وقتی نان تهرانی‌ها آجر شد
موضوع: سیلوی تهران
ویژگی: محل نگهداری گندم و غلات مورد نیاز شهر
در دوره پهلوی اول که تهران در ابتدای مسیر توسعه و پیشرفت قرار گرفت، اداره کل غله و خدمات بازرگانی تهران سال ۱۳۱۵ و همزمان با کارخانه «چیت‌سازی» تأسیس شد تا محل توزیع و نگهداری گندم، آرد، نان و کالاهای اساسی ازجمله برنج، روغن و قندوشکر باشد.
سیلوی تهران زیرمجموعه اداره غله است و سال ۱۳۱۸ با ظرفیت ذخیره‌سازی 60هزار تن گندم و به کمک کارشناسان آلمانی در محله نازی‌آباد ساخته شد. سیلوی تهران نماد هویتی مهمی است که با تاریخ شکل‌گیری این محله پیوندی ناگسستنی دارد و با گذشت سال‌های طولانی هنوز سرپا مانده است. رضا انبارداری، از قدیمی‌های محله نازی‌آباد، می‌گوید: «سیلو برای نازی‌آبادی‌ها یادآور خاطرات سال‌های دور و جنب‌وجوش قشر کارگر در این محله است. در نخستین سال‌های تاسیس سیلو، کارگران بعد از پایان هر نوبت کاری به طرف خیابان آرامگاه سرازیر می‌شدند و از بساطی‌ها خرید می‌کردند تا دست خالی به خانه نروند.»
امروز بیشتر بخش‌های سیلو غیرفعال است و تنها قسمت فعال، انبار نگهداری گندم و بخش‌های وابسته به آن مانند نمونه‌گیری آزمایشگاه، باسکول، انبار تخلیه کندوها و محل بارگیری خودروهای سنگین است. گفته می‌شود نخستین آسانسور تهران هم در ساختمان سیلوی تهران مورد استفاده قرار گرفته و یادگار متخصصان آلمانی است. انبارداری معتقد است با گذشت سال‌های طولانی هنوز هم رد پای آلمانی‌ها در ساختمان سیلوی نازی آباد دیده می‌شود: « یکی از جذابیت‌های سازه تاریخی سیلوی تهران، تونلی است که آلمانی‌ها از محوطه داخل سیلو تا نازی‌آباد ایجاد کردند تا هنگام بروز خطر نیروهایشان را از این محل خارج کنند. سال‌هاست که ورودی و خروجی این تونل مخفی است اما قدیمی‌ها از حد و حدود آن خبر دارند.»
شاید جالب باشد که بدانید ریشه ضرب‌المثل «نان کسی را آجر کردن» به سیلوی نازی‌آباد برمی‌گردد و از قحطی تهران در جریان جنگ جهانی دوم حکایت دارد. ماجرا از این قرار است که به‌دلیل کمبود شدید گندم، در آن روزها از هر نوع غله‌ای که امکان پخت داشت برای تولید نان استفاده می‌شد که در نتیجه نانوایی‌ها نانی سفت و شبیه آجر می‌پختند. این نوع نان‌ها به نان سیلو و نان آجری معروف شد و در روزگار قحطی، مردم هم تمایلی به خوردن آن نداشتند. از همان موقع «نان کسی را آجر کردن» به موقعیتی گفته می‌شود که کسب‌وکار فردی از رونق بیفتد و کساد شود.
در همینه زمینه :
