جهان
آسیب به طبیعت و فرونشست در شهر‌ها
چگونه پایین رفتن سطح زمین زندگی شهری را تهدید می‌کند
محمد سرابی-روزنامه‌نگار
مشکل فرونشست خاک بسیاری از کلانشهر‌های ایران و جهان را تهدید می‌کند و دلیل آن عموما بهر‌ه‌برداری نادرست از منابع طبیعی و تخریب محیط‌زیست است که اکنون در کشور‌های مختلف تبدیل به بحران شده است.
برزیل
تونل‌های نمک ریزش کردند
بعد از 50سال، تونل‌هایی که زمانی معدن استخراج نمک بودند خراب شدند و ساختمانهای شهر ماسیو در برزیل به‌دلیل فرونشست زمین در حال ترک خوردن هستند. این اتفاق به شکل یک زلزله ناگهانی رخ نداد بلکه ابتدا ترک‌های کوچکی در دیوار‌ها بروز کرد و سپس ترک‌ها بزرگ‌تر شدند و پی تعداد زیادی از ساختمانهای مسکونی شکاف خورد. شرکت پتروشیمی براسکم که مالک معادن نمک است با شهرداری ماسیو توافق کرده تا به مالکان غرامت پرداخت کند اما صاحبان خانه‌ها می‌گویند که میزان این غرامت خیلی کمتر از خسارت فرونشست زمین است. بعد از اینکه گزارش سازمان زمین‌شناسی برزیل منتشر شد، شهرداری 5محله شهر را غیرقابل سکونت اعلام کرد. مردم که متوجه بحران شده بودند مهاجرت کردند و محله‌ها متروک شدند. نزدیک 60هزار نفر از جمعیت این شهر ساحلی در مناطقی زندگی می‌کنند که روی معادن نمک قدیمی ساخته شده است.
ساختمان‌هایی که بیمه نمی‌شوند
شهرداری این شهر یک میلیون نفری به‌دنبال راهی برای احیای جمعیت است اما محله‌ها ایمنی کافی ندارند. بدتر اینکه شرکت‌های بیمه وقتی مشاهده کنند که در یک خیابان فرونشست ناشی از ریزش معدن نمک بروز کرده است، هیچ ساختمانی تا فاصله یک کیلومتری آن را بیمه نمی‌کنند.بزرگ‌ترین حادثه پاییز سال 2023در محله موناژ این شهر رخ داد که قسمتی از خیابان ناگهان 2متر فروریخت. اخطار قبلی شهرداری و تخلیه ساختمان‌ها باعث شد که کسی کشته نشود اما این اتفاق باعث ترس بقیه ساکنان شهر شد.
مکزیک
رودخانه‌ها نابود شدند؛ زمین پایین رفت
فرونشست در بعضی از خیابان‌های مکزیکوسیتی با چشم قابل مشاهده است و گفته می‌شود که به باند فرودگاه شهر هم رسیده است.کلیسای جامع شهر که یکی از مشهورترین ساختمانهای تاریخی این کشور و محل بازدید گردشگران است دچار فرونشست و آسیب شده است. دلیل ریزش خاک در نقاط مختلف مکزیکوسیتی برداشت بیش از حد و طولانی‌مدت آب از منابع زیرزمینی این شهر است. قسمت‌هایی از این شهر سال گذشته تا 40سانتی‌متر هم فرونشست کرده‌اند. افزایش جمعیت و برداشت آب از 500سال قبل شروع شده است و نمی‌شود شخص یا دوره تاریخی خاصی را به‌عنوان مقصر آن اعلام کرد اما فرونشست خاک از چند دهه قبل خود را نشان داد. قبلا در نقاط مختلف شهر رودخانه‌های فصلی وجود داشتند ولی حدود 60سال قبل این رودخانه‌ها در جریان ساخت‌وساز شهری از بین رفتند. در بستر بعضی از رودخانه‌های فصلی لوله‌های سیمانی نصب شد و روی آن را خاکریزی و آسفالت کردند.
قطعی مکرر آب
شهرداری از مدتی قبل آب مورد نیاز ساکنان را با هزینه زیاد پمپاژ و از جای دیگری تامین می‌کند. شبکه آب آشامیدنی قدیمی شکسته و حدود 40درصد آن نشتی دارد. جمعیت شهر که نزدیک نیم قرن قبل فقط چند میلیون نفر بود حالا بیشتر از 20میلیون نفر است و به زیرساخت‌های شهر فشار وارد می‌کند. شهرداری تانکر‌های توزیع آب آشامیدنی را به محله‌هایی می‌فرستد که با قطعی مکرر آب روبه‌رو هستند.
اندونزی
موج شکن‌ها فرو ریخت؛سیل آمد
اندونزی چند ماه قبل پایتخت خود را از جاکارتا به نوسانتارا انتقال داد. در کنار همه مشکلات جاکارتا، فرونشست زمین آنقدر در این شهر سرعت گرفته است که میزان آن هر سال به 30سانتی‌متر هم می‌رسد. گودی‌هایی که در نقاط مختلف شهر ایجاد شده مستعد آب‌گرفتگی در فصل باران هستند و اگر فرونشست همینطور ادامه پیدا کند در سال‌های آینده نیمی از شهر در خطر سیل و هجوم آب دریا قرار می‌گیرد. جاکارتا روی رسوبات رودخانه‌ای ساخته شده است و شهرداری این شهر سعی می‌کند نظم طبیعی این منطقه را با لایروبی دائمی رودخانه‌ها، ایجاد سیل‌بند‌های بتنی بزرگ و نوسازی محله‌های فرسوده و زاغه‌نشین برقرار کند. جاکارتا شهر پیشرفته‌ای با تعداد زیادی آسمانخراش است اما شبکه آب آشامیدنی آن در محله‌های فقیرنشین ناقص مانده است و ساکنان از چاه‌های شخصی و غیرمجاز آب برداشت می‌کنند. شهرداری از شرکت‌های خصوصی دعوت کرده که آبرسانی به واحد‌های مسکونی در کنار قطع برداشت آب از چاه‌های زیرزمینی را انجام دهند.
ساخت موج‌شکن
محله موآرا‌بارو در شمال شهر بیشترین میزان فرونشست را دارد. با پایین رفتن سطح زمین، آب دریا به این محله نفوذ کرده است اما بعضی از دیوار‌های بتنی هنوز پابرجا هستند. دیوار موج شکن که برای محافظت از این محله در مقابل امواج دریا ساخته شده بود در سال 2007فروریخت و سیل محله را پر کرد. سال 2020سیل بعدی آمد و حالا دیگر امیدی به احیای ساختمانهای این محله نیست.
