آتش روزهای خشم در جنوب عراق

سیاوش فلاح‌پور | خبرنگار:

باز هم ناامنی در خیابان‌ها و شهرهای عراق برای رسانه‌های جهانی تبدیل به سوژه خبری شد؛ سفر ناگهانی نخست‌وزیر به بصره برای رسیدگی به اوضاع، حرکت فوری نیروهای نظامی به مناطق جنوبی و انتشار تصاویر دود و آتش که از چندین شهر عراقی به جهان مخابره می‌شود. این بار اما خبری از داعش یا گروه تروریستی جدیدی نیست،  بلکه وضعیت بسیار نازل خدمات دولتی و شرایط سخت معیشتی است که مردم را برای اعتراضی شدید به خیابان‌ها کشانده؛ اعتراضاتی که اگرچه یک هفته است در استان‌های جنوبی آغاز شده اما تنها زمانی به چشم رسانه‌ها آمد که کار به درگیری مردم با نیروهای امنیتی و تخریب اموال عمومی رسید. شهروندان عراقی در جریان اعتراضات ساعات پایانی روز جمعه و بامداد شنبه علاوه بر بستن راه‌ها و جاده‌های اصلی،  یورش به فرودگاه نجف و... دفاتر چند حزب سیاسی را نیز به آتش کشیدند؛ از جمله 4دفتر متعلق به حزب‌الدعوه (به ریاست نوری مالکی) و دفاتر جریان حکمت (عمار حکیم)،  حزب الفضیله (محمد الیعقوبی)،  ائتلاف فتح (هادی عامری)،  عصائب اهل حق (قیس خزعلی) و کتائب حزب‌الله عراق. همچنین به گزارش خبرگزاری الجزیره در جریان درگیری‌های اخیر بصره،  میسان،  نجف،  کربلا و ذی‌قار بیش از 60نفر مجروح (30نفر از نیروهای امنیتی) و 2نفر نیز کشته شده‌اند. همزمان با اوج‌گیری اعتراضات در ساعات بامدادی روز شنبه و افزایش تعداد معترضان در خیابان‌های اصلی استان‌های جنوبی عراق،  دولت این کشور به‌طور جدی وارد عمل شده و برای مهار اعتراضاتی که در یکی از حساس‌ترین نقاط عراق شکل گرفته دست به دامان نیروهای امنیتی شد. به این ترتیب با تشکیل نشستی فوری به ریاست حیدرالعبادی و با حضور وزیر دفاع،  وزیر کشور،  رئیس دستگاه اطلاعاتی دولت و مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر تصمیم گرفته شد علاوه بر ارسال تجهیزات نظامی سنگین به مناطق جنوبی،  اینترنت موبایل در این مناطق به‌طور کلی قطع شود. تلاش‌های حیدر‌العبادی برای مهار بحران تا زمان تهیه گزارش  بی‌نتیجه بوده است. او روز جمعه درحالی‌که برای شرکت در کنفرانسی با موضوع مبارزه با داعش به بروکسل رفته بود به‌منظور کنترل درگیری‌های جنوب به بصره بازگشت،  اما هیچ‌یک از نشست‌های فشرده وی با مقامات و عشایر جنوب منجر به توقف اعتراضات نشده است. از سوی دیگر،  عبدالمهدی کربلایی،  نماینده آیت‌الله سیستانی در خطبه‌های نمازجمعه کربلا،  ضمن اعلام حمایت این مرجع شیعی از اعتراضات مردم جنوب به نقل از وی گفت: بصره پایگاه درآمد مهمی برای عراق است و قابل‌قبول نیست که این استان یکی از محروم‌ترین مناطق عراق باشد؛  آن هم درحالی‌که هنوز عکس جوانان بصره که برای مبارزه با داعش جان خود را فدا کردند در سطح خیابان‌های شهر دیده می‌شود.

 چرا مردم جنوب معترضند؟

استان‌های جنوبی عراق (مخصوصا بصره) اصلی‌ترین چاه‌های نفتی عراق را در خود جای داده‌اند؛ اما مردم بصره حتی برای ساده‌ترین خدمات دولتی با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. دمای این شهر در روزهای اخیر به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش داشته،  درحالی‌که بصره با بحران آب و برق روبه‌روست. از سوی دیگر به‌دلیل نزدیکی بصره به مناطق استخراج نفت،  آلودگی زیست‌محیطی چشمگیری گریبانگیر مردم این استان شیعی عراق است که در ماه‌های گرم سال دو چندان می‌شود.

بیکاری از دیگر بحران‌های اساسی به شمار می‌رود که ساکنین بصره را همچون دیگر شهروندان عراقی با مشکل روبه‌رو کرده است. براساس آمار اعلام‌شده در وزارت کشور عراق،  99درصد از حجم صادرات و 89درصد از بودجه این کشور با فروش نفت تأمین می‌شود. این در حالی است که سهم نفت در مبارزه با بیکاری تنها یک‌درصد است چرا که شرکت‌های بین‌المللی تمایلی به استفاده از کارگران عراقی در پالایشگاه‌های خود ندارند. به گزارش شبکه الجزیره میزان بیکاری در عراق نزدیک به 11درصد اعلام شده که این آمار در جامعه آماری نسل جوان (زیر 30سال) در عراق 66درصد محاسبه شده است. مجموعه این عوامل اوضاع را برای شهروندان عراقی به مرز انفجار رسانده است. به‌طوری‌که طی چند روز گذشته به مراکز مختلفی،  از هتل شرایتون بصره گرفته تا فرودگاه نجف حمله کرده‌اند. اعتراضات شهروندان عراقی در استان‌های شیعی بی‌سابقه بوده و از موارد مشابه پیشین (از جمله سال 2016بغداد) گسترده‌تر ارزیابی شده است.

رویکرد سیاسی معترضان چیست؟

معترضان این روزهای عراق پیش از هر چیز شامل اقشار به حاشیه‌ رانده‌شده و بسیار فقیر شیعیان هستند که طی 15سال گذشته (نظام جدید عراق) از سوی طبقه حاکم نادیده انگاشته شده‌اند. این جریان امروزه معترض هر جریان و عاملی است که در سیاست عراق طی 15سال گذشته نقشی کلیدی داشته است؛ چرا که تمامی آنها را مسئول وضع اسفبار زندگی خود می‌داند؛ از احزابی که دفاتر آنها در آتش خشم معترضان سوختند تا مقامات دولتی که این روزها متهم به سهل‌انگاری در مقابل مطالبات معیشتی مردم شده‌اند. در این میان اما مقتدی صدر و جریان منتسب به وی نسبت به سایر گروه‌های سیاسی عراق اوضاع نسبتا بهتری دارد؛ چرا که طی سال‌های گذشته همواره با اتخاذ مواضع تند،  فاصله خود را با حاکمیت نزد اقشار محروم حفظ کرده و بیش از هر چیز تلاش داشته تا خود را نماینده آنها در بغداد معرفی کند؛ امری که منجر به پیروزی غیرقابل پیش‌بینی ائتلاف سائرون به رهبری مقتدی صدر در آخرین انتخابات پارلمانی عراق شد. او طی 2روز گذشته با صدور پیام‌های جداگانه از نیروهای امنیتی خواسته است از اعمال خشونت علیه معترضان خودداری کنند.

نظام تازه‌کار عراق به تازگی از جنگی طاقت‌فرسا علیه تروریسم رهایی یافته؛ درحالی‌که بسیاری معتقدند جنگی به‌مراتب بزرگ‌تر،  این بار علیه فساد اقتصادی و ناکارآمدی حکومت در انتظار دولت و پارلمان جدید است. باید منتظر ماند و دید نهادهای دمکراتیک جدید عراق که این‌بار تا حد زیادی همسو با دیدگاه‌های مقتدی صدر شکل می‌گیرند تا چه اندازه در این میدان موفق خواهند شد.

توقف چند ساعته پروازها در فرودگاه نجف



شهروندان عراقی در ادامه اعتراضات شدید خود به وضعیت معیشتی و خدمات دولت در استان‌های جنوبی طی ساعات پایانی روز جمعه وارد فرودگاه نجف شدند. این حادثه به‌دلیل اهمیت منطقه‌ای فرودگاه نجف و توقف تمامی پروازهای این فرودگاه بعد از ورود معترضان،  بیش از سایر حوادث روزهای گذشته جنوب عراق در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب داشت. معترضان عراقی بعد از ضرب و شتم مأموران فرودگاه و تخریب فضای داخلی آن،  وارد باند فرودگاه نجف شدند. فعالیت‌های فرودگاه نجف از صبح روز گذشته و با دخالت نیروهای امنیتی از سر گرفته شد.