

در مورد پدرتان و اینکه این هنر را چگونه آموخته، بگویید.

پدرم این هنر را نزد پیشکسوتان مسگری در بازار اراک آموخت و در 16 سالگی به درجه استادی رسید. میزان مهارت او در این هنر به شکلی است آثار مسگری او جزو آثار نمونه و بی‌نظیر در کشور به حساب می‌آیند. پدرم در زمینه ساخت ابزار و تجهیزات مسگری نیز دارای تبحر بود، البته ساخت این ابزار کار بسیار سخت و دشواری است و او با تمامی ریزه‌کاری‌های ساخت این ابزار آشنایی کامل داشت.

امروزه صدای چکش‏ مسگران در بازار اراک کمتر از گذشته به گوش می‌رسد. دلیل این اتفاق چیست؟

بعد از پیشرفت تکنولوژی و ورود بیگانه‌ها در جنگ جهانی دوم به ایران، ظروف جدید و ملامین وارد زندگی مردم شد و ظروف مسی که دارای کاربردهای بسیار گسترده‌ای بود به نوعی فراموش شد، اما با این حال هنوز هم خانواده‌هایی در اراک هستند که ارزش ظروف مسی را می‌دانند و از این ظروف در منازل خود استفاده می‌کنند و حتی در مورد وسایل تزیینی، ظروف مسی را نسبت به سایر ظروف در اولویت قرار می‌دهند. خوشبختانه تعداد این خانواده‌ها هر روز بیشتر می‌شود.

آیا در زمینه مسگری توانسته‌اید، کارآفرینی داشته باشید؟

من کارگاهی در خیرآباد دارم و قرار بود در این کارگاه هنر مسگری را گسترش دهم، اما به دلیل مشکلات موجود در بخش تامین مواد اولیه، کارگاهم تعطیل شد. هم‌اکنون با یک دهم توان در مغازه‌ای که دارم مشغول به فعالیت هستم تا فقط بتوانم زندگی‌ام را تامین کنم. در کارگاهم حدود 60 کارگر فعالیت داشتند که بعد از مشکلات اقتصادی ایجاد شده مجبور به تسویه با تمامی کارگران شدم.

مگر مواد اولیه مسگری در داخل کشور تأمین نمی‌شود؟

ایران بعد از شیلی بیشترین تولیدات مسی را به خود اختصاص داده و مرکزی به عنوان یکی از مهم‌ترین استان‌های کشور در زمینه مسگری فعالیت دارد. مواد اولیه تولیدات مسی در داخل کشور و از سرچشمه تأمین می‌شود، اما با این حال در زمینه تأمین مواد اولیه مشکلات بسیار جدی وجود دارد و قیمت مس هر روز بالاتر می‌رود.

آیا از شما به عنوان یک هنرمند فعال در زمینه مسگری حمایت شده است؟

سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی چندین بار مرا برای دریافت تسهیلات به بانک معرفی کرده که با توجه به شرایط بانک‌ها من از دریافت تسهیلات صرف نظر کردم. تسهیلات به افرادی تعلق می‌گیرد که هیچ مشکلی ندارند و در واقع سرمایه‌دار هستند. البته من نیز زمانی که شروع به فعالیت کردم هم سرمایه داشتم و هم توان مدیریتی، اما هم‌اکنون به دلیل مشکلات اقتصادی کشور دیگر انگیزه‌ای برای من باقی نمانده است. 

آیا تاکنون در نمایشگاهی شرکت داشته‌اید؟

من علاقه زیادی به شرکت در نمایشگاه ندارم، اما تا کنون در نمایشگاه‌هایی که در کویت، امارات و تبریز برگزار شده شرکت کرده‌ام و توانسته‌ام در این 3 نمایشگاه جوایزی را نیز کسب کنم. نمایشگاه‌ها باید منجر به معرفی این هنر به مردم شوند و مردم با توجه به خاصیت درمانی که در مس وجود دارد ترغیب به خرید ظروف مسی شوند. در غیر این صورت حضور در این نمایشگاه‌ها بی‌فایده است.

محصولات تولیدی خود را بیشتر در کجا به فروش می‌رسانید؟

تاکنون توانسته‌ام در زمینه صادرات قلم‌زنی بر روی مس فعالیت کنم و با استقبال خوبی هم مواجه شده‌ام. آثار مسی را علاوه بر داخل کشور به کویت، امارات، آمریکا و آلمان نیز صادر کرده‌ام که این بیان‌کننده اهمیت آثار مسی و قدمت‌دار بودن این هنر اصیل ایرانی است.

چه برنامه‌ای برای آینده کاری خود دارید؟

در صورتی که ثبات اقتصادی ایجاد شود، مجددا کارگاه خود را در خیر‌آباد فعال خواهم کرد، اما تا آن زمان فقط به صورت جزئی کار می‌کنم.


مشکلات مسگرها

در کشور در زمینه تولید مس مشکلی نداریم و نیازی هم به واردات مس وجود ندارد، اما تهیه مواد اولیه اصلی‌ترین مشکل ماست. مشکلات اقتصادی سبب شده که تولیدکننده، مس را صادر کند تا از طریق صادرات با توجه به قیمت 8 هزار تومانی دلار سود بیشتری ببرد، بنابراین فردی مانند من که در زمینه مسگری فعالیت می‌کند، نمی‌تواند برای کارش مس تهیه کند و با چالش و مشکل مواجه می‌شود.