گفت‌وگو با علی ترابی درباره مشارکت‌های خانه موسیقی در تصویب آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر و اتاق شیشه‌ای آن
خانه موسیقی
غایب بزرگ در انتخاب دبیر جشنواره
بیتا یاری | روزنامه‌نگار
امسال پس از 33دوره برگزاری جشنواره موسیقی فجر، سرانجام آیین‌نامه‌ای تصویب شد تا با تغییر مدیران و مسئولان این جشنواره دولتی، اسلوب برگزیدن دبیر و موارد اجرایی آن مدون و غیرقابل تغییر و تفسیر باشد و حاشیه‌های جشنواره کمتر شود؛ حاشیه‌هایی که در 3دوره گذشته به‌علت سکانداری خانه موسیقی بر جشنواره فجر و تجاری‌سازی مشهود آن، باعث نارضایتی بسیاری از اهالی موسیقی شده بود. از آنجا که در 3دوره گذشته مدیرعامل خانه موسیقی نیز موافق داشتن آیین‌نامه و دستورالعملی برای جشنواره بود و در آیین‌نامه مصوب فعلی، سهم مشارکت خانه موسیقی نیز دیده شده است و همچنین به‌علت اینکه معتقدیم هرچند مدیریت خانه موسیقی بدون ایراد و اشکال نیست اما این مسئله باعث نمی‌شود از این خانه، عملکردی صنفی را انتظار نداشته باشیم. از علی ترابی، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد،جویای میزان مشارکت خانه موسیقی در به انجام رساندن آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر شده‌ایم. نقبی نیز به جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی که مشخص نیست از ابتدا دولتی بوده یا خصوصی، زده‌ایم و از اطلاعات مالی جشنواره‌های گذشته و آینده فجر پرس‌وجو کرده‌ایم.
در تدوین آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر چه گروههایی آمدند و کمک کردند؟ آیا تنها منتقدان در تدوین آیین‌نامه کمک کردند یا کسانی از خانه موسیقی و انجمن موسیقی هم کمک کردند؟
در دوره قبلی (دوره حضور آقای طالبی در دفتر موسیقی) رسما نامه‌ای به خانه موسیقی و انجمن موسیقی ارسال شده بود مبنی بر اینکه اگر پیشنهاد مکتوبی برای آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر دارند ارائه بدهند. ظاهرا پیشنهادی نرسیده بود و درنهایت زمانی که در حوزه مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت هنری بودم، قبل از اینکه به دفتر موسیقی بروم، 3نسخه آیین‌نامه به‌دست من رسید. یک آیین‌نامه را خود دفتر موسیقی تدوین کرده بود. یک نسخه هم آیین‌نامه پیشنهادی طیف موسوم به منتقدان موسیقی بود و یک نسخه هم یکی از استادان موسیقی تهیه و پیشنهاد کرده بود. در واقع پیشنهادی مشخصا از جایی که شما عنوان کردید، من ندیدم.
بعد از این هم که شما به مدیریت دفتر موسیقی منصوب شدید، آیا هیچ پیشنهادی از سوی خانه موسیقی نیامد؟
من پیش از آنکه به دفتر موسیقی بیایم کار روی آیین‌نامه جشنواره موسیقی فجر را شروع کرده بودم. ما از چند نفر از کارشناسان موسیقی که به‌نظر می‌رسید می‌توانند در تهیه و تدوین آیین‌نامه کمک کنند، مشورت گرفتیم و جلسات متعددی برگزار کردیم. آیین‌نامه‌ای که نهایتا بعد از چندین دوره حک و اصلاح به تصویب رسید، آیین‌نامه‌ای کاملا متفاوت با آیین‌نامه قبلی بود و بعد از اینکه تهیه شد آن را روی سایت دفتر موسیقی گذاشتیم. قبل از این هم که به‌صورت رسمی ابلاغ شود از افراد مختلفی نظرخواهی کردیم تا در دسترس عموم باشد و هرکسی اگر هر نکته‌ای در ذهنش دارد، مطرح و به ما اعلام کند. بعد از آن هم پاسخی از طرف جای خاصی نداشتیم.
انجمن هم نظرش را داده بود؟
نه، بعد از آیین‌نامه تهیه‌شده دیگر چیزی به ما اعلام نکرد. از سوی دفتر موسیقی به خانه موسیقی و انجمن موسیقی نامه زده شده بود که اگر پیشنهادی درباره آیین‌نامه دارند بدهند که پیشنهادی دریافت نشد.
از هیچ‌کدام از این دو مجموعه پیشنهادی نیامد؟
هیچ‌کدام پیشنهادی ندادند.
بعد از تصویب هم حرف‌وحدیثی مطرح نکردند؟
از جانب نهاد خاصی نه، حرفی مطرح نشده، اما از سوی اهالی موسیقی بازخوردهای خوبی دریافت کردیم و باعث دلگرمی بودند و ابراز امیدواری کردند که این آیین‌نامه کمکی به جشنواره کند.
پس چگونه در آیین‌نامه در بخش هیأت انتخاب دبیر جشنواره موسیقی، نماینده خانه موسیقی قید شده است و به آنها حقی در انتخاب دبیر داده‌اید درصورتی‌که آنها به این موضوع بی‌اعتنا بودند و حتی هیچ نکته و حرفی هم به‌منظور پیشنهاد نزدند. بماند که آقای نوربخش در نشست خبری جشنواره دوره قبلی اعلام کرد موافق تصویب و وجود آیین‌نامه هستند.
به‌نظرم باید فراتر از اینکه در یک مقطعی مدیران یک نهاد ممکن است به نتیجه برسند که نیازی به مشارکت هست یا نه، فکر و عمل کنیم. نهاد فراگیری مثل انجمن موسیقی یا خانه موسیقی را هم که سابقه زیادی دارند نمی‌توانیم به‌صرف اینکه در یک مقطع مشارکت نداشته‌اند، حذف کنیم.
برایم سؤال است که چرا خانه موسیقی هیچ مشارکتی در این فرایند نکرده است آن‌هم باوجود اینکه مدیرعامل خانه موسیقی 3دوره مدیر جشنواره موسیقی فجر بوده و معاونت هنری آنها را به‌عنوان نهاد خانه موسیقی صاحب صلاحیت برگزاری جشنواره می‌دانست؟ اما با عدم‌مشارکت نیز حقش محفوظ مانده. چه‌کسی پیشنهاد کرد نام خانه موسیقی در فهرست هیأت انتخاب باشد؟
اینکه چرا مشارکت نکرده‌اند باید از خودشان پرسید. شاید اعتقادی به اینکه مشارکت دانشگاه‌ها، نهادهای صنفی و اهالی موسیقی مؤثر باشد، نداشته باشند. نمی‌دانم و قضاوتی هم نمی‌خواهم بکنم. اما خانه موسیقی نزدیک چندین هزار عضو دارد و در این تصمیم‌گیری حتما باید نماینده خانه موسیقی دیده شود. حال اینکه در این فرایند مدیریت وقت خانه موسیقی انگیزه‌ای برای مشارکت دارد یا نه، بحث دیگری است اما به‌صورت سازمانی و اصولی ما نمی‌توانیم هیچ وقت نهادی مثل خانه موسیقی را در فرایند رخدادهای موسیقی نادیده بگیریم.
اکنون جلسه‌ای برای انتخاب دبیر جشنواره موسیقی فجر برگزار شده است؟
بله، جلسه تشکیل‌شده و گزینه‌های مناسبی هم برای دبیری جشنواره بررسی شده‌اند. براساس آیین‌نامه، ما روی 2گزینه به جمع‌بندی رسیدیم و در همین روزهای آینده یکی از این گزینه‌ها به‌عنوان دبیر جشنواره معرفی خواهد شد.
در این جلسه انتخاب دبیر، آیا خانه موسیقی نماینده‌ای داشت؟
نه؛ شرکت نکردند.
از جانب شما به خانه موسیقی درباره این جلسه اطلاع داده شده بود؟
ما به‌صورت مکتوب دعوتنامه به خانه موسیقی ارسال کردیم.
اطلاعی هم ندادند که شرکت نمی‌کنند؟
خیر.
نگفتند چرا شرکت نمی‌کنند؟
در آیین‌نامه «نماینده خانه موسیقی» پیش‌بینی و قید شده است و مشخصا نیازی نیست که حتما مدیرعامل یا رئیس هیأت مدیره خانه موسیقی در جلسه شرکت کنند. به‌هر روی ما این مسئله را پیگیری کردیم و عنوان کردند که آقای نوربخش جلسه همزمانی داشتند و نتوانستند شرکت کنند.
درباره برگزاری جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی در سال96 بگویید و نامه‌ای که به دفتر موسیقی درباره عدم‌پرداخت حق‌الزحمه زده‌اند. زمان برگزاری این جشنواره به مدیریت فعلی دفتر موسیقی و سال مالی کنونی مربوط نمی‌شود. این مسئله چگونه است که جشنواره بخش خصوصی از دفتر موسیقی دولت انتظار پرداخت دارد؟ مگر جشنواره خصوصی نبوده است؟
بله، اما هر آنچه بر عهده دفتر بوده از گذشته همچنان هست و دفتر نمی‌تواند از زیر بار آن شانه تهی کند. در واقع بحثی که وجود داشت درباره تأسیس جشنواره بود که از ابتدا به‌صورت خصوصی اعلام شده و بخش خصوصی آن را مطرح کرده بود. اما وقتی به دفتر موسیقی آمدم متوجه شدم نشانی از بخش خصوصی نیست و پیش‌بینی شده است که تمام هزینه‌ها اعم از هزینه‌های عوامل اجرایی، هزینه‌های سالن و هزینه‌های تدارکاتی و هرآنچه در یک جشنواره متصور است و حق‌الزحمه گروه‌ها و شورای سیاستگذاری، توسط بخش دولتی پرداخت شود. همین مسئله باعث شد کمی مکث ایجاد شود که عنوان جشنواره بخش خصوصی با هزینه‌هایی که صفرتا صد آن را قرار است ارشاد پرداخت کند، چه تناسبی دارد.
به‌نظرم ایراد از دوستان برگزارکننده نبوده است، آنها با خلوص نیت یک جشنواره باکیفیت برگزار کردند و همه گروه‌های شرکت‌کننده در جشنواره از گروه‌های معتبر و درجه‌یک هستند. شاید بهتر بود دفتر موسیقی به این مسئله دامن می‌زد که این جشنواره را از حالت خصوصی دربیاورد. در واقع اصرار بر اینکه احکامی زده بشود که حالت دولتی به خودش بگیرد، اکنون مقداری ابهام ایجاد کرده است.
ما در نخستین فرصت خود را متعهد می‌دانیم این تعهدی را که برای دفتر موسیقی به هر دلیلی ایجاد شده است، بپردازیم.
به هر روی متوجه نشدم این جشنواره خصوصی است یا دولتی؟
دقیقا نکته‌ای که ما هم روی آن مکث کردیم همین مسئله بود که اگر این جشنواره متعلق به بخش خصوصی است، آورده یا کمک بخش خصوصی در این جشنواره چه بوده و کمک بخش دولتی به چه هزینه‌هایی معطوف بوده است؟ چیزی که الآن دیده می‌شود، این است که تمام هزینه‌ها را بخش دولتی متقبل شده است.
همه حکم‌ها را نیز دولتی زده‌اند؟
بله. این جشنواره در ابتدا همان بخش «نسلی دیگر» جشنواره موسیقی فجر بود که دوستانی بر سرکار آمدند و حضور «نسلی دیگر» را انکار کردند و هنگامی‌که خلأ آن در جشنواره محسوس شد، اینگونه عنوان کردند که جشنواره موسیقی کلاسیک ایرانی جایگزین بخش «نسلی دیگر» در جشنواره موسیقی فجر‌شده است. به‌نظرم همان بخش «نسلی دیگر» که به پیشنهاد بهرنگ تنکابنی در جشنواره موسیقی فجر تشکیل شد اگر به همان منوال ادامه پیدا می‌کرد هم هزینه‌های کمتری داشت و هم تا امروز با تداوم بیشتر به پختگی بالاتری رسیده بود.
اسناد مالی 3دوره گذشته جشنواره موسیقی فجر را چگونه می‌توانیم به‌دست بیاوریم تا از نظر شفافیت مالی آنها را بررسی کنیم؟ براساس نظر رئیس‌جمهور محترم مبنی بر شفافیت مالی در تمامی ادارات و سازمان‌های دولتی، چگونه ما می‌توانیم این اسناد را ملاحظه کنیم؟ چراکه در 3دوره گذشته اما و اگرهای زیادی درباره نحوه هزینه‌کرد و دستمزدها وجود داشته و همواره رسانه‌ها به‌دنبال اتاق موسوم به شیشه‌ای دبیر جشنواره برای مسائل مالی بودند که هیچ‌گاه محقق نشد.
از آنجا‌که در این 3دوره سمتی نداشتم نمی‌توانم اظهارنظری کنم.
اما دفتر موسیقی برگزارکننده جشنواره موسیقی فجر است. درست است؟
بله، اما همه اسناد هزینه‌کرد در انجمن موسیقی قرار دارد و انجمن می‌تواند تصمیم بگیرد که اینها را اعلام کند یا نه. چرا که انجمن هم سازوکار و هیأت امنای خاص خودش را دارد. باید این مسئله را از مسئولان جشنواره سؤال کرد.
جشنواره که دبیرخانه و متولی دائمی ندارد و کسی آن دوره‌ها را به گردن نمی‌گیرد و ما تنها می‌دانیم معاونت هنری و دفتر موسیقی برگزارکننده جشنواره بوده و هستند.
همه اسناد و پرداخت‌ها در انجمن موسیقی قابل‌بررسی است و ما در دفتر موسیقی دسترسی به آنها نداریم.
آیا فکر می‌کنید رویکرد معاونت هنری اینگونه باشد که از انجمن موسیقی شفاف‌سازی را بخواهد؟
کلیات هزینه‌ها و سقف هزینه‌های صورت‌گرفته مشخص است و حداقل به‌طور مشخص در 5دوره اخیر تماما موجود است؛ چراکه از من خواسته‌شده بود که به‌صورت رسمی گزارشی را اعلام کنم. جزئیات آن هم بر مبنای مشخص‌بودن رقم کلی، قابل فهمیدن است.
چه زمانی می‌خواهید این اطلاعات مالی را اعلام کنید؟ مثلا ما در دوره گذشته سالن‌های خالی داشتیم که بلیت‌هایشان در سایت بلیت‌فروشی کاملا به فروش رفته بود! می‌خواهیم ارقام واقعی این آمارها را ملاحظه کنیم.
عرض کردم اسناد اجرایی و هزینه‌کرد در انجمن موسیقی موجود است و مدیر محترم انجمن بهتر از من می‌توانند در این‌باره جوابگو باشند.
در 3دوره گذشته هر بار از اسناد مالی پرسیدیم جواب درستی نگرفتیم و همچنان عملکرد مالی این 3دوره در هاله‌ای از ابهام است. ای‌کاش در آیین‌نامه جشنواره شفافیت مسائل مالی را هم الزامی می‌کردید.
اتفاقا این بند را هم داریم؛ چراکه نگرانی‌هایی در این مورد وجود داشت. بنابراین در آیین‌نامه لحاظ شد و این الزام آمد. امیدوارم با این آیین‌نامه وضعیت بهتری را در این‌باره شاهد باشیم.
سوابق جشنواره از بین رفته است
در 3دوره گذشته، وب‌سایت جشنواره موسیقی فجر تغییر کرد و تمام سوابق از بین رفت. در واقع تنها اطلاعات 3دوره گذشته در آن موجود است. بعد از انتخاب دبیر، نخستین کاری که باید بکنیم بارگذاری اطلاعات و سوابق قبلی است. این اطلاعات مسئله‌ای نیست که با عوض شدن دبیر از بین برود یا از روی سایت حذف و یا کل 3دهه گذشته انکار شود.
