مسیر حقوقی شکایت از آمریکا

پوریا عسگری | عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی:

دلیل شکایت جدید ایران از ایالات متحده به لاهه نقض تعهدات آمریکا درخصوص قطعنامه2231 شورای امنیت  سازمان ملل متحد، نقض تعهدات تجاری این کشور در قبال ایران و تحریم‌های ظالمانه‌ای است که با دستور رئیس‌جمهور آمریکا قرار است در 2بازه زمانی عملیاتی شود و ایران را به قبل از برجام بازگرداند. در این رابطه لازم است به چند نکته اشاره کنیم.

مهم است که ما بگوییم آمریکا برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و 1+5 و همچنین قطعنامه الزام‌آور 2231 را نقض کرده است. اگر ما بگوییم آمریکا از برجام خارج شده است، گویا در پیش‌فرضمان این موضوع را لحاظ کرده‌ایم  که «ایالات متحده این حق را داشته است که در برجام بماند و یا نماند و حالا حق خروج را انتخاب کرده است» درحالی‌که این صحیح نیست. آمریکا چه برمبنای سند برجام و چه برمبنای لازم‌الاجرابودن قطعنامه2231 باید از مفاد برجام تبعیت کرده و حقوق ایران را رعایت می‌کرد و حالا این اقدام را نکرده است.

 ایالات متحده با نقض برجام از همان ابتدا اعلام کرد که در یک برنامه زمانبندی شده 3ماهه و 6ماهه تحریم‌هایی که برداشته شده بود را برمی‌گرداند. در واقع آمریکا بر این باور است که ما را به قبل از برجام برمی‌گرداند. به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران دادخواستی را تنظیم و به لاهه تقدیم کرده است. مبنای حقوقی این شکایت ایران براساس برجام نیست بلکه براساس عهدنامه مودت میان 2کشور است که مربوط به سال1334 می‌شود. این عهدنامه بین 2 طرف باید رعایت شود. 2کشور براساس این عهدنامه تعهد کرده‌اند که برای روابط اقتصادی یکدیگر و همکاری تجاری مانع‌تراشی نداشته باشند. ایالات متحده با اقدامات خود بندهای مختلف این عهدنامه را نقض کرده است. شکایت ایران از آمریکا براساس این عهدنامه است نه براساس برجام.

دعوای ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری روند خود را دارد. ابتدا دادخواستی تنظیم می‌شود و سپس به دبیرخانه دیوان ارائه می‌شود. آنجا که ثبت شد تبادل لوایح بین 2طرف صورت می‌گیرد.

فرایند تبادل لوایح به این صورت است که ابتدا ایران در لایحه تقدیمی خود ابراز می‌کند که آمریکا چه مواردی را نقض کرده است و در قبال آن چه ادعایی داریم. به‌طور مثال، می‌توانیم لغو همه تحریم‌ها و ادعای خسارت داشته باشیم. در مقابل هم آمریکا لایحه دفاعی خود را تقدیم دیوان می‌کند و نهایتا این دیوان بین‌المللی دادگستری است که رأی صادر می‌کند و باید منتظر آن ماند.

براساس برجام هم ما مکانیسم‌های اعتراضی خود را داشته‌ایم و آن را پیگیری کرده‌ایم.

ایران در تلاش است که صدای اعتراضمان به شورای امنیت برسد. با توجه به مبنایی که رهبری انقلاب هم پیگیری کرده‌اند، اروپا باید یک قطعنامه علیه نقض آمریکا صادر کند. درست است که ایالات متحده در شورای امنیت حق وتو دارد  اما خود طرح این موضوع یک موفقیت سیاسی و دیپلماتیک برای ایران خواهد بود.