اطفائیه به‌جای گورستان
موضوع: نخستین ایستگاه رسمی آتش‌نشانی تهران
موقعیت: میدان حسنآباد
***
تندیس «بردشیر» که به‌عنوان نمادی از جانفشانی و فداکاری آتش‌نشانان شهید در حادثه پلاسکو مقابل ایستگاه آتش‌نشانی حسنآباد نصب شده، برازنده نخستین ایستگاه رسمی آتش‌نشانی تهران است؛ کهنه‌ایستگاهی که تابلویی از تصاویر شهدای آتش‌نشان را هم در دل خود جای داده و به اندازه یک قرن از ماموریت‌ها و عملیات‌های آتش‌نشانی خاطره دارد.
اگرچه نخستین ایستگاه آتش‌نشانی یا همان اداره اطفائیه قدیم، بین سال‌های 1304 تا 1306 در گاراژ حسینی، واقع در خیابان ری، شروع به فعالیت کرد، اما باید ایستگاه آتش‌نشانی میدان حسنآباد را نخستین ایستگاه رسمی آتش‌نشانی تهران نامید. تاریخچه این ایستگاه اما با گورستان تاریخی حسنآباد گره خورده است. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه درباره چگونگی ساخت نخستین ایستگاه آتش‌نشانی تهران می‌گوید: «مکان ایستگاه آتش‌نشانی، گاراژ حسینی اجاره‌ای بود. پهلوی اول برای اینکه ایستگاه آتش‌نشانی صاحب مکانی ثابت شود، روی قبرستان محدوده شمال‌غربی میدان حسنآباد دست گذاشت و با تخریب آن گورستان قدیمی، ایستگاه آتش‌نشانی حسنآباد را به‌عنوان نخستین ایستگاه رسمی تهران تاسیس کرد. گورستان حسنآباد قدیمی‌ترین گورستان تهران بود که البته ظرفیتش پس از دوران قحطی جنگ جهانی اول تکمیل شد و با گسترش شهر در محدوده شهری قرار گرفت.»
زمانی درباره علت انتخاب گورستان حسنآباد برای ساخت ایستگاه آتش‌نشانی می‌گوید: «در دوره پهلوی اول و در روند توسعه شهر، شماری از گورستان‌های قدیمی و متروکه تهران تخریب و به جای آن اماکن عمومی مانند بانک، مدرسه و... ساخته شد. زمین گورستان حسنآباد نیز به‌دلیل نزدیکی به مناطق و اماکن حساس حکومتی و شهری محلی مناسب برای ساخت ایستگاه آتش‌نشانی بود؛ چراکه در این صورت می‌شد در سریع‌ترین زمان ممکن به حوادث احتمالی در اماکن و ساختمان‌های مهم آن محدوده رسیدگی کرد.»
زمانی درباره امکانات و تجهیزات نخستین ایستگاه آتش‌نشانی پایتخت می‌گوید: «اولین ایستگاه آتش‌نشانی تهران تجهیزات و امکانات چندانی برای پوشش دادن تمام منطقه نداشت. تجهیزات این ایستگاه سال1307 شامل یک دستگاه آبپاش بزرگ، 4دستگاه آبپاش کوچک و 5 دستگاه اطفای حریق بود که همگی توسط اداره بلدیه از کشور آلمان خریداری شده بودند.»
