شهرت پرتقالی

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

ماه مهر و آبان حاشیه جاده‌هایی مانند «بالاتجن» و «نظامی» شهرستان قائم‌شهر، حسابی شلوغ است. با عبور از این جاده‌ها،  بسیاری از کارگرانی را می‌بینید که مشغول کار هستند؛ چیدن پرتقال و نارنگی. جعبه‌های مرکباتی که از این منطقه سرریز می‌شود، توسط خودروهای باربری به نقاط مختلف کشور و همچنین برخی کشورهای همسایه صادر می‌شود. نه‌تنها بخش قابل توجهی از تولیدات مرکبات در مازندران یعنی حدود یک‌ششم کل تولید آن متعلق به قائمشهر است، بلکه این شهرستان در کشور هم قطب تولید مرکبات محسوب می‌شود.

چرا قائم‌شهر قطب است؟
آمارها نشان می‌دهد سطح زیرکشت مرکبات دنیا 11میلیون هکتار، سطح زیرکشت مرکبات ایران 300هزار هکتار و سطح زیرکشت مرکبات مازندران 120 هزار هکتار است که سهم قائم‌شهر از این آمار، 15هزار هکتار می‌شود. مازندران‌ با تولید بیش از 3 میلیون ‌و500 هزار تن در سال بیش از 52 درصد نیاز بازار داخل را تامین می‌کند و سهم قائم‌شهر از این تولید، سالانه بیشتر از 400هزار تن مرکبات است.
از سطح زیرکشت شهرستان قائم‌شهر حدود ۱۱هزار و۵۰۰ هکتار پرتقال و 3500هکتار نارنگی است. آمارها نشان می‌دهد متوسط عملکرد تولید پرتقال در باغات این شهرستان ۲۳تن در هکتار و نارنگی ۲۷تن است و این شهرستان در عرصه صادرات مرکبات به کشورهای دیگر، رتبه اول مازندران را هم در اختیار دارد؛ به‌طوری که سال گذشته بیش از 4هزار تن از مرکبات این شهرستان به خارج از کشور صادر شد.
بیش از 25رقم مرکبات شامل انواع پرتقال تامسون، ناول، ناولینا، مورو، سانگین، بیروتی، پرتقال خونی کاراکارا، پرتقال  خونی تاراکو، پرتقال خونی موزی، سلطان مرکبات یا گریپ فروت، لیموشیرین و لیموترش و ارقام نارنگی مانند کلمانتین (یافا)، نارنگی زودرس، محلی، انشو و نارنگی پیج، بالنگ، نارنج و ... در قائمشهر تولید می‌شوند و پیش‌بینی شده است که میزان تولیدات مرکبات قائمشهر در سال1403 رکورد بزند.

مازندران، رتبه اول در میان استان‌ها
بیشتر از 52درصد از تولید مرکبات کشور متعلق به استان مازندران است، اما چطور شد که مازندران به قطب مرکبات کشور تبدیل شد؟ به ‌گفته معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران، چند دهه است که در مازندران تولید مرکبات انجام می‌شود و طی دهه‌ها، توسعه پیدا کرده است.
آن‌طور که هادی باقری به همشهری توضیح می‌دهد، مراکز تحقیقاتی در این حوزه موجب شده است اقدامات بسیاری خوبی در زمینه تولید مرکبات به‌ویژه توسعه ارقام جدید، با بهره‌وری بیشتر انجام شود و کم‌کم ارقام مناسب با شرایط اقلیمی استان به باغداران معرفی و عوارض و آفت‌ها به حداقل برسد. او با بیان اینکه فصل برداشت مرکبات با نارنگی پیش‌رس آغاز می‌شود، می‌گوید: «اوایل آبان به استقبال برداشت انواع پرتقال و بعد از آن به استقبال رقم عمده مرکبات استان یعنی پرتقال تامسون می‌رویم.»  معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تأکید بر اینکه بعد از برنج، مرکبات مازندران دومین محصول مهم اقتصادی و منبع درآمد در استان محسوب می‌شود، می‌افزاید:‌ «ظرفیت انبارداری محصولات کشاورزی مازندران هم بر همین مبنا با توسعه سردخانه‌ها از 800 هزار تن به یک‌میلیون ‌و500هزار تن افزایش یافته است.»  به ‌گفته باقری، گردش مالی مرکبات استان بیش از 50هزار میلیارد تومان است و این خود نشان می‌دهد مسئولان باید توجه بیشتری به تولیدات گیاهی مازندران داشته باشند و بودجه مناسبی را به استان تخصیص دهند؛ هم در جهت توسعه گلخانه‌های عاری از ویروس و هم در زمینه مبارزه با آفات.

اوضاع مناسب امسال و صادرات

به‌ گفته معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران، اوضاع مرکبات سال1403 در مازندران بسیار خوب است. هادی باقری به همشهری می‌گوید که باغداران توانسته‌اند باغ‌های خود را توسعه دهند و امیدوارند امسال با یک قیمت منطقی که ضامن سود کشاورز و باغدار باشد و کرامت مصرف‌کننده هم حفظ شود، محصولات خود را عرضه کنند. او با بیان اینکه نرخ صادرات از مبدأ مازندران در سال1403 افزایش 12درصدی داشته است هم تأکید می‌کند که تا این لحظه، قیمت محصولات باغی و مرکبات به ‌اصطلاح سر درخت، قیمت مناسبی دارد.

مازندران‌ با تولید بیش از 3 میلیون ‌و500 هزار تن در سال بیش از 52 درصد نیاز بازار داخل را تامین می‌کند و سهم قائم‌شهر از این تولید، سالانه بیشتر از 400هزار تن مرکبات است

روستای «آب‌توت» و مهاجرت معکوس
روستای «آب توت» در کهگیلویه و بویراحمد یکی از قطب‌های مهم تولید مرکبات است.
 این روستا در شهرستان گچساران قرار دارد و هر سال در فصل پاییز و زمستان از بیش از ۱۲۴هکتار از باغستان‌های این روستا محصول برداشت می‌شود. پرتقال و نارنگی دو محصول اصلی این روستا هستند و جالب اینکه، ایجاد باغ‌های مرکبات در روستای آب‌توت و درآمد خوب حاصل از آن، منجر به مهاجرت معکوس ساکنان قدیمی آن از ابتدای دهه1390 شده است. در فصل برداشت میوه بیش از ۱۲۰نفر از ساکنان روستاهای همجوار در روستای آب توت به ‌مدت 4‌ماه مشغول کار می‌شوند.

«قیر وکارزین»، بزرگ‌ترین تولیدکننده لیموترش
شهرستان «قیر و کارزین» در استان فارس با توجه به شرایط اقلیمی منحصر به‌‌فرد، بزرگ‌ترین تولیدکننده لیموشیرین و لیموترش کشور است؛ به‌طوری‌که باغداران این شهرستان سالانه 43درصد لیموشیرین و 25درصد لیموترش مصرفی کشور را تامین می‌‌کنند. محصول برداشت شده از این شهرستان برای مصرف داخلی به کشورهای دیگر نظیر روسیه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس صادر می‌شود. برداشت این محصول توانسته اشتغال‌زایی فصلی برای ۲۰هزار نفر فراهم کند و باعث رونق اقتصادی و معیشت مردم در این شهرستان شود. در شهرستان قیر وکارزین از هر هکتار به‌طور متوسط ۳۸تن لیمو برداشت می‌شود که با توجه به سطح کشت، این رقم در مجموع سالانه به ۱۷۱هزار تن می‌‌رسد.  

روستای «صنم حاجی‌کلا»
اهالی روستای «صنم حاجی‌کلا» استان مازندران اغلب به باغداری مشغول هستند. در این روستا که قطب تولید مرکبات قائمشهر محسوب می‌شود و در ۱۵کیلومتری جنوب غربی شهرستان قائمشهر واقع شده، کشاورزی (باغداری و شالیکاری) جایگاه ویژه‌ای دارد. البته باغداری از میان این دو مهم‌تر و به‌قولی با‌صرفه‌تر است. این روستا دارای باغداران نمونه در سطح شهرستان استان است. بیشتر محصول آنها مرکبات مانند تامسون، تامسون خونی، نارنگی، پرتقال و لیمو‌ترش است. البته برخی نیز از زمین‌های خود انواع کیوی، توت‌فرنگی، نخود و لوبیا، گوجه فرنگی و حتی گیلاس و آلبالو و سیتی نیز برداشت می‌کنند که در مقایسه با مرکبات بسیار اندک است.