تالاب زنده در تابستان داغ

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

تالاب بین‌المللی کمجان از معدود تالاب‌های کشور است که در گرم‌ترین فصل سال با رکوردشکنی گرمای بالای 50درجه سانتی‌گراد در استان فارس همچنان آب دارد. این تالاب بین‌المللی از مجموعه تالاب‌های سه‌گانه «بختگان»، «طشک» و «کمجان» در استان فارس است که با مشارکت مردم زنده مانده و در تابستان داغ 1403میزبان پرندگان مهاجر است.
حقابه‌ای که باید از رودخانه‌های کر و سیوند به تالاب‌های سه‌گانه استان فارس برسد، ده‌ها کیلومتر بالاتر به‌صورت قانونی و غیرقانونی برای کشاورزی ناپایدار بلعیده می‌شود. سال‌هاست به این فصل از سال که می‌رسیم، از میان این3تالاب بین‌المللی، بختگان و طشک به‌طور کامل خشک می‌شوند، اما کمجان حکایت دیگری دارد.
سال 1388مردم محلی در یک حرکت خود‌جوش، اندک آب موجود در تالاب کمجان را برای زیستمندان آن حفظ کردند. امسال نیز این تالاب در این گرمای شدید که بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌ها خشکیده‌اند، هنوز آب دارد. تالاب کمجان از معدود تالاب‌های کوچکی است که به جمعیت پرندگان مهاجر پناه می‌دهد. تالاب بین‌المللی کمجان در فاصله 120کیلومتری شمال‌شرق شیراز در شهرستان خرامه قرار گرفته است.
طی سال‌های اخیر از طریق 2کانال زهکش، تنها پساب آلوده زمین‌های کشاورزی بالادست وارد تالاب‌های سه‌گانه می‌شود و از سوی دیگر یخبندان و ریزش برف سنگین به‌ندرت در منطقه اتفاق می‌افتد. دریاچه طشک و بختگان از بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین دریاچه‌های کشور محسوب می‌شدند که در سال‌های اخیر با کاهش ورودی آب رودخانه کر و خشکسالی‌های متوالی از حجم و محدوده مساحت آنها کاسته شده است.

بهترین سال کمجان در تابستان داغ
سیروس زارع، دبیر گروه احیا‌کنندگان تالاب بین‌المللی کمجان گفت: امسال یکی از بهترین سال‌های کمجان در 16سال گذشته بود. با اینکه در زمستان بارش نداشتیم، تقریبا زون احیاشده تالاب آبگیری شد. یک گونه به‌شدت در معرض انقراض، یعنی گونه کفچه نوک امسال در این تالاب 120جوجه و گونه اردک مرمری که بسیار نادر است در این تالاب 150جوجه آوردند و آنقدر تالاب آب داشت که به مرحله پرواز رسیدند. علاوه بر اینها گونه‌های دیگری که حساسیت‌های حفاظتی درمورد آنها زیاد است نیز به تالاب آمدند، ازجمله حواصیل، درنا، فلامینگو، خوتکا و... . تالاب کمجان 3نوع ماهی مختلف دارد که آفانیوس‌ها مهم‌ترین آنهاست، چراکه این ماهی 3سانتی‌متری در کنترل حشرات به‌خصوص بیماری سالک بسیار تأثیرگذار است و مانع از طغیان این بیماری می‌شود. احیای کمجان نشان می‌دهد که می‌توان 60تا 70درصد تالاب‌های کوچک کشور را با منابع محدود محلی، درون منطقه‌ای و مجاور احیا کرد. کمجان را در دمای 50درجه سانتی‌گراد با رواناب، زهاب، پساب‌ و بارش‌های مستقیم احیا کردیم. اکثر تالاب‌های کوچک دسترسی به این منابع دارند؛ ضمن اینکه می‌توان زون‌های امن تالاب‌هایی مثل هامون، ارومیه، گاوخونی و بختگان را که جزو رامسر سایت‌های ایران هستند با هدف حفاظت از بانک ژن این تالاب‌ها احیا کرد.‌ در این روش شاید نتوان هامون 600هزار هکتاری را احیا کرد، ولی می‌توان 100هزار هکتار از زون حیاتی آن را با منابع آب منطقه‌ای و با هدف حفاظت از ژن زیستمندان احیا کرد.