ایران بالاترین خدمت‌رسانی برق را در منطقه دارد

رضا کربلائی- روزنامه‌نگار

تابستان امسال با رشد بی‌سابقه مصرف برق در کشور به‌علت گرمای شدید، وزارت نیرو با چالش بزرگی مواجه شده است. با این حال، اقدامات دولت سیزدهم در 3سال گذشته برای افزایش ظرفیت تولید برق و کنترل مصرف در برخی بخش‌ها، مانع از آن شد که شهروندان با بحران خاموشی‌ها مواجه شوند.
 یزدان رضایی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت نیرو در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری فرایند اجرای پروژه‌های مهم ملی در 3سال گذشته را توضیح داد و از نقش محوری شهید رئیسی در گذر از بحران ناترازی برق سخن گفت.

تفاوت ایران با سایر کشورهای جهان در برخورداری جامعه شهری و روستایی از امکانات و خدمات آب و برق چیست؟
در حال حاضر 180شرکت، مؤسسه و سازمان زیرمجموعه وزارت نیروست و با قریب به 190هزار پرسنل به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به تمام آحاد شهری و روستایی کشور خدمت ارائه می‌دهد، به‌نحوی که بیش از 40میلیون مشترک خانوار شهری و روستایی داریم و 100درصد جمعیت شهری از خدمات آب و برق بهره‌مند هستند و این نرخ برای روستاها به 99/7درصد رسیده و نسبت به میانگین 82درصد جهان به‌مراتب بالاتر است و در منطقه بالاترین نرخ خدمت‌رسانی برق را داریم. در جامعه روستایی هم 88درصد جمعیت روستایی به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی دسترسی دارند، درحالی‌که این نسبت در سطح جهان 60درصد است. این مایه افتخار برای ماست و فراموش نمی‌کنیم که به‌رغم رشد مطلوب خدمات ارائه شده به مردم از ابتدای انقلاب تاکنون، در تابستان1400 نسبت بهره‌مندی جامعه روستایی 70درصد بوده و ناترازی‌هایی در بخش آب و برق مردم و مشترکان را آزار می‌داده است. البته مردم فقط ناترازی آب و برق را می‌دیدند، اما این ناترازی ناشی از ناترازی مالی یک‌دهه قبل از آن بود که با کمبود سرمایه‌گذاری به شکل ناترازی در تولید و مصرف آب و برق رخ داده بود.

در شروع دولت سیزدهم با توجه به ناترازی‌ها چه اقداماتی برای رفع آنها از طرف وزارت نیرو انجام شد؟
 ما متعهد شدیم در راستای برنامه‌های دولت این ناترازی‌ها را برطرف کنیم. در تابستان1400 در مقطع تحویل دولت بیش از 130هزار میلیارد تومان فقط در بخش برق بدهی به این دولت تحمیل شده بود. در بخش آب تعداد بیش از 800طرح و پروژه نیمه‌تمام آب و فاضلاب باقی مانده بود که باید برای خدمت‌رسانی اولویت‌بندی می‌شد تا طرح‌های اضطراری و طرح‌های اولویت‌دار هرچه سریع‌تر به بهره‌برداری برسند. برنامه‌ای که تنظیم شده بود باید بر 3محور شفافیت، عدالت و قانون استوار باشد. قدم نخست بعد از اولویت‌بندی و شناسایی طرح‌ها، تامین مالی طرح‌ها بود و قبل از آن به اصلاح اقتصاد آب و برق رسیدیم.

برای رفع ناترازی مالی و بهبود وضعیت اقتصاد انرژی چه اقدامی صورت گرفت؟
در بحث اصلاح اقتصاد برق باید قوانین پشتیبان را از مجلس دریافت می‌کردیم. قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق قانونی بود که توانست بخشی از مشکلات ما را برطرف کند. تصویب و ابلاغ این قانون در سال اول دولت انجام شد و قانون اول آذر1401 ابلاغ شد. در این قانون ما امکانات و تجهیزات اولیه برای اصلاح اقتصاد برق را دریافت کردیم. قدم اول، اصلاح الگوی مصرف بدون فشار به خانوار بود. به استناد مواد 6 و 7 قانون، نظام پلکانی را در تعرفه‌گذاری بخش برق پیاده‌سازی کردیم. به این ترتیب، خانواری که طبق الگوی مصرف، مصرف می‌کند، نرخ برق تقریبا برایش ثابت می‌ماند؛ یعنی با حداقل رشد و تقریبا بدون رشد، اما مشترکی که بالاتر از الگو مصرف می‌کند به‌صورت پلکانی هزینه‌های بیشتری می‌پردازد و الگو را براساس مصرف سال قبل مشترک بازتعریف کردیم؛ یعنی الگوی مصرف برق امروز به موجب قانون، آن میزانی است که 75درصد مشترکان آن شهر در هر اقلیم مصرف کرده‌اند؛ پس الگو را مشترکان تعیین می‌کنند.

الگوی مدیریت مصرف برق در دولت سیزدهم بر چه مبنایی استوار شده بود؟
ما با روش‌هایی مثل پاداش صرفه‌جویی مشترکان را به سمت رعایت الگوی مصرف تشویق کردیم. 2ابزار اصلاح قیمتی و پاداش صرفه‌جویی را دنبال کردیم. وقتی به مقطع تابستان1402 رسیدیم، سالی یک‌میلیون مشترک جدید داشتیم و خاموشی به مشترکان ندادیم. مشترکان به یاد دارند تابستان1400، 3نوبت قطعی برق داشتیم؛ هر نوبت تقریبا 2ساعت خاموشی بود، اما الان آنها تقریبا قطعی برق را احساس نمی‌کنند، به‌نحوی که هم برای سالانه یک‌میلیون مشترک جدید برق تامین شده و هم بدون اینکه رفاه مشترکان کم شود و خاموشی بدهیم، 12میلیارد کیلووات ساعت فقط در 4ماهه گرم 1402 مشترکان خانگی صرفه‌جویی کرده‌اند. این میزان صرفه‌جویی به‌طور کامل به مشترکان صنعتی عرضه شد و چرخ صنعت با صرفه‌جویی مشترکان خانگی بدون اینکه رفاه کسی کم شود، بهتر چرخید.

یکی از چالش‌های پیش‌روی وزارت نیرو تأمین برق صنایع بود.چه برنامه‌ای برای مدیریت مصرف در این بخش به اجرا گذاشته شده است؟
براساس ماده3 قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، مقرر شده متوسط بهای برق مصرفی مشترکان صنعتی (به‌جز استخراج رمزارزها) معادل متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی با توجه به بهای سوخت مصرفی نیروگاه‌ها و هزینه انتقال، تعیین و دریافت شود که این منابع در اختیار توانیر قرار می‌گیرد تا صرف هزینه‌های تولید و تأمین برق، حمایت از توسعه فناوری‌های موردنیاز صنعت برق و طرح‌های بهینه‌سازی و اصلاح الگوی مصرف انرژی و اتمام طرح‌های نیمه‌تمام صنعت برق با اولویت نوسازی شبکه فرسوده انتقال برق شود.

شهیدرئیسی بیش از هر فرد دیگری پیگیر شفاف‌سازی بازار برق بود
لازم است از رئیس‌جمهور شهید، آیت‌الله رئیسی یادی کنم که فقط در سال1402 ، 3 جلسه شورای‌عالی انرژی با حضور شخص رئیس‌جمهور برگزار شد و بیش از هرکس دیگری این موضوع را دنبال کرد و تصمیم نهایی این شد که امروز 2درصد مصرف صنایع بزرگ باید در بورس سبز خرید و فروش شود یا خود نیروگاه تجدیدپذیر داشته باشند و در یک برنامه 4ساله 20درصد مصرف ادارات باید در بورس سبز خرید و فروش شود؛ افزون بر اینکه در فرایند گردش مالی بخش برق هم اصلاحاتی در مسیر شفافیت صورت گرفت.