خانه‌های زیبایی که یزدی‌ها ساختند
یزدی‌ها
رونق شغل معماری، بنایی، شعربافی و حفر قنات
***
حضور اقوام یزدی در تهران بسیار بااهمیت بود. آنها نه‌تنها در حفر قنات حرف اول را می‌زدند بلکه در معماری نیز صاحب سبک و کارآمد بودند. داریوش شهبازی، تهران‌پژوه، دراین‌باره می‌گوید: «تهران تا قبل از دوره ناصری جذابیت اقتصادی چندانی نداشت. از بسیاری از شهرهای ایران کوچک‌تر بود. تهران از دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه یکباره به مرکزیت مهم آموزشی و اقتصادی تبدیل شد و استقرار شاه و مقامات سیاسی در پایتخت هم به این اهمیت می‌افزود. به همین‌خاطر استادان زیادی از مکتب‌های مختلف فلسفه، موسیقی، نقاشی، فقه و... راهی تهران شدند. همین امر به جاذبه تهران کمک کرد. درنتیجه مردمانی از اقوام مختلف به بهانه تحصیل یا کسب‌وکار راهی پایتخت شدند. هر فردی اگر در صنفی فعال می‌شد اقوام و هم‌ولایتی خودش را می‌آورد. اقوام مختلف براساس توانایی و تبحری که در شغل و صنعت داشتند کار خود را در تهران توسعه می‌دادند. برای مثال، یزدی‌ها در حفر قنات حرف اول را می‌زدند. در معماری دوره قاجار حضور یزدی‌ها نمایان است. در دوره پهلوی نیز ما شاهد توسعه برخی از محله‌ها به‌دست یزدی‌ها بودیم؛ مثل محله گیشا، شهرآرا و آریاشهر (صادقیه امروزی).»
یزدی‌ها معماران و بناهای زبردستی بودند. هنر آنها چه در کالبد بیرونی و بنا و چه در تزئینات داخلی خانه‌ها زبانزد بود.
دکتر ابوالحسن میرعمادی، استاد پیشکسوت معماری و یکی از مهمانان نشست معماری تهران در مؤسسه تهران‌پژوهی همشهری، دراین‌باره می‌گوید: «بهترین خانه‌های تهران برای دوره قاجار بود که اغلب به‌دست معماران یزدی ساخته شد.»
نصرالله حدادی، تهران‌پژوه، نیز درباره هنر شعربافی یزدی‌ها در تهران می‌گوید: « یزدی‌ها هنر شعربافی را هم به تهران آوردند. در دهه ۴۰ صدها شعرباف و جاجیم‌باف یزدی در محدوده بریانک تهران و خیابان گلستانه مشغول کار بودند.»
یکی از محله‌های معروفی که به‌دست یزدی‌ها ساخته شد در منطقه ۲ در حوالی کارخانه برق آلستوم است؛ محله‌ای که درگذشته به «60 دستگاه یزدی‌ها» هم معروف بود. دلیل این نامگذاری ۶۰ دستگاه کاشانه‌ای بود که توسط یزدی‌هایی که به این محله مهاجرت کرده بودند ساخته شده بود؛ خانه‌هایی که معماری سبک یزدی در آنها مشهود بود. متأسفانه دیگر اثری از آن خانه‌ها نیست و ساختمان‌های نوساز به‌جایشان قد علم کرده‌اند. زهرا جوکار هاشمی از یزدی‌های ساکن تهران می‌گوید: «حفر قنات، بنایی و شیرینی‌پ‍زی ازجمله مشاغلی بود که اکثر یزدی‌ها در آن مشغول بودند. محله باغ فیض و پ‍ونک نیز ازجمله محله‌هایی است که یزدی‌های بسیاری آنجا ساکن هستند. معمولاً یزدی‌ها عادت داشتند هرجایی که ساکن می‌شدند به‌طور گروهی در کنار هم خانه می‌ساختند و آنجا را آباد می‌کردند.»
در همینه زمینه :
