مدیرکل دفتر اجتماعی استانداری از خلأهای قانونی در جمع‌آوری کودکان‌کار خارجی و تدابیر مسئولان برای رفع آن می‌گوید
تهران بهشت کارگران کوچک غیرایرانی
حمیدرضا بوجاریان| خبرنگار:
مناطق
«همشهری محله» در چند شماره به موضوع کودکان‌کار و خیابان خارجی فعال در خیابان‌های شهر و آسیب‌ها و چالش‌های حضور این کودکان پرداخته است. با اینکه بارها کودکان‌کار و زنان آسیب دیده خارجی که به شکل غیرمجاز وارد کشور می‌شوند، از سوی دستگاه‌های متولی جمع‌آوری شده‌اند، اما همچنان شاهد حضور آنها در خیابان هستیم. این به آن معناست که خلأهایی بر سر راه دستگاه‌های متولی برای پایان دادن به فعالیت این دسته از اتباع وجود دارد؛ خلأهایی که بخشی از آن قانونی و بخش دیگر ناشی از نبود زیرساخت‌هایی است که باید برای نگهداری و طرد اتباع غیرمجاز وجود داشته باشد. در این گزارش با «فرزانه مروستی» مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری تهران درباره این خلأها و برنامه‌هایی که برای برطرف کردن آن در دستور کار قرار گرفته است، گفت‌وگو کرده‌ایم. در این مصاحبه او تأکید می‌کند که تهران بهشت کودکان غیرمجاز است به دلایلی که در پی می‌آوریم.
بیشتر به شکل گروهی فعالیت می‌کنند و برای خودشان سرگروهی دارند تا هرکسی دچار مشکل شد، سریع به دادش برسند و کمکش کنند. انتظار شهروندان این است که جلو فعالیت این بچه‌های کم‌سن و سال و زنانی که فقر از چهره‌شان پیداست گرفته شود. کودکانی که نشانی از ایرانی بودن ندارند و به وسیله گروه‌های هموطن خود به ایران وارد شده‌اند. همین انتظارها بود که سبب شد سال 1395 با مشارکت شهرداری تهران، ساختمان شماره 2 شهرداری در منطقه12 برای ساماندهی کودکان و زنان خارجی که به شکل غیرمجاز وارد کشور شده‌اند، آغاز به کار کند. قرار بود دستگاه‌های مختلفی که در حوزه ساماندهی کودکان و زنان کار غیر ایرانی مسئولیت دارند پای کار بیایند، اما به گفته مدیرکل دفتر اجتماعی استانداری تهران انتظارها از این مرکز برآورده نشده است: «فضایی که برای ساماندهی کودکان و زنان خارجی غیرمجاز در اختیار دستگاه‌های متولی قرار داده شد کوچک بود. قرار بود نمایندگان بهزیستی، دادگستری، نیروی انتظامی، شهرداری و دیگر نهادها به شکل متمرکز فعالیت‌های خود را برای ساماندهی این افراد در این ساختمان ارائه کنند. این اتفاق آن‌گونه که باید و شاید رخ نداده و تنها بهزیستی است که نسبت به دستگاه‌های دیگر در این ساختمان حضور پررنگ‌تری دارد.»
«فرزانه‌مروستی» باور دارد کمبود فضای فیزیکی سبب کمرنگ شدن فعالیت برخی دستگاه‌های در ساختمان شماره 2 شهرداری شده است: «کمرنگ بودن حضور دستگاه‌های دیگر به معنای آن نیست که برنامه‌ای برای رسیدگی به وضع زنان آسیب‌دیده و کودکان‌کار و خیابانی غیر ایرانی که به شکل غیرمجاز وارد کشور شده‌اند، نداریم.»
خارجی‌ها آگاه از ضعف‌های قانونی
هرچند آمار دقیقی از تعداد کودکان و زنان آسیب دیده کار و خیابان خارجی در پایتخت وجود ندارد اما مسئولان می‌گویند این گروه مهاجران از ضعف قوانین کشور و بندهایی که می‌تواند به آنها در مواجهه با مأمورانی که مانع از کار کردن کودکانشان در خیابان‌ها می‌شود اطلاع دارند. مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران این موضوع را تأیید می‌کند و برای اثبات ادعای خود مثال جالبی می‌زند: «روزانه با کمک گشت‌های اورژانس اجتماعی و سازمان خدمات اجتماعی شهرداری بچه‌های کار و خیابان خارجی شناسایی می‌شوند. والدین این کودکان بلافاصله وارد عمل می‌شوند و تعهد می‌کنند مانع کار کردن فرزندشان شوند. چون براساس قوانین بین‌المللی نمی‌توانیم کودک را از مادر جدا کنیم و با گرفتن تعهد از والدین، کودک تحویل بستگان یا والدینش می‌شود، اما دوباره کودک شروع به کار می‌کند. در مواردی شاهد بوده‌ایم که از یک فرد 21 بار تعهد گرفته شده است تا مانع کار کردن کودکش شود اما چون سازوکاری برای پیگیری تعهدات وجود ندارد خانواده دوباره کودکش را راهی خیابان می‌کند.»
فقط از بهزیستی انتظار نداشته باشیم
آن‌گونه که مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران می‌گوید، برای ساماندهی این دسته از کودکان و زنان آسیب دیده نباید تنها از سازمانی مانند بهزیستی انتظار داشت: «در فرایند ساماندهی خیلی از دستگاه‌ها باید ورود کنند و یک دستگاه به تنهایی نمی‌تواند کار را پیش ببرد. آیین‌نامه قانون کودکان‌کار، سازمان بهزیستی را مسئول ساماندهی و رسیدگی به وضع این کودکان معرفی کرده است. این سازمان قدرت لازم برای تحکم به دستگاه‌ها و اجرای نقش‌هایی را که در این آیین‌نامه تکلیف شده است ندارد.» او در ادامه می‌گوید: «شورای اجتماعی کشور برای کمک به بهزیستی وارد عمل شده و برنامه‌های بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدتی را پیش‌بینی کرده است.»
پاتوق‌های مهم کودکان‌کار و خیابان
تصور عمومی بر این است که کودکان‌کار و خیابان خارجی شهر، بیشتر در نقاط شمالی پایتخت حضور دارند. اما به نظر می‌رسد این بچه‌ها نقاط مختلف پایتخت را محل کار خود قرار می‌دهند: «کسانی که در منطقه 6 تهران سکونت دارند و گذرشان از میدان فاطمی می‌گذرد یا کسانی که در منطقه 2 و بلوار دریا در حال تردد هستند همواره شاهد حضور کودکان‌کار و خیابان خارجی در محدوده محل زندگی‌شان هستند. بلوار مرزداران نیز از دیگر نقاطی است که همواره می‌توان کودکان خارجی زیادی را مشغول به کار مشاهده کرد. حتی در بسیاری از موارد، فعالان اجتماعی این کودکان را به اسم می‌شناسند که نشان از حضور دائمی و طولانی مدت آنها در این محدوده‌هاست.» مدیرکل اجتماعی استانداری تهران آمار روشنی از تعداد کودکان‌کار و خیابان خارجی ندارد و ارائه چنین آماری را نیازمند مطالعه دقیق و اسنادی می‌داند که باید اداره اتباع و مهاجران خارجی استانداری آن را تهیه کند: «تنها آماری که در حوزه کودکان‌کار و خیابان خارجی در اختیار داریم، آمارهایی است که تشکل‌های مردم‌نهاد فعال در این حوزه تهیه کرده‌اند. براساس این آمارها، 85 درصد زباله گردها و 71درصد کودکان خیابانی از اتباع خارجی هستند.»
بوستان المهدی «عج» مرکز جدید کمک به کودکان‌کار
افزایش محسوس تعداد کودکان‌کار و خیابان خارجی در خیابان‌های شهر سبب شده است که مسئولان به فکر ایجاد زیرساخت‌های مناسبی برای ساماندهی این افراد و تا حد امکان بازگرداندن این دسته از اتباع خارجی که بیشتر به شکل غیرمجاز وارد کشور شده‌اند، بیفتند. مروستی درباره تدابیر جدید مسئولان در این حوزه می‌گوید: «مدتی است که ساختمانی جدید و دارای بخش‌ها و امکانات مناسب در بوستان المهدی(عج) منطقه 9 در حال آماده‌سازی است. در این ساختمان مشکل کمبود فضای فیزیکی برطرف شده است و کودکان‌کار خارجی مورد حمایت قرار می‌گیرند. علاوه بر کودکان‌کار غیر ایرانی، حمایت از کودکان‌کار و خیابان ایرانی نیز از خدمات بهداشتی، درمانی، اجتماعی و دیگر نیازها برخوردار می‌شوند.»
راهکار کاهش کودکان خارجی غیرمجاز
هر چند مسئولان از ایجاد مراکز حمایتی برای این دسته از کودکان‌کار و خیابان سخن به میان می‌آورند، اما باید سازوکارهایی برای بازگرداندن این افراد به وطنشان در دستور کار قرار گیرد. موضوعی که مروستی می‌گوید پیشنهادهایی برای این کار به شورای اجتماعی کشور ارائه شده است: «باید اردوگاهی برای نگهداری زنان آسیب‌دیده خارجی و کودکان‌کار و خیابان در پایتخت پیش‌بینی شود. نمی‌توانیم مادر و کودک را بدون همراهی همسر یا یکی از بستگان مرد او به کشوری که از آن به شکل غیرمجاز وارد شده‌اند، عودت دهیم. با ایجاد اردوگاه بی‌تردید همسر یا یکی از بستگان زن و کودک مراجعه و در آن زمان می‌توان این افراد را به کشورشان بازگرداند. این پیشنهاد و چند موضوع دیگر به شورای اجتماعی کشور ارائه شده است و با تصویب آن می‌توان امیدوار به کاهش تعداد این افراد در خیابان‌های پایتخت بود.»
در همینه زمینه :