مزایای پلیس علمی

محمدرضا گیوکی؛ حقوقدان

نقش پلیس در پرونده‌های قضایی به‌عنوان ضابط از اهمیت زیادی برخوردار است. مأموران پلیس به نوعی چشم و گوش دستگاه قضایی هستند و در مسائل مختلف به‌خصوص در کشف جرم نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال در سال‌های دور در پرونده‌های جنایی تحقیقات به شکلی سنتی انجام می‌شد و معمولا
 اقرارمحور بود. همین که متهم اقرار به جرمی می‌کرد پرونده تمام‌شده تلقی می‌شد. اما این روزها به لطف پیشرفت، توسعه و استفاده روزافزون از تکنولوژی، پلیس علمی شکل گرفته و شاید نیاز چندانی به اعتراف متهم نباشد. چرا که مأموران پیش از آنکه او بخواهد اعتراف کند از راه‌های علمی، شواهد و مدارک محکم و غیرقابل کتمانی علیه او جمع‌آوری می‌کنند و او را در تنگنای اطلاعاتی قرار می‌دهند. هرچند اقرار نیز یکی از ادله مهم اثبات جرم است؛ اما اگر مقام قضایی شبهه‌ای در اقرار متهم تشخیص دهد ممکن است از اعتبار آن کاسته و یا حتی بی‌اعتبار شود و مقام قضایی می‌تواند چنین اقرار شبهه‌ناکی را نپذیرد. شواهدی که از راه‌های علمی به‌دست می‌آید، نظیر: کشف اثر انگشت، لکه خون، تصاویر دوربین‌های مداربسته، اطلاعات گوشی موبایل و... به‌مراتب از ده‌ها اقرار برای مقام قضایی معتبرتر هستند؛ چرا که از چنین مدارک و شواهد محکم و مستدلی راه‌گریزی وجود ندارد و متهمان با کمک پلیس علمی راه گریزشان محدود می‌شود. از این موارد به‌عنوان ادله نوین کشف جرم یاد می‌شود.
اما در این زمینه از منظر حقوقی نکته مهمی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد: در قانون ادله اثباتی محدود و محصور است. مثلا اقرار یک دلیل است. شهادت دلیل دیگر و... سؤال این است که آیا صدای ضبط شده یک شخص دلیل است یا نه؟ در پاسخ باید گفت چنین مواردی دلیل تلقی نمی‌شود اما اَماراتی (نشانه‌هایی که در حد دلیل نیست اما جمع آنها به قاضی کمک می‌کند) هستند که مقام قضایی را به نتیجه و دلیل می‌رساند که آن دلیل علم قاضی است. این علم قاضی را به یقین می‌رساند که جرمی اتفاق افتاده یا خیر. علم قاضی زمانی معتبر است که منشأ علم مشخص شود. پلیس علمی در چنین مواقعی است که خودش را نشان می‌دهد و اهمیت آن معلوم می‌شود. پلیس علمی می‌تواند منشأ علم قاضی باشد. در سایر موارد نیز پلیس علمی می‌تواند بن‌بست‌ها را شکسته و راهگشا باشد. هرچند علم وتکنولوژی دائم در حال پیشرفت و توسعه است و باید پلیس دائم به‌روز شود اما از سوی دیگر باید قدر داشته‌های‌ پلیس خدمتگزار را نیز دانست.