نبرد با خاموشی در گرمای تاریخی

محمد عنایتی نجف‌آبادی؛ پژوهشگر حوزه انرژی

گرمای هوا بی‌سابقه است و بنا به داده‌های هواشناسی با مستقر شدن یک گنبد حرارتی در برخی نقاط کشور ازجمله تهران شاهد گرم‌ترین روزهای 50سال اخیر هستیم. البته این وضعیت فقط مربوط به ایران نیست و در سایر کشورها نظیر کشورهای جنوبی حاشیه خلیج‌فارس به‌خصوص عربستان نیز گرمای بی‌سابقه هوا شبکه برق را تحت ‌فشار قرار داده است. در این وضعیت احتمالا پیک مصرف برق ایران در روز جاری(شنبه) به 80هزار مگاوات خواهد رسید و گذر از این وضعیت نیازمند همراهی و مصرف بهینه ازسوی همه مشترکان برق است.
در روزهای گذشته، فیلمی از زحمت کارکنان نیروگاه رامین در فضای مجازی منتشر شد که در گرمای غیرقابل‌تحمل در حال رفع مشکل نیروگاه بودند. این فیلم فقط یک دقیقه از عملیاتی را نشان می‌دهد که روزانه در کل بخش‌های صنعت برق، اعم از نیروگاه و شبکه انتقال، توزیع و مدیریت برق انجام می‌شود تا هم چرخ صنعت بچرخد و هم رفاه مردم تأمین شود.
نکته قابل‌توجه این است که اگر برق کشور که با زحمات هزاران نفر نظیر کارکنان نیروگاه رامین تولید و توزیع می‌شود، مثلا در بازار غرب آسیا فروخته شود، ماهانه 4.5میلیارد دلار درآمد کسب خواهد شد که در ایران تصمیم گرفته شده این ارزش‌افزوده با بهایی بسیار کمتر برای حفظ رفاه جامعه و تداوم فعالیت صنایع صرف شود. در شرایط فعلی که گرمای بی‌سابقه بسیاری از کشورها را به چالش کشیده، صنعت برق ایران همچنان پایدار مانده است و برای کمک به حفظ این پایداری باید همه به ‌قدر توان همراهی کنند.
در 3سال گذشته، تلاش‌های بزرگی برای جبران کسری برق کشور انجام شده است، به‌ گونه‌ای که برآورد می‌شود شاخص عمق ناترازی برق از 25درصد در تابستان1400 به حدود 11درصد در تابستان امسال کاهش پیدا کند. شاخص عمق ناترازی برق بیانگر میزان برقی است که ما نیاز داریم، اما وجود ندارد. بر این اساس حتی با کاهش ملموس این شاخص کشور همچنان به 11درصد برق بیشتر نیاز دارد که تأمین نمی‌شود.
این کاهش ناترازی برق، نتیجه چند اقدام است. در 3سال گذشته از طریق احداث واحدهای جدید نیروگاهی حدود 8هزار مگاوات برق توان تولیدی کشور اضافه شده و همزمان با ارتقای واحدهای نیروگاهی موجود 2هزار مگاوات و از طریق رفع محدودیت تولید در برخی از نیروگاه‌های کشور نیز 2هزار مگاوات به برق تولیدی کشور افزوده شده است، اما هنوز شاخص عمق ناترازی برق 11درصد است و به همین دلیل، در بزنگاه‌هایی نظیر گرمای بی‌سابقه کنونی نیازمند مدیریت مصرف هستیم تا نه رفاه عمومی آسیب ببیند و نه تولید و تجارت با مشکلی مواجه شود.
تغییر نظام تعرفه‌گذاری برق و کاهش یارانه برق پرمصرف‌ها به‌صورت پلکانی، در کنار تشویق مشترکان خوش‌مصرف به مدیریت مصرف برای رایگان شدن قبوض برق باعث شده است که سهم مصرف برق خانگی در تابستان1402 در مقایسه با تابستان1400 معادل 20درصد کمتر شود. در این دوره، قبض برق حدود 40درصد از مشترکان برق خانگی در کشور حداقل یک ‌بار رایگان شده و همراهی مردم با سیاست‌های صنعت برق کشور قابل‌تقدیر بوده است.
در آن‌ سوی ماجرا، تأمین برق صنایع نیز با وجود جوسازی‌های گاه ‌و بی‌گاه در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها، به مدد همین سیاست‌ها پایدارتر بوده است، چراکه با کاهش 20درصدی سهم مصرف برق خانگی عملا دسترسی صنایع به برق بیشتر شده است. ضمن اینکه اعمال خاموشی‌های یک‌روزه به‌جای برنامه‌های قطع ساعتی متناوب برق، به صنایع اجازه می‌دهد با انتقال روز تعطیل هفتگی، اثر خاموشی برق بر تولید را مدیریت کنند.
آمارهای بورس کالا یکی از ابزارهای مستند برای رد شایعه‌هایی است که در مورد بی‌برقی گسترده صنایع منتشر می‌شود. براساس این آمارها، از 15خرداد1403 که اجرای سیاست‌های مدیریت مصرف برق آغاز شده تا پنجشنبه هفته گذشته(4مرداد) از مجموع میلگرد عرضه‌شده در بورس کالا فقط 10درصد به فروش رسیده و در اتفاقی کم‌سابقه قیمت میلگرد در بازار آزاد از قیمت بورس کالا پایین‌تر آمده است. در مورد تیرآهن اوضاع خراب‌تر است، به ‌گونه‌ای که حدود 97درصد عرضه در بورس کالا بدون مشتری مانده و به‌دلیل رکود بازار، عملا تولیدات صنایع فولاد به فروش نمی‌رسد. اوضاع در مورد سایر صنایع ذوب فلزات که از مصرف‌کنندگان بزرگ برق هستند، به همین صورت است و اگر آنها تولید خود را کاهش داده‌اند، دلیلش رکود سنگین بازار است. برق مسئله صنعت است، اما قطعا مهم‌ترین مسئله نیست.